چرا عزاداری سنتی؟

یکی از مظاهر جاودانگی شور محرم، عجین شدن این واقعه بزرگ با باورهای فرهنگی اقوام و ملل مختلف است. از هیمن رو، شیوه های مختلف عزاداری، نغمه ها و الحان گوناگون و نمادهای متنوعی در فرهنگ عاشورا نمودار شد که همگی حول محور محرم گرد هم آمده اند.

لیکن در چند سال اخیر بویژه در دهه اخیر همزمان با رشد رسانه های صوتی و تصویری، گونه های خاصی از عزاداری در مراکزی خاص اجرا و از طریق رسانه ها به سایر مناطق کشور صادر می شود.

گذشته از نحوه این عزاداری ها و مضامین مطرح شده در این شیوه(که بحث در مورد آن در طاقت این مقال نیست) رفته رفته جلوه های عزادار اصیل و سنتی مناطق مختلف کشور و حتی دیگر قلمروهای مکتب تشیع، جای خود را به این شیوه های واحد و همگون داده اند و یا دسته کم، اکثریت را از آن خود کرده اند.

به فرض اینکه این شیوه های عزاداری اصیل بوده و از لحاظ نوع اجرا نیز هیچ ایرادی ندارد-که به هیچ وجه اینگونه نیست- باز هم همه گیر شدن این شیوه ها مقبول نیست.

همانگونه که در ابتدای کلام گفته شد، درهم آمیختگی محرم و فرهنگ بومی، شیوه های عزاداری بومی نیز ایجاد کرده که از جلوه های ماندگاری محرم است؛ حال اگر این آمیختگی از بین برود و نوعی از عزاداری که مربوط به فرهنگی دیگر است، را جای آن شیوه اصیل بنشانیم، مسلماً گیرایی و رسوخ خود را نیز از دست می دهد؛

مثال بارز این ادعا، علاقه اقوام مختلف کشور به نوحه ها و اشعار مربوط به گویش های خودشان است؛ همانگونه که فردی با گویش آذری، سوز نوحه آذری را بیش از دیگر گویش ها در قلب و جان خود احساس می کند تا نوحه فارسی، هرچند که هر دو گویش را متوجه می شود. و همین گونه است برای گویش کردی و عربی و لری و ... .

اما در رابطه با شیوه های عزاداری، مسئله به این روشنی نیست و نیاز به دقت و ظرافت بیشتری است.

نگاه دیگر، مربوط به انس اجتماع و عزادار با عزاداری سنتی است! وقتی انسان از کودکی به شیوه ای ثابت و همیشگی به عزاداری پرداخته است، در سنین بزرگسالی حس نوستالژیکی نسبت به ایام محرم پیدا می کند که همیشه برایش آرامش و تازگی دارد. هرچند که شاید این احساس از اختیار و تفکر فرد بیرون باشد؛ درست مانند دیدن یک عکس قدیمی که ما برای لحظاتی محو در خود می کند.

این احساس امروزه به شدت مورد توجه روانشناسان و حتی سیاستمداران قرار گرفته است و شاید یکی از علل تاکید بزرگان دینی بر عزاداری های سنتی، همین وابستگی خاطر جامعه به عزاداری های اصیل و سنتی است.

از همین رو شاید بتوان علت این جمله برخی افراد که: "محرم سال های گذشته دلچسب تر از این سال هاست" را در این مبحث جستجو کرد.

و آخر اینکه رسالت ما بعنوان شیعه، علاوه بر اقامه شعائر دینی، انتقال آنها به نسل های آینده از طریق کودکان و فرزندان است. براستی که نقش کودکان در عزاداری های نوین و میزان پایداری این شیوه ها-که نه از فرهنگ بومی برخاسته اند و نه افراد حس وابستگی به آنها دارند- در مرحله انتقال تا چه حد است؟!

و اما همگی باید بدانیم-که می دانیم- محرم قرن هاست که از رهگذر ملل و فرهنگ های گوناگون در حال ادامه مسیر است و کج روی های موجود، نه تنها به ساحت فرهنگ عاشورا خللی وارد نساخته، بلکه امواج بیداری عاشورایی در برهه های مختلف تاریخ، این کج روی ها را از ساحت محرم زدوده است. اما در این میان، این ما هستیم که باید با گزینش مسیر درست و عقلانی، نام خود را در دفتر رهروان راستین ولایت به ثبت برسانیم.