این تالاب سالانه میزبان میلیون ها پرنده از سراسر جهان، به خصوص از مناطق سردسیر مانند شمال روسیه و اروپا است که به دلیل سرمای شدید آب و هوای آن مناطق به این تالاب مهاجرت می کنند تا زمستان خود را در نواحی گرم پشت سر بگذارند. هور العظیم به لحاظ موقعیت جغرافیایی، اثرات مختلفی را در همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به همراه دارد. تالاب بزرگ یک پتانسیل بسیار بالا برای تامین درآمد اقتصادی خانوارهای حاشیه آن است، با توجه به چشم اندازهای بی نظیر، فرصتی طلایی برای گردشگری است و به لحاظ جغرافیایی یک حایل امنیتی خوب با توجه به شرایط کشور عراق است و همه اینها یک خروجی دارد و آن هم اینکه حفظ تالاب هورالعظیم برای توسعه کشور موثر و مفید است.

انتظار می‌رفت پس از سیلاب اخیر در خوزستان هورالعظیم پر از آب شود، این تالاب ۵ حوضچه دارد که برای مهار سیل ۸ شکاف در حوضچه شماره یک آن ایجاد شد. این اقدام موجب سرازیر شدن آب به سمت عراق و مهار سیلاب شد، اما تاخیر در بستن این شکاف‌ها موجب شد تا هوری که زمانی ۹۷ درصد آن آبگیری شده بود امروز ۷۰ درصد آب داشته باشد. حالا نه تنها حق آبه هورالعظیم به صورت کامل تامین نمی‌شود بلکه حقش از رود‌های عبوری از خوزستان و سیلاب تنها پساب‌های کشاورزی و فاضلاب است. دلیل کم آب شدن تالاب چیست؟

کاهش حجم آب تالاب از ۹۷ درصد به ۷۰ درصد پس از ایجاد شکاف در دایک

محمد جواد اشرفی، مدیرکل اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان  گفت: به صورت کلی در شرایط عادی پساب های کشاورزی به لحاظ اینکه حاوی سموم و کودهای شیمیایی هستند و فاکتورهای شوری دارند قاعدتا نباید وارد تالاب شوند. در حالی که شبکه های زهکشی غرب کرخه کامل نیست و بخشی از پساب های کشاورزی مردم در حال حاضر به سمت تالاب هورالعظیم هدایت می شود که امیدوارم در آینده با تکمیل شبکه آبیاری و زهکشی غرب کرخه از هدایت پساب های کشاورزی به سمت تالاب هور العظیم جلوگیری شود.

  او با اشاره به اینکه باید یک باور و رویکرد در تمام سطوح مدیریتی کشور ایجاد گردد، افزود: این رویه توسعه همراه با رعایت مسائل محیط زیستی است و اگر غیر از این باشد؛ متوازن و پایدار نیست. البته در سال های اخیر در بین سطوح مدیریتی جامعه اهمیت و ارزش محیط زیست شرایط خوبی پیدا کرده، اما برای اینکه به وضعیت مطلوب دست یابیم به زمان نیاز داریم؛ زیرا که ایران کشوری در حال توسعه است و باید سرعت رشد را با توجه به محدودیت هایی که در سال های گذشته برای کشور وجود داشته از جمله جنگ و تحریم افزایش دهیم.

 اشرفی بیان کرد: البته که توسعه همراه با آلودگی است. اما باید در رشد صنعتی و کشاورزی پیوست های محیط زیستی لحاظ کنیم و در تمام دنیا نیز این فرآیند طی شده است. اکنون در کشورهای پیشرفته ضمن آنکه در توسعه خود مسائل محیط زیستی را گاها کم رنگ می کنند اما به حفظ اینگونه مسائل اهمیت ویژه می دهند. هر چند در گذشته که آهنگ رشد آنها زیاد بوده، توجه به مسائل محیط زیست شان نیز کم بود و این روند در کشور ما نیز وجود دارد. اما باید این باور عمومی درباره مسائل محیط زیست بیشتر شود و شاهد تخریب های کمتری باشیم.

(کشورهای پیشرفته و صنعتی که حالا به دنبال حفظ محیط زیست زندگی خود هستند، مراحل توسعه و رشد خود را پشت سرگذاشته اند. دول غربی به خصوص انگلستان و آمریکا توسعه صنعت خود را با سوزاندن زغال سنگ و نفت انجام داده اند و در گرمایش جهانی زمین نقش مهمی دارند. حالا نیز برخی از کشورهای در حال توسعه که به دنبال پیشرفت هستند، باید چنین مسائلی را از سر بگذرانند. البته این به معنای نادیده گرفتن محیط زیست نیست. زیستگاه ما و جایی که در آن نفس می کشیم اگر که درجه اهمیتش پایین آید، خطرات گوناگون انسانی و حیوانی را بر جای خواهد گذاشت.)

 مدیرکل اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان با بیان اینکه حجم هورالعظیم در حال حاضر حدود یک و ٣ دهم میلیارد مترمکعب است، اظهار داشت:  تالاب پس از سیلاب اخیر نزدیک به ٢/٣ دهم میلیارد متر مکعب آبگیری شد، اما به علت روان سازی و خروج آب از دایک مرزی برای کنترل و مهار سیل حدود یک میلیارد از حجم آن را از دست دادیم. هر چند فرآیند بازسازی، انسداد و ترمیم دایک نیز به دلیل وجود شرایط سخت، ایجاد فشار و به وجود آوردن محدودیت هایی از جمله عوامل رهاسازی آب بودند. در هر صورت با همکاری سازمان ها و ارگان های مختلف حالا ٩۰ درصد از شکستگی های دایک ترمیم شده و انتظار می رود دستکم تا ۱۰ روز آینده همه رسوخ ها بازسازی شوند.

این مقام مسئول تصریح کرد: در صورت خشکسالی یا ترسال بودن سال آینده، برای تامین حق آبه، سناریوهای مختلفی را پیش بینی کرده ایم. در صورت کم بودن بارندگی حق آبه تالاب یک و ٢ میلیارد متر مکعب خواهد بود و در صورت بارش خوب یک و ٨ دهم پیش بینی شده است و طبیعتا این آب باید در سراسر سطح تالاب جاری گردد.

محمد جواد اشرفی با اشاره به فعالیت های وزارت نفت در هورالعظیم اذعان داشت: استخراج سوخت های فسیلی در میانه تالاب، محدودیت هایی را در ارتباط با انتقال و جابجایی آب به وجود آورده است. در صورت پخش گسترده آب، جاده های دسترسی به تاسیسات نفتی مسدود خواهند شد اما با ایجاد آبراه ها قرار است این موضوع مدیریت شود. هر چند تعداد آن ها در حال حاضر کافی نیست و بر اساس تعهدات شرکت های مشغول استخراج نفت باید افزایش یابند. سازمان محیط زیست نیز در این خصوص برنامه هایی دارد و اعتباراتی را در این زمینه پیش بینی کرده است تا با ساخت آبراه ها پخش آب در کلیه سطوح هورالعظیم انجام شود.

  یکی از حاشیه نشینان تالاب  گفت: نزدیک به ۱۰ سال است که هورالعظیم عوض شده و دیگر آن تالاب سابق نیست. پیشتر پاکیزه بود اما اکنون فاضلاب شهری، کشاورزی، روستایی همه به اینجا هدایت می شوند که این موضوع موجب شور شدن آب و تلف شدن یا مهاجرت ماهی ها شده است.

 او افزود: تالاب ها باید پر از نی های بلند باشند که پرندگان مهاجر بتوانند در آنجا ساکن شوند تا از گزند مهاجمین در امان باشند، در حالی که اکنون خبری از مهاجرت پرندگان نیست. در هنگام سیلاب آب زیادی وارد تالاب شده است. اما چندان هم موثر نبوده زیرا سدها را به سوی عراق باز کردند و هور به آن سمت سرازیر شده است. هورالعظیم حالا دوباره کم شده. زندگی اکثر شهرهای مرزی خوزستان (سوسنگرد، هویزه، بستان و رفیعه) به همین تالاب بزرگ وابسته است. بیشتر ما کشاورز هستیم ولی حالا بیکاریم و زندگی مان با مشکل مواجه شده زیرا معاش روزمره ما بیشتر با ماهی های هور است.

شوره زارهایی که در هورالعظیم به دلیل زهاب کشاورزی و فاضلاب به وجود آمده، خشک شدند و نمک شان باقی مانده است. این اتفاق باعث به وجود آمدن صحنه هایی زشت از تالاب زیبا و بین المللی هورالعظیم شده است. ضمن آنکه بسیار هم خطرناک هستند و اگر روند خشک شدن ادامه یابد، با کوچک ترین وزش باد بلند می شوند و گرد خاک ایجاد می شود. زنده نگه داشتن هور هم موجب رونق گردشگری و ایجاد در آمد برای حاشیه نشینان می شود و هم تعدیل هوا را در پی دارد.