تاثیر گرما و آلودگی بر مرگ‌ومیر سالمندان و مشکلات زایمان در خوزستان/ هشدار افزایش مهاجرت در پی تغییر اقلیم
دکتر حمیدرضا آقاباباییان در خصوص ویژگی‌های تغییر اقلیم اظهار کرد: در جهان، دو مدل فکر در خصوص تغییر اقلیم وجود دارد؛ یکی تفکر ترامپ و دانشمندانی که در کنارشان هستند و دیگری تفکر دیگر دانشمندانی که مبتنی بر شواهد و براساس مطالعات علمی صحبت می‌کنند.
وی افزود: آنچه مشخص است، نمود تغییر اقلیم و گرمایش جهانی است که در سال‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم. این گرمایش موجب افزایش دمای بسیاری از مناطق سطح زمین شده است که نمود آن در کشور ما بیشتر از دیگر کشورها است. به طور میانگین در برخی ماه‌ها نسبت به سال‌های قبل، دما در کشور ما تا ۵ درجه افزایش داشته است، در حالی که این افزایش در میانگین جهانی حدود یک تا یک و نیم درجه برآورد می‌شود.
تغییر محسوس اقلیم در خوزستان
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی دزفول گفت: بنابراین می‌توان گفت نظریه دانشمندانی که در حوزه تغییر اقلیم فعالیت می‌کنند و گرمایش جهانی را مطرح می‌کنند، توسط شواهد تایید می‌شود. علاوه بر این، در خوزستان و کشور ما نیز تغییرات محسوسی را در دهه‌های اخیر از جمله افزایش قابل توجه آلاینده‌های هوا را می‌بینیم. در گذشته شرایط به این شکل نبود اما در سال‌های اخیر در بسیاری از روزها، میزان آلاینده‌های هوا فراتر از حد مجاز تعیین‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی بوده است.
وی بیان کرد: در برخی سال‌ها، در خوزستان بیش از ۲۵۰ روز ناسالم در سال داشته‌ایم و در این روزها، آلاینده‌ها از محدوده سلامت فراتر رفته‌اند. این آلاینده‌ها می‌توانند مبتنی بر گازهای محیطی یا ناشی از طوفان‌های گرد و غبار باشند.
آقاباباییان ادامه داد: در کنار این، شاهد موج‌های سرما و گرمای غیرعادی هستیم. اگر همه این موارد را در خوزستان و کشور به طور خاص بررسی کنیم، می‌بینیم که شرایط، روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود.
وی اضافه کرد: پیش‌بینی‌ها و روندهای جهانی نشان می‌دهند این شرایط از این بدتر خواهد شد. پایش‌های چهار پنج سال اخیر مرکز تحقیقات ما نیز این روند را به صورت رسمی در آمار و شواهد نشان داده است.
افزایش مشکلات سلامت وابسته به اقلیم
رئیس مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت دانشگاه علوم پزشکی دزفول گفت: برای مثال، برای اولین بار در دو سال اخیر، شاهد سرما و گرمایی در زمان‌های نامتعارف و کاملا خارج از محدوده طبیعی بودیم؛ این پدیده به بخش کشاورزی آسیب می‌زند و موجب بروز مشکلات امنیت غذایی می‌شود و قطعا بر سلامت هم تاثیر می‌گذارد. همچنین بر میزان آلاینده‌هایی که سلامت مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تاثیر دارد.
وی بیان کرد: مشکلات سلامتی وابسته به تغییر اقلیم در شهرهایی مانند دزفول نیز در حال افزایش است. حتی با وجود سازگاری مردم این منطقه با گرما در طول سال‌ها، همچنان شاهد آسیب‌پذیری‌هایی در دمای بسیار بالا هستیم؛ به گونه‌ای که گروه‌های آسیب‌پذیر را دچار مشکلات سلامتی می‌کند.
آقاباباییان گفت: این موضوع بسیار مهم است و امیدواریم در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های بهداشتی دیده شود و برنامه‌ریزی به گونه‌ای باشد که تاب‌آوری نظام سلامت و سازگاری مردم تقویت شود تا بتوانیم این شرایط را با سلامت بهتر و آسیب کمتر پشت سر بگذاریم؛ در غیر این صورت، در سال‌های آینده با مشکلات سلامتی فزاینده‌ای به ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، زنان باردار و کودکان مواجه خواهیم شد.
هشدار مهاجرت قشر فرهیخته و مرفه از خوزستان در پی تغییر اقلیم
وی افزود: بنابراین باید جلوی این مشکلات گرفته شود؛ در غیر این صورت، به نظر می‌رسد این مشکلات بر استان خوزستان و کشور ما غلبه کند و حتی منجر به تخلیه سکنه بسیاری از مناطق شود یا قشر فرهیخته و مرفه‌تر به فکر مهاجرت بیفتند که این اتفاق افتاده است و موجب می‌شود خوزستان خالی از این افراد شود.
این دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت‌ها بیان کرد: در سال گذشته بسیاری از ساکنان استان خوزستان به دلیل وخامت آلودگی هوا یا مشکلات ناشی از دمای بسیار بالا، مهاجرت کردند. این امر می‌تواند منجر به تخلیه برخی مناطق استان از افرادی شود که بر فرهنگ، سواد، امکانات و پدیده‌های اجتماعی آن جامعه تاثیرگذار خواهند بود.
وی تصریح کرد: تغییر اقلیم عمدتا پس از پدیده صنعتی شدن جهان و با افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی و در نتیجه، انتشار گازهای گلخانه‌ای آغاز شد. انتشار گازهای گلخانه‌ای موجب شده است تشعشعات و حرارت به راحتی از جو زمین خارج نشود؛ بنابراین تغییر اقلیم اتفاق افتاده است. وقتی از تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم یعنی این پدیده در بازه‌های بلندمدت حداقل ۳۰ تا ۴۰ ساله، رخ داده است؛ اگرچه داده‌های قدیمی در کشور ما زیاد نیست و بیشتر به سال‌های اخیر مربوط می‌شود ما بر اساس مخاطره و داده‌های تاریخی و مشاهده‌ها صحبت می‌کنیم.
آقاباباییان گفت: بنابراین تغییر اقلیم را به افزایش گازهای گلخانه‌ای پس از صنعتی شدن مرتبط است که نمودهای آن با تغییرات دمایی، گرمایش جهانی، سیل‌های ناگهانی، بارش‌های فراوان، طوفان‌ها، خشکسالی و مشکلات مشابه مشاهده می‌شود.
وی افزود: براساس مخاطرات این پدیده، مشکلات سلامتی استخراج می‌شوند و سپس استراتژی‌هایی را در اختیار سیاستمداران، محققان و مراجع علمی قرار می‌دهیم.
گرما و آلودگی هوا کدام بیماری‌ها را افزایش داده‌اند؟
رئیس مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت دانشگاه علوم پزشکی دزفول در خصوص تاثیر تغییر اقلیم بر بروز و تشدید بیماری‌ها گفت: علم ما مبتنی بر مطالعات انجام‌شده است. در یک مطالعه مروری نظام‌مند که در سال ۱۴۰۰ انجام شد و با بررسی حدود ۱۴۰ مطالعه بین‌المللی، مشخص شد که تقریبا گرمایش جهانی و افزایش موج‌های گرما بر سلامت تاثیر داشته‌اند؛ به طور مشخص، موج گرما مرگ و میر و بستری ناشی از بیماری‌های قلبی و برخی بیماری‌ها مانند سکته مغزی را افزایش داده است. این نتایج به صورت متقن به دست آمده است.
وی تصریح کرد: در حوزه طوفان‌ها، سیل و دیگر مخاطرات نیز، تجربه ما در طوفان‌های گرد و غبار و بررسی ۱۵۱ مطالعه بین‌المللی، نشان داد که بیش از ۹۵ درصد مطالعات، تاثیر این طوفان‌ها و آلاینده‌های همراه آن‌ها بر سلامت را به صورت مشخص نشان داده‌اند.
آقاباباییان گفت: آلودگی هوا نیز تقریبا در همه مطالعات جهانی، منجر به بروز مشکلات و خطرات سلامتی شده است.
وی اضافه کرد: این تاثیر، محدود به یک بیماری خاص نیست. با وقوع طوفان‌ها، موج‌های گرما و دیگر مخاطرات، عموما شاهد افزایش مرگ و میر به ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان هستیم.
این دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت‌ها گفت: علاوه بر این، بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، مشکلات قلبی-عروقی و سکته مغزی به صورت تیپیک در مطالعات به طور معناداری افزایش یافته‌اند.
وی ادامه داد: با افزایش گرد و غبار، بستری بیماران قلبی افزایش یافته است. شواهد نشان می‌دهد که در زمان بروز گرد و غبار شدید، مرگ و میر بیماران قلبی، مرگ و میر سالمندان، بستری بیماران مبتلا به آسم بین کودکان و همچنین مشکلات در مادران باردار و زایمان زودرس افزایش می‌یابد.
رئیس مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت دانشگاه علوم پزشکی دزفول گفت: دو مخاطره اصلی ما در خوزستان یعنی گرما و آلاینده‌های هوا، هر دو بر سلامت گروه‌های آسیب‌پذیر تاثیر می‌گذارند.
وی ادامه داد: بیشترین تاثیر این عوامل، بر مرگ و میر سالمندان، بستری میانسالان مبتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی و بروز مشکلات زایمانی در مادران باردار بوده است که ما در مطالعات خود و نیز در مطالعات بین‌المللی به آن دست یافته‌ایم.
آقاباباییان گفت: با این حال باید توجه داشت که به داده‌های گذشته‌نگر نمی‌توان کاملا اطمینان کرد و برای انجام کار دقیق‌تر، باید به سمت مطالعات آینده‌نگر حرکت کنیم. هزینه این مطالعات بیشتر است و در کشورهای پیشرفته در حال انجام است. در یکی دو سال گذشته مشاهده کرده‌ام که کشورهای پیشرفته به این سمت حرکت کرده‌اند و نتایج مطالعات آینده‌نگر نیز عموما یافته‌های مطالعات گذشته‌نگر را تایید می‌کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی دزفول گفت: اگرچه در کشور ما هنوز این روند به طور کامل آغاز نشده است اما درصدد هستیم با همکاری دیگر دانشگاه‌های معتبر ملی و بین‌المللی، این اقدام را پیش ببریم. تلاش می‌شود دزفول بتواند اولین مرکز پیشرو در بررسی مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم در سال‌های آینده باشد.
راهکارهای کاهش خطرات تغییر اقلیم
وی بیان کرد: مهم‌ترین راهکار این است که داده‌های درستی جمع‌آوری کنیم و داده‌ها به‌روز تحلیل شود و نتایج دقیقی به دست بیاید. پس از ارزیابی خطر و مشخص کردن سطوح بحرانی برای منطقه، یکی از راهکارها، ایجاد یک سامانه هشدار سریع مبتنی بر سلامت است.
آقاباباییان گفت: در کنار آن، آموزش مردم و کادر بهداشتی و درمانی می‌تواند حداقل موجب افزایش تاب‌آوری و سازگاری نظام سلامت و مردم شود تا آسیب‌پذیری کمتری داشته باشند و شرایط بهداشتی و سلامتی آنان حفظ شود.
وی تصریح کرد: این پدیده جدی، تمام جهان را تحت تاثیر قرار داده و کشور ما را آسیب‌پذیرتر کرده است. در کشور ما، علاوه بر آسیب‌پذیری‌های ناشی از دیگر مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت، تغییر اقلیم نیز به این مشکلات افزوده شده و مشکلات بسیاری در بخش سلامت برای مردم ایجاد کرده است.
رئیس مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت دزفول گفت: نمود این مشکلات در مطالعات مرکز تحقیقات دزفول با همکاری مراکز متعددی از جمله مرکز تحقیقات سلامت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و دیگر دانشگاه‌های معتبر ملی و بین‌المللی به دست آمده است.
