در این مقاله سعی داریم که تعریف کلی و جامعی از صنایع دستی داشته باشیم. به همین منظور به طور موردی صنایع دستی استان کرمانشاه را بررسی کرده و در مورد ظرفیت ها و همینطور چالش های پیش روی آن توضیح خواهیم داد.
تعریف صنایع دستی
صنایع دستی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که توسط دستان انسان با استفاده از ابزارهای سنتی و فنون سنتی تولید می‌شود. این فعالیت‌ها ممکن است شامل بافتنی، گلیم‌بافی، منبت‌کاری، سفالگری، چوب‌برشی، نمدمالی و سایر فرآوری‌های دستی باشد. هر یک از این فعالیت‌ها دارای تکنیک‌ها و الگوهای خود است و معمولاً به میراث فرهنگی و تاریخی آن منطقه مرتبط می‌شود. به عنوان نمونه، صنایع دستی می‌توانند آثار هنری منحصر به فردی را در قالب قالی‌ها، سفال‌ها، آویزه‌ها و سایر اشیاء دست‌ساز ارائه دهند.
تاریخچه صنایع دستی استان کرمانشاه
پیشینه این هنر در کرمانشاه به قدمت تاریخ این سرزمین است. شواهد نشان می‌دهد که از هزاران سال پیش، مردم این منطقه در تولید انواع مختلف صنایع دستی مهارت داشته‌اند. با وجود کاوش‌های باستان شناسی و تحقیقات زمین شناسی، قدیمی‌ترین دست ساخته‌ها و ابزارهای شکار، مربوط به عصر مفرغ و دوران پارینه سنگی بوده و در غارهای کهن کوه بیستون مانند غارهای شکارچیان، مرتاریک، مرآفتاب و… یافت شده‌اند. از جمله صنایع دستی در استان کرمانشاه که به ثبت جهانی هم رسیده، گلیم هرسین می باشد.
مهم‌ترین دوره‌های رونق صنایع دستی کرمانشاه
- دوره هخامنشیان: در عصر هخامنشیان، قالی‌بافی، فلزکاری، سفالگری و جواهرسازی در کرمانشاه رونق فراوانی داشت.
- دوره ساسانیان: در دوران ساسانی، هنر نساجی و گلیم‌بافی در کرمانشاه به اوج خود رسید.
- دوره صفویان: در این دوره، قالی‌بافی کرمانشاه به شهرت جهانی رسید و نقوش و طرح‌های جدیدی به آن اضافه شد.
- دوره قاجار: همزمان با دوره قاجاریان، تنوع صنایع دستی کرمانشاه افزایش یافت و هنرهایی مانند قلم‌زنی، منبت‌کاری و خاتم‌کاری نیز در این منطقه رواج پیدا کرد.
عوامل رونق صنایع دستی کرمانشاه
در کرمانشاه، صنایع دستی به دلایل متعددی رونق یافته و همیشه طرفداران بسیاری داشته است. می توان به چند مورد از این دلایل اشاره کرد:
1-تاریخ و فرهنگ غنی: کرمانشاه با تاریخ و فرهنگ گنجینه‌داری مانند زیبایی‌های تاریخی و باستانی خود، زمینه‌ای مناسب برای تولید محصولات صنایع دستی فراهم کرده است.
2-مواد اولیه فراوان: وجود منابع طبیعی و مواد اولیه متنوع از جمله چوب، پارچه، سنگ، سفال و... در این منطقه، امکان تولید انواع محصولات صنایع دستی را فراهم می‌کند.
3-هنرمندان ماهر: وجود افراد با استعداد و توانمند در زمینه‌های هنری و صنایع دستی، باعث تولید محصولات با کیفیت و زیبا می‌شود.
4-تقویت اقتصاد محلی: تولید و بازاریابی محصولات صنایع دستی به تقویت اقتصاد محلی از طریق ایجاد اشتغال و جلب توریست‌ها کمک می‌کند.
5-حمایت دولتی و مراکز فرهنگی: حمایت‌های دولتی و نهادهای فرهنگی از صنایع دستی، باعث توسعه و رونق این صنایع در کرمانشاه شده است.
به همین دلایل، صنایع دستی کرمانشاه به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و اقتصادی این منطقه، همواره مورد توجه و حمایت قرار گرفته‌اند و رونق خوبی داشته‌اند.
صنایع دستی شاخص کرمانشاه
- گلیم‌بافی: گلیم‌های بافته شده در کرمانشاه با طرح‌ها و رنگ‌های زیبا به شهرت جهانی دست یافته‌اند.
- منبت‌کاری: آثار منحصر به فردی که با تکنیک منبت‌کاری بر روی چوب تولید می‌شوند، از جاذبه‌های مهم هنری کرمانشاه محسوب می‌شوند.
- سفالگری: سفال‌های زیبا و متنوعی که با دست هنرمندان کرمانشاه ساخته می‌شوند، جزو محصولات محبوب و با ارزش صنایع دستی این منطقه محسوب می‌شوند.
- قالی‌بافی: قالی‌های دستبافت کرمانشاه به دلیل کیفیت بالا و طرح‌های زیبا، توجه بسیاری از علاقه‌مندان به صنایع دستی را به خود جلب کرده‌اند.
- آبگینه‌کاری: این هنر، که در آن از طریق استفاده از الگوها و رنگ‌های طبیعی روی پارچه‌ها نقوش و طرح‌های زیبایی ایجاد می‌شود، جزو محصولات برتر صنایع دستی کرمانشاه است.
تاثیر توسعه صنایع دستی بر اقتصاد استان کرمانشاه
- ایجاد اشتغال: صنایع دستی در کرمانشاه، به عنوان یکی از منابع اصلی ایجاد اشتغال در این منطقه محسوب می‌شوند. افراد بسیاری از جمله هنرمندان، بافندگان، سفال‌گران و... در این حوزه فعالیت دارند که ایجاد اشتغال برای آن‌ها و خانواده‌هایشان را تضمین می‌کند.
- توسعه گردشگری: صنایع دستی با زیبایی و منحصر به فردی که دارند، گردشگران را به سوی کرمانشاه جلب می‌کنند. این مسئله باعث افزایش درآمد از گردشگری و توسعه این صنعت در منطقه می‌شود.
- ارتقاء تجارت محلی: بازارهای محلی و بین‌المللی که محصولات صنایع دستی کرمانشاه را به فروش می‌رسانند، باعث ارتقاء تجارت محلی و افزایش درآمد مردم و توسعه اقتصادی منطقه می‌شوند.
- حفظ فرهنگ و هویت محلی: صنایع دستی کرمانشاه نه تنها به توسعه اقتصادی کمک می‌کنند بلکه به حفظ فرهنگ، هنر و هویت محلی نیز کمک می‌نمایند. این صنایع به عنوان نمایندگانی از تاریخ و فرهنگ مردم کرمانشاه، در حفظ و گسترش میراث فرهنگی این منطقه نقش مهمی دارند.
چالش‌های پیش روی صنایع دستی کرمانشاه
- واردات محصولات مشابه: واردات محصولات مشابه خارجی با قیمت‌های پایین، به تولیدکنندگان صنایع دستی کرمانشاه آسیب می‌زند.
- کمبود حمایت‌های دولتی: هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی کرمانشاه به حمایت‌های دولتی برای تولید و عرضه محصولات خود نیاز دارند.
- فقدان آموزش‌های کافی: آموزش‌های کافی برای ارتقای مهارت هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی کرمانشاه ضروری است.
تاثیر سامانه "کرمانشاه گشت" بر توسعه صنایع دستی کرمانشاه
سامانه "کرمانشاه گشت" به عنوان مرجع گردشگری استان کرمانشاه با ارائه خدمات گردشگری و ترویج محصولات صنایع دستی، تاثیر مهمی بر توسعه صنایع دستی کرمانشاه دارد. برخی از اثرات این سامانه عبارتند از:
- تبلیغات و توسعه بازار: این سامانه امکان دسترسی به اطلاعات درباره محصولات صنایع دستی کرمانشاه را برای گردشگران و علاقه‌مندان به این صنایع فراهم می‌کند، که باعث افزایش تقاضا و توسعه بازار برای محصولات دستی می‌شود.
- افزایش فروش و درآمد: با فراهم آوردن فرصت برای معرفی و فروش محصولات صنایع دستی به گردشگران و مشتریان محلی، سامانه "کرمانشاه گشت" باعث افزایش فروش و درآمد هنرمندان و کارگران صنایع دستی می‌شود.
- ایجاد اشتغال: با توسعه بازار و افزایش فعالیت‌های صنایع دستی، نیاز به نیروی کار در این حوزه‌ها افزایش می‌یابد که منجر به ایجاد اشتغال و کمک به کاهش نرخ بیکاری در استان می‌شود.
- حفظ فرهنگ و هویت محلی: این سامانه به عنوان یک پلتفرم برای معرفی و توسعه صنایع دستی محلی، در حفظ و ترویج فرهنگ، هنر و هویت مردم کرمانشاه نقش مهمی دارد و باعث تقویت و گسترش میراث فرهنگی این استان می‌شود.
چشم انداز صنایع دستی کرمانشاه
توجه به نکات زیر می تواند افق روشنی برای این صنعت در حوزه گردشگری داشته باشد:
- توسعه بازارهای جدید: استفاده از فناوری‌های نوین و اینترنت برای ارتقاء فروش و توسعه بازار محصولات صنایع دستی کرمانشاه، از جمله اولویت‌های این صنعت است.
- ارتقاء کیفیت و طراحی: توجه به کیفیت و طراحی محصولات صنایع دستی، می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری و جذابیت محصولات کمک کند و در نتیجه به توسعه صنعت دستی کرمانشاه کمک کند.
- حمایت از هنرمندان محلی: حمایت از هنرمندان و کارگران صنایع دستی محلی، با ارائه آموزش‌ها، ایجاد امکانات تولید و بازاریابی، می‌تواند به توسعه پایدار این صنایع کمک کند.
- توسعه توریسم صنایع دستی: ارتقاء توریسم محلی و جذب گردشگران علاقمند به خرید محصولات دست‌ساز محلی، می‌تواند به افزایش درآمد و توسعه صنایع دستی در استان کرمانشاه کمک کند.
با توجه به این عوامل و پتانسیل‌های موجود، آینده صنایع دستی در استان کرمانشاه می تواند امیدوار کننده و رو به رشد باشد.
