پروین احمدی رئیس گروه سلامت سالمندان و میانسالان، مدیریت جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به به برگزاری هفته ملی سالمندان از ۷ تا ۱۳ مهرماه در خصوص مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه اظهار کرد: مشارکت اجتماعی به معنای فعالیت‌هایی است که افراد در جامعه انجام می‌دهند تا به بهبود و توسعه زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کمک کنند. این نوع فعالیت‌ها می‌تواند به صورت داوطلبانه انجام شود و در حوزه‌های مختلفی مانند محیط زیست، سلامت، تعلیم و تربیت، حمایت از افراد ناتوان و آسیب‌دیده، توسعه اقتصادی و مانند آن انجام شود.

وی با بیان اینکه هدف اصلی مشارکت اجتماعی ایجاد تغییرات مثبت در جامعه، تقویت ارتباطات اجتماعی و ایجاد حس همبستگی و تعلق اجتماعی است، افزود: مشارکت اجتماعی، موضوعی بسیار مهم است زیرا مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و شمول در جامعه (Social inclusion) می‌تواند بر سلامت روانی و جسمانی سالمندان تاثیر زیادی داشته باشد.

نقش مشارکت اجتماعی در سلامت روانی سالمندان

رئیس گروه سلامت سالمندان و میانسالان، مدیریت جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس مرکز بهداشت خوزستان گفت: مشارکت اجتماعی یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای حفظ سلامت روانی و معنوی سالمندان است؛ شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند احساس معنویت و رضایت‌مندی از زندگی را افزایش دهد و از طرف دیگر، مشارکت اجتماعی به سالمندان اجازه می‌دهد تا از شبکه‌های اجتماعی خود حمایت بیشتری دریافت کنند و احساس ارتباط و ارزشمند بودن داشته باشند.

وی عنوان کرد: بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، مشارکت اجتماعی در سالمندان می‌تواند به بهبود سلامت عمومی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ها کمک کند. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند مانع از انزوای اجتماعی و تنهایی شود و در نتیجه، جنبه‌های سلامت روان‌شناختی و جسمانی را تقویت کند.

احمدی گفت: یکی دیگر از فواید مشارکت اجتماعی در سالمندان، افزایش حفظ عملکرد شناختی است. مشارکت در گروه‌های اجتماعی، عملکرد شناختی و حافظه را تقویت و از افت عملکرد شناختی جلوگیری می‌کند. در نهایت، کاهش خطر افسردگی و اضطراب از دیگر فواید مشارکت اجتماعی در سالمندان است.  

وی افزود: مشارکت سالمندان در خانواده به عنوان یکی از مسائل اجتماعی مهم شناخته می‌شود. هر چند که نقش و مشارکت سالمندان در خانواده در هر فرهنگ و جامعه‌ متفاوت است اما معمولا سالمندان نقش‌های جدی و رسمی در خانواده دارند. آن‌ها می‌توانند به عنوان مرجع یا ستون استوار خانواده عمل کنند و نقش‌های سرپرستی و تدبیر امور را بر عهده داشته باشند. همچنین، سالمندان می‌توانند به عنوان مشاوران خانواده عمل کنند و در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی نقش مهمی را ایفا کنند.

رئیس گروه سلامت سالمندان و میانسالان، مدیریت جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس مرکز بهداشت خوزستان گفت: مشارکت سالمندان در خانواده، به میزان علاقه و شرکت آنها در فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های خانوادگی اشاره دارد. در بسیاری از فرهنگ‌ها، سالمندان به عنوان مرجع و پرچمدار تجربه به حساب آمده و نقش مشورتی و راهنمایی را به عهده می‌گیرند. این مشارکت می‌تواند شامل تصمیم‌گیری‌های مهم خانوادگی، حل و فصل اختلافات، نظارت بر فرزندان و ارائه مشاوره در امور زندگی روزمره باشد.

سالمند و همبستگی در بستر خانواده

وی افزود: مفهوم همبستگی خانوادگی عبارت است از حس آرامش و رضایت‌مندی از روابط خانوادگی بر اساس قدردانی، رضایت‌مندی از روابط خانوادگی در گذشته، حال و آینده، احساس نزدیکی عاطفی با اعضای خانواده شامل چندین نسل، حتی اگر از نظر جغرافیایی از هم دور باشند و یا تعارضی را تجربه کرده باشند. سالمندان خانواده در چنین فضایی، مورد قدردانی قرار می‌گیرند و احساس ارزشمندی و مفید بودن می کنند.

احمدی ادامه داد: همبستگی در خانواده مستلزم احساس دوجانبه تعهد طولانی‌مدت در روابط خانوادگی و بازسازی آن به هنگام گذار از دوره‌های مختلف زندگی است. فرزندان مسئولیت کمک به والدین سالمند و مراقبت از آن‌ها را می‌پذیرند و در برابر، والدین هم حمایت آنان را می‌پذیرند.

وی بیان کرد: در چنین بافتی، روابط خانوادگی استمرار می‌یابند و به سمت بلوغ، پیشرفت می‌کنند. این گذار، بستگی به توانایی اعضای خانواده در برقراری روابط بالغ - بالغ بین والدینی که در سنین سالمندی هستند و فرزندان بالغ‌شان دارد. در چنین فضایی، حمایت دوجانبه انجام می‌شود و والدین هنگام نیاز، از درخواست کمک احساس تحقیر نمی‌کنند. در غیر این صورت و در صورت تداوم الگوی حاکم روابط گذشته بین اعضای خانواده، بدون در نظر گرفتن تغییراتی که در نتیجه گذشت زمان خواه ناخواه در نقش‌ها و الگوی روابط رخ می‌دهد، روابط دچار تعارض و گسست می‌شوند و پیوندهای افراد خانواده گسسته می‌شود.

رئیس گروه سلامت سالمندان و میانسالان، مدیریت جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس مرکز بهداشت خوزستان گفت: سالمندان، به خانواده خود که متشکل از چند نسل است حس تعلق دارند. آنان این احساس تعلق را از طریق بازگویی تاریخچه خانواده، به اشتراک گذاشتن علایق و ارزش‌ها، و مشارکت در فعالیت‌ها و مراسم خانوادگی حفظ می‌کند. این فرآیند نوعی التفات و لطف به نسل جدید نیز محسوب می‌شود و به نسل جدید هویت می‌بخشد.

وی ادامه داد: سالمندان در چنین فضایی احساس رضایت‌مندی می کنند، حس می‌کنند وظیفه خود را به درستی انجام داده و در انتقال تجربه‌ها به نسل آینده مشارکت داشته‌اند، احساس حرمت می‌کنند و حس می‌کنند نقش معناداری در خانواده خود ایفا کرده‌اند.

احمدی عنوان کرد: خوشبختانه ما در جامعه‌ای با فرهنگ غنی زندگی می‌کنیم که حرمت سالمندان و حمایت از آنان در آن توصیه شده است. همچنین این فرهنگ متاثر از تعالیم مذهبی دین مبین اسلام است که بارها در کتاب آسمانی به لزوم حفظ حرمت و کرامت سالمندان و حمایت از آن‌ها توسط فرزندان تاکید می‌کند.

وی بیان کرد: هر چند ممکن است در همه موارد بهترین فضا برای مراقبت از سالمند، محیط منزل نباشد اما این حمایت خانواده از سالمند و یکپارچگی خانوادگی را باید به بهترین نحو ممکن حفظ کرد. در واقع نحوه تعامل با سالمندان، تصویری از آینده را در برابر دیدگان نسل حاضر ترسیم می‌کند.

رئیس گروه سلامت سالمندان و میانسالان، مدیریت جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس مرکز بهداشت خوزستان گفت: حفظ یکپارچگی خانوادگی به عنوان یک ارزش، حفظ همبستگی میان سالمند و خانواده‌اش تصویر آینده‌ای سرشار از امنیت خاطر و رضایت‌مندی را به ذهن می‌آورد و از این رو اهمیت بسزایی در وضعیت خانوادگی و نیز جایگاه اجتماعی سالمندان دارد.