طرح ۵۵۰ هزار هکتاری خوزستان همچنان در ایستگاه سکوت و توقف!
طرح ۵۵۰ هزار هکتاری خوزستان (و ایلام) یک پروژه عظیم و استراتژیک برای احیای اراضی کشاورزی و توسعه پایدار منطقه است که از سال ۱۳۹۳ در فاز نخست کلید خورد و اهداف کلانی چون ایجاد اشتغال، افزایش تولید محصولات کشاورزی (تا ۵ میلیون تن) و افزایش درآمد ملی را دنبال می‌کند اما امروز می‌بینیم در نیمه راه اجرا با چالش مواجه شده و در ایستگاه توقف مانده است.
این طرح که هدیه مقام معظم رهبری به خوزستان بود در دو فاز اصلی (فاز اول حدود ۲۹۵ هزار هکتار و فاز دوم حدود ۲۴۶ هزار هکتار) در دستور کار قرار گرفت؛ در مجموع، طرح ملی احیای ۵۵۰ هزار هکتاری اراضی کشاورزی خوزستان و ایلام را می‌توان یکی از کلیدی‌ترین حرکت‌های کشور در مسیر توسعه پایدار، امنیت غذایی و بهره‌وری منابع آب و خاک دانست.
به اذعان کارشناسان و متخصصان حوزه کشاورزی، این پروژه ملی، گامی بلند در جهت تحقق اهداف کلان توسعه پایدار در غرب کشور محسوب می‌شود که با تمرکز بر مدرن‌سازی سیستم‌های آبیاری و زهکشی، به دنبال افزایش چشمگیر راندمان مصرف آب، کاهش اتلاف منابع و ارتقاء کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی است. اجرای موفقیت‌آمیز این طرح، نه تنها به تقویت خودکفایی کشور در تولید محصولات استراتژیک کمک خواهد کرد، بلکه نقش بسزایی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی استان‌های خوزستان و ایلام ایفا می‌کند.
۲۲ آبان ماه ۹۷ بود که با حضور معاون اول رییس جمهور فاز اول طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری (در سطح ۲۹۵ هزار هکتار) به بهره‌برداری رسید. فعالیت‌های اصلی انجام‌شده در اجرای این طرح احداث شبکه‌های فرعی آبیاری، احداث شبکه‌های زهکشی، تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی عنوان شد.
اجرای ۱۹۸ هزار هکتار تجهیز و نوسازی اراضی، اجرای ۱۸۳ هزار هکتار زهکش زیر زمینی و اجرای ۲۹۵ هزار هکتار شبکه فرعی از جمله اقدامات انجام گرفته در فاز اول طرح اعلام شد.
خدارحم امیری زاده رییس وقت سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در اسفند ۱۴۰۰ در خصوص این طرح گفت: طرح عظیم ۵۵۰ هزار هکتاری از سال ۹۳ در استان‌های خوزستان و ایلام با اعتبار یک و نیم میلیارد دلار از محل اعتبارات صندوق ارزی به دستور مقام معظم رهبری شروع به کار کرد و مجری این طرح جهاد نصر بود. با اجرای فاز اول بیش از ۴ میلیون تن به تولید محصولات کشاورزی خوزستان اضافه شد و با اجرای کامل این طرح ۹ و نیم میلیون تن به تولیدات محصولات کشاورزی اضافه خواهد شد.
سید محمدرضا موالی زاده استاندار خوزستان و بالاترین مقام دولت در استان آذرماه ۱۴۰۳، در پایان نشست طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری گفت: از طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری، ۵۰ هزار هکتار در ایلام و ۵۰۰ هزار هکتار در خوزستان است که در فاز اول در استان خوزستان ۲۴۸ هزار هکتار اجرا شده است و فاز دوم ۲۵۲ هزار هکتار است که باید اجرایی شود.
وی در این نشست تاکید کرد که اگر این طرح به نتیجه برسد و کاملا اجرایی شود فواید بسیار زیادی برای استان در پی خواهد داشت. از جمله اینکه در صرفه‌جویی مصرف آب، جلوگیری از فرسایش خاک و ایجاد فرصت‌های شغلی موثر خواهد بود.
سید محمد مولوی نماینده آبادان در مجلس شورای اسلامی در بهمن ماه ۱۴۰۳ با اشاره به مشکلات در طرح ۵۵۰ هزار هکتاری خوزستان، این طرح را مطالبه خوزستانی‌ها از پزشکیان و دولت چهاردهم عنوان کرد و گفت: اجرای طرح ۵۵۰ هزار هکتاری احیای اراضی خوزستان و ایلام، یکی از پروژه‌های مهم و حیاتی استان خوزستان است. در فاز اول این طرح، تنها ۳۰ درصد پیشرفت حاصل شده و از این مقدار، ۹۵ درصد آن باید در اراضی خوزستان اجرا می‌شد.
وی افزود: بر اساس برنامه هفتم توسعه، جهاد کشاورزی موظف است برای اجرای فاز دوم این طرح اعتبار لازم را تامین کند. با این حال، تا زمانی که فاز اول به صورت قطعی تحویل نشود، هیچ اعتباری برای فاز دوم تخصیص داده نخواهد شد؛ توجه به طرح ۵۵۰ هزار هکتاری می‌تواند نقش مؤثری در کاهش نرخ بیکاری در استان خوزستان ایفا کند.
موالی‌زاده استاندار در شهریور ۱۴۰۴ و پس از گذشت حدود ۹ ماه از اظهارات قبلی خود در خصوص این طرح اعلام کرد که اختصاص ۲۰ درصد از سهم شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی برای تکمیل طرح ۵۵۰ هزار هکتاری کشاورزی منتفی شده است و گفت: طبق قانون، ۲۰ درصد از سهام نیشکر باید به این طرح اختصاص می‌یافت که این موضوع به سال ۱۴۰۳ موکول شد و در نهایت به‌جای انتقال به این پروژه، برای رد دیون تامین اجتماعی داده شد، در حالی که تامین اجتماعی نیز تضامین لازم را نداده است.
وی خاطرنشان کرد: با رئیس‌جمهور در این خصوص صحبت و مکاتبه کرده‌ایم و انتظار داریم این طرح که می‌تواند تحولی اساسی در خوزستان ایجاد کند، احیا شود و امید را به مردم برگرداند.
جواد سلطانی کاظمی رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در شهریور امسال، در خصوص آخرین وضعیت اجرای فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری با اشاره به سطح ۲۴۶ هزار هکتاری فاز دوم طرح گفت: تخصیص آب آن انجام شده و مطالعات آن در سطح حدود ۱۴۰ هزار هکتار به صورت PC و مابقی به صورت EPC انجام شده است.
وی با اشاره به اعتبار موردنیاز این پروژه بیان کرد: برآورد اعتبار فاز دوم طرح برای اجرای شبکه‌های اصلی و فرعی در سال ۱۴۰۱ در حدود ۱۷۱ همت بوده، ولی با توجه به افزایش فهرست بهاء، اعتبار موردنیاز بیش از ۲۰۰ همت پیش‌بینی می‌شود.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با بیان اینکه موارد و مسائل مختلف طرح با اعضای کمیسیون کشاورزی مطرح شده و قول پیگیری داده‌اند، گفت: درخواست ما این است که با توجه به اینکه مقرر بود ۲۰ درصد از سهام دولت در نیشکر فروخته شود و به اجرای فاز ۲ طرح ۵۵۰ هزار هکتاری تخصیص یابد انتظار است این اتفاق هرچه سریع‌تر انجام شود.
وی با بیان اینکه تکمیل این پروژه نیاز به ردیف اعتباری دارد، اظهار کرد: چالش اصلی فاز ۲ این طرح، تامین اعتبار است که با توجه به اینکه در برنامه هفتم توسعه جزو پروژه‌های پیشران است، باید ردیف اعتباری مختص این طرح در نظر گرفته شود.
سلطانی کاظمی تقویت و تثبیت امنیت غذایی کشور و ارتقا بهره‌وری و توسعه پایدار منابع آب و خاک را از اثرات مثبت اجرای این طرح برشمرد و گفت: با اجرای کشاورزی مدرن از طریق حمایت از تشکل‌های بهره‌بردار مردم نهاد در قالب این طرح می‌توانیم به قطب کشاورزی تبدیل شویم و همچنین این طرح باعث صرف‌جویی یک میلیارد متر مکعبی آب در سال می‌شود.
وی ادامه داد: استفاده از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در بالادست شبکه‌های فرعی و ایجاد پتانسیل تولید ۵ میلیون تن محصولات کشاورزی و بستر مناسب جهت توسعه صنایع تبدیلی مواد غذایی از دیگر مزیت‌های این طرح است.
در سال‌هایی که گذشت گزارش دقیق از این طرح ملی از سوی سازمان‌های متولی ارایه نشد و روند اجرای ادامه طرح مسکوت ماند و طرح میان دولت‌ها دست‌به‌دست شد اما باز هم کار پیش نرفت تا اینکه سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان جلسه علنی (سه‌شنبه ۶ آبان ۱۴۰۴) گزارش کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست در خصوص تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد دستگاه‌های اجرایی مسئول در اجرای طرح کشاورزی ۵۵۰ هکتاری در استان‌های خوزستان و ایلام از سال ۱۳۸۹ لغایت پایان سال ۱۴۰۲ را بررسی کرده و در نهایت با این درخواست موافقت کردند.
در این زمینه باید منتظر ماند تا این تحقیق و تفحص اجرایی شود تا ببینیم در خصوص این طرح با وجود این سابقه طولانی، دقیقا در کجا قرار داریم. تاکنون چه شده و آیا در فاز اول موفقیتی حاصل شده است و آینده و ادامه طرح چه می‌شود؟
بر اساس این گزارش، سید محمد مولوی نماینده مردم آبادان به عنوان نماینده متقاضی تحقیق و تفحص گفت: این طرح جهت احیای اراضی کشاورزی در استان‌های خوزستان و ایلام با بودجه‌ای بالغ بر ۶ همت آغاز شد. امروز سوال این است که بعد از گذشت ۱۶ سال فاز اول این طرح به کجا رسید؟ این منابع به کجا رفت؟ تعهد بر این بود که در فاز اول ۳۳۰ هزار هکتار احیا شود اما امروز تنها ۶۵ هزار هکتار تحویل داده شده است.
وی در ادامه بیان کرد: شرط اول این طرح رسیدن به یک نظام بهره‌برداری بود. ۱۷ قرارداد بدون رعایت تشریفات با مبالغ بالا نوشته شده است. مگر می‌شود در یک پروژه پیمانکار، مشاور و کارفرما یک نفر باشد. مدعی بودید که حتی زمین‌های روی کاغذ هم سبز می‌کنید اما اکنون مدعی شدید که سبب مهاجرت معکوس می‌شود.
نماینده مردم آبادان بیان کرد: اگر قرار باشد فاز دوم به کیفیت فاز اول انجام شود، هدر رفت منابع است. با کدام کیفیت فاز اول انجام شد؟
اینک و بعد از چند سال همچنان آمار و عملکردها از این طرح تکرار و تکرار می‌شوند و خبری از عمل و اقدام جدیدی نیست. مشکل کار کجاست. چرا کسی پاسخگو نیست؟ متولی پروژه کیست. مسئولان ملی کجایند؟
به اعتقاد کارشناسان، تداوم این طرح نه تنها می‌تواند زمینه اشتغال صدها هزار نفر و افزایش تولید پنج میلیون تنی محصولات کشاورزی را فراهم سازد، بلکه نقش بسزایی در تثبیت جمعیت روستاهای غرب و جنوب کشور و رونق صنایع وابسته ایفا خواهد کرد. از این رو، ضروری است تخصیص ردیف اعتباری ویژه و پایدار برای تکمیل فاز دوم به عنوان یک اولویت ملی تلقی شود، تا بتوان سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده را به نتایج ملموس و پایدار اقتصادی و اجتماعی تبدیل کرد.
اجرای کامل فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری علاوه بر تحقق امنیت غذایی کشور و ارتقای بهره‌وری منابع آب، نجات‌بخش بسیاری از مناطق روستایی خوزستان و ایلام است. از این رو درخواست اصلی از مسئولین آن است که با درک اهمیت راهبردی این طرح، ردیف اعتباری پایدار و تصمیمات مدیریتی هماهنگ در خصوص این طرح مهم را در صدر اولویت‌های اجرایی سال جاری قرار دهند تا شاهد این نباشیم این طرح نیز در کنار دیگر طرح‌های نیمه تمام استان جا خوش کند و خاک بخورد.
