جراحی شنت مغزی؟ عوارض و مراقبت های بعد از عمل

نشت مایع اضافی مغز، موجب بروز مشکلاتی مانند اختلال بینایی می‌شود. شنت مغزی با هدف کاهش تجمع مایع در مغز انجام می‌شود. چون این مشکل موجب آسیب‌های دائمی مغز خواهد شد. برای انجام عمل شنت مغزی، ابتدا پزشک علت عارضه را شناسایی می‌کند. سپس با توجه به شرایط جسمانی و وضعیت سلامتی بیمار، یکی از انواع شنت مغزی را برای تخلیه مایع مغزی در نظر می‌گیرد.

در نهایت، شنت برای تخلیه مایع مغزی به اطراف ریه، شکم یا قلب در محل تعیین شده قرار می‌گیرد. بعد از جراحی شنت مغزی، پزشک مدام وضعیت بیمار را بررسی می‌کند. تا مشکلاتی مانند عفونت، کاهش یا افزایش تخلیه مایع یا انسداد شنت مغزی رخ ندهد.

جراحی شنت مغزی چیست؟

شنت مغزی، یک لوله نازک است که برای درمان هیدروسفالی (جمع شدن مایع اضافی در مغز) استفاده می‌شود. این لوله از مغز وارد شده و به ناحیه‌ای از بدن مثل قفسه سینه منتقل می‌شود، تا مایع اضافی را تخلیه کرده و فشار روی مغز را کاهش دهد. در برخی موارد، لوله شنت می‌تواند به قلب یا ناحیه شکم نیز متصل شود.

شنت‌ها معمولاً از پلاستیک ساخته شده و حدود 0.3 سانتی‌متر (3 میلی‌متر) عرض دارند. این لوله‌های باریک دارای دریچه‌هایی هستند که مایع از مغز به سمت پایین می‌رود، ولی به عقب برنمی‌گردد. به این لوله‌ها گاهی «کاتتر بطنی» هم گفته می‌شود. شایع‌ترین نوع شنت، شنت بطنی-پریتونئال است، که مایع اضافی را از بطن‌های مغز به شکم هدایت می‌کند.

شنت‌ها از بیرون بدن قابل مشاهده نیستند. برخی افراد ممکن است شنت را برای مدت کوتاهی داشته باشند و سپس جراح آن را بردارد، در حالی که دیگران ممکن است، شنت را برای مدت طولانی‌تری در بدن خود داشته باشند.

کارکرد عمل شنت مغزی

وظیفه لوله شنت، تخلیه مایع مغزی نخاعی از مغز و هدایت آن به قسمتی دیگر از بدن است، تا مایع بتواند دوباره جذب شود. این کار به کاهش فشار در جمجمه کمک می‌کند. استفاده از شنت مغزی، می‌تواند علائمی مانند سردرد، حالت تهوع و تاری دید را کاهش دهد. به عبارت دیگر، شنت به تنظیم میزان مایع در مغز کمک کرده و باعث کاهش فشار داخل جمجمه، و بهبود علائم ناشی از فشار زیاد در جمجمه می‌شود.

تشخیص نیاز به عمل شنت مغزی

برای تشخیص شنت مغزی، مجموعه‌ای از روش‌های استفاده می‌شود. این موارد، به شناسایی و بررسی وضعیت سلامت مغز و بطن‌های آن کمک می‌کند. در ادامه روش‌های رایج برای تشخیص شنت مغزی را ارائه کرده‌ایم:

بررسی علائم بیمار

در قدم اول، پزشک علائم خاصی را که ممکن است به جراحی شنت مغزی مرتبط باشند، ارزیابی می‌کند. سپس، معاینه فیزیکی عمومی جهت ارزیابی وضعیت عصبی، توانایی‌های حرکتی و عضلانی بیمار انجام می‌شود.

انجام سونوگرافی

سونوگرافی یکی از اولین تست‌هایی است که برای تشخیص این عارضه در نوزادان استفاده می‌شود، چرا که این روشی، ساده و کم‌خطر است. این آزمایش معمولاً بر روی ناحیه نرم بالای سر نوزاد انجام خواهد شد. با سونوگرافی، پزشک می‌تواند، هیدروسفالی را حتی قبل از تولد شناسایی کند.

انجام ام آر آی (MRI)

این آزمایش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌کند. MRI می‌تواند بطن‌های بزرگ شده ناشی از مایع مغزی نخاعی اضافی را نشان دهد و برای یافتن علل زمینه‌ای علائم بسیار مفید است.

انجام سی تی اسکن (CT)

این تکنولوژی با کمک اشعه ایکس، نماهای مقطعی از مغز تولید می‌کند. سی تی اسکن معمولاً برای معاینات اورژانسی استفاده می‌شود. این تست جزئیات کمتری نسبت به MRI نشان می‌دهد. در این روش، بیمار باید در معرض مقدار کمی تابش، برای تشخیص عارضه قرار بگیرد.

در نهایت، اطلاعات به دست آمده از این تست‌ها به دکتر شنت مغزی کمک می‌کند، تا تشخیص دقیقی از وضعیت مغزی بیمار داشته باشد و بهترین روش درمانی را انتخاب کند. این موارد به عملکرد شنت کمک می‌کند و فرد با مشکلاتی مانند عوارض جانبی شنت، سردرد، تهوع و استفراغ مواجه نخواهد شد.

انواع شنت مغزی

انتخاب نوع شنت مغزی، به علائم و تشخیص بیماری بستگی دارد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار و نیازهای درمانی فرد، نوع شنت مناسب را برای او انتخاب می‌کند. انواع شنت‌های مغزی که معمولاً برای درمان سکته یا حمله مغزی، هیدروسفالی و کاهش تجمع آب در مغز استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:

شنت بطنی-صفاقی

شنت بطنی-صفاقی شامل کاتتری است که از بطن مغز به حفره شکمی منتقل می‌شود. این روش کمک می‌کند تا مایع مغزی نخاعی از مغز به شکم منتقل شده و در آنجا جذب شود. این نوع شنت برای کاهش فشار داخل جمجمه به کار می‌رود. پس از استفاده از این شنت، شاهد از بین رفتن سردردهای همیشگی خواهید بود.

شنت بطنی-پلورال

در شنت بطنی-پلورال، کاتتر شنت از بطن مغز به فضای پلورال، که فضای خارج از ریه است هدایت می‌شود. این روش به تخلیه مایع اضافی مغزی و انتقال آن به ناحیه‌ای که می‌تواند سریع‌تر جذب شود، کمک می‌کند. در نتیجه فشاری که روی مغز و ناحیه جمجمه وجود دارد، کم می‌شود.

تخصص جراحی مغز و اعصاب، شاخه‌‌ای از پزشکی‌ست که به تشخیص و درمان اختلالات سیستم عصبی مرکزی و محیطی، شامل مغز، نخاع و اعصاب محیطی می‌پردازد. جراح مغز و اعصاب، مهارت‌های تخصصی در انجام جراحی‌های پیچیده‌ای دارد که برای درمان تومورها، آنوریسم‌ها، ناهنجاری‌های مادرزادی، صدمات و بیماری‌های تخریبی مانند پارکینسون و صرع به کار می‌گیرد. این تخصص، با آموزش‌های گسترده و تمرینات بالینی پیشرفته، جراح را برای انجام تکنیک‌های نوین جراحی، مانند جراحی رباتیک و میکروسکوپی، با هدف بهبود نتایج درمانی بیماران آماده می‌کند.

جراحی شنت مغزی چقدر طول می‌کشد؟

عمل جراحی برای کاشت شنت معمولاً حدود یک ساعت طول می‌کشد و پس از آن، به مدت 24 ساعت تحت نظر خواهید بود. بعد از جراحی، معمولاً باید در بیمارستان بمانید. این اقامت به طور کلی بین 2 تا 4 روز به طول می‌انجامد. سپس با تشخیص پزشک مرخص خواهید شد و می‌توانید به منزل بروید. در طول دوران نقاهت، باید توصیه‌های ارائه شده را رعایت کنید. تا نتیجه انجام جراحی شنت مغزی موفقیت آمیز باشد.

چه افرادی می‌توانند شنت مغزی انجام دهند؟

شنت مغزی می‌تواند به کاهش فشار روی مغز ناشی از هیدروسفالی کمک کند. این جراحی، علائمی مانند مشکل در راه رفتن، زوال عقل خفیف، و عدم کنترل مثانه را تسکین می‌دهد. پس از انجام پونکسیون کمری نیز، امکان دارد استفاده از شنت به عنوان یک درمان مؤثر در نظر گرفته شود.

برای انجام عمل شنت مغزی باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟

برای انجام جراحی شنت مغزی، لازم است که از پزشکان متخصص این حوزه کمک بگیرید. جراح مغز و اعصاب ابتدا علائم بالینی بیمار را برای ترشح مایع مغزی، تومور مغزی یا مننژیت بررسی می‌کند. سپس یکی از انواع شنت مغزی را برای درمان در نظر می‌گیرد.

در نهایت، عمل شنت مغزی انجام می‌شود. تا بیماری‌هایی مانند عدم کنترل مثانه، اختلال در بینایی یا موارد ناشی از فشار روی مغز، برطرف شود. در کلیه مراحل استفاده از شنت مغزی، باید تحت نظر پزشک باشید. تا در صورت نشت یا انسداد شنت، این مشکل در اسرع وقت برطرف شود.

جراحی برای درمان بیماری‌های عصبی و آسیب‌های مغزی را جراح مغز و اعصاب (Neurosurgery specialty) انجام می‌دهد. اجزای اصلی سیستم عصبی انسان، مغز، نخاع، غده هیپوفیز، سیستم اعصاب، ستون فقرات و اعصاب محیطی هستند. جراح مغز و اعصاب به تشخیص و درمان بیماری‌های سیستم عصبی با توجه به آناتومی مغز را بر عهده دارد. مشکلاتی همچون تومور مغزی، خونریزی مغزی، سکته مغزی، آنوریسم مغزی، آبسه مغزی، اختلالات مغزی، تومور مغزی، تنگی کانال نخاعی، تومور عصب شنوایی و سندروم‌ها و اختلالات عصبی می‌پردازد. فرد در صورت بروز نشانه‌هایی مانند کاهش هوشیاری، گزگز دست و پا، غش و ضعف ناگهانی، لرزش در اندام‌ها، نگاه خیره و بدون واکنش، اختلالات تشنجی و سایر مشکلات مشابه باید برای معاینه عصبی به جراح مغز و اعصاب در سامانه نوبت آنلاین دکتردکتر(https://drdr.ir/) مراجعه کند. او در این شرایط متناسب با وضعیت بیمار، جراحی یا درمان‌های غیر جراحی‌های مغز و اعصاب همچون درمان‌های دارویی، تزریق استروئیدها و فیزیوتراپی را انجام می‌دهد.