کتابداران، مدیران سطرهای بی‌پایان آگاه‌بخشی
کتاب، کالای فرهنگی و اثرگذاری است که همچنان در هزاره سوم، ارمغانی شگفت‌انگیز به شمار می‌رود؛ کتابخوانی در واقع معیاری برای شناخت فرهنگ عامه است، هر اندازه ملتی کتابخوان باشد، می‌توان نرخ سواد، رواج فرهنگ علم ورزی، اقتصاد دانش‌بنیان و رونق صنعت نشر و انتشارات آن جامعه را دریافت.
۲۴ آبان در تقویم ایران به عنوان روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار نامگذاری شده است؛ علت نامگذاری این روز در تقویم، ارزش والای کتابخوانی و رشد فرهنگ کتابخوانی در جامعه است اما در این بین پرداختن به مشکلات کتابداران به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگ کتابخوانی ضروری است.
کمبود منابع و نیروی انسانی در کتابخانه‌های دزفول
زینب دینارزاده کارشناس ارشد رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی و مسوول کتابخانه عمومی آزادگان دزفول در گفت وگو با خبرنگار ایرنا یکی از بزرگترین چالش‌های کتابداران را کمبود منابع و بودجه برای گسترش و بروزرسانی کتابخانه‌ها دانست و گفت: این امر باعث شده نتوانیم به سرعت نیازهای اعضا را پاسخگو باشیم.
وی که ۲۰ ساله سابقه خدمت دارد و اکنون در تنها مرکز فرهنگی کوی آزادگان مشغول خدمت است با اشاره به کمبود شدید نیرو در کتابخانه‌ها افزود: اگر یک همکار در شیفت مخالف فعالیت داشته باشد و کتابخانه از صبح تا عصر فعال باشد به طور قطع علاقمندان بیشتری جذب کتابخانه می‌شوند.
این بانوی کتابدار ادامه داد: اگر به موقع سهم نیم درصد کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌ها پرداخت شود و از کمک‌های خیرین و مشارکت‌های مردمی نیز استفاده شود می‌توان بخش زیادی از کمبودها را رفع کرد ضمن اینکه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز باید برای جذب نیرو تلاش بیشتری داشته باشد زیرا از سالها پیش آزمون استخدامی در این نهاد برگزار نشده است.
گلایه کتابداران از وضعیت معیشتی و حقوق پایین
راضی نبودن کتابداران از وضعیت حقوق و مزایای شغلی یکی دیگر از دغدغه‌هایی است که به گفته دینارزاده و دیگر کتابداران دزفول، متناسب با وظایفی که انجام می‌شود، نیست و حقوق کتابداران در پایین‌ترین رده حقوقی کارمندان قرار دارد.
این کتابدار بیان کرد: حل مشکلات معیشتی کتابداران باید در اولویت کاری مسوولان قرار گیرد البته سال گذشته با روی کار آمدن تیم جدیدی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اقداماتی در این خصوص انجام و قول‌هایی داده شد که امیدواریم به واقعیت تبدیل شود و مشکل معیشت کتابداران به صورت جدی از طریق مسوولان کشوری پیگیری شود.
وی وجود محدودیت‌ها به ویژه درخصوص ارایه خدمات دیجیتال در کتابخانه‌های دزفول را یادآور و خواستار جذب امکانات و اعتبارات بیشتر از سوی مسوولان شد و افزود: استقبال مردم از کتاب و کتابخوانی آنگونه که اطلاع رسانی شده، نیست اگرچه انتظار از مردم بافرهنگ ایران زمین و دزفول بیش از این است.
راهکارهای جذب نسل جدید به مطالعه و کتابخانه
یکی دیگر از مواردی که باعث شده نسل جدید کمتر از کتابخانه استقبال کنند، وجود کتاب‌های دیجیتال و سهولت در دسترسی به کتاب‌های آنلاین است؛ در واقع به گفته وی، نسل جدید در برابر کتاب‌های چاپی مقاومت می‌کنند ولی از طرف دیگر برخی افراد نیز از مطالعه کتاب آنلاین خسته شده و به دنبال کتاب‌های چاپی هستند که در چنین شرایطی، نهاد کتابخانه‌های عمومی باید به قدری پرمحتوا باشند تا نسل جدید را با ارایه کتاب‌های بروز پایبند به کتاب و کتابخوانی کنند.
به طور قطع، کتابخانه‌های کشورهای توسعه یافته از تکنولوژی پیشرفته و امکانات بیشتری برای دسترسی به کتاب‌های آنلاین برخوردار هستند که نیاز است کتابخانه‌های ما نیز در این زمینه توسعه یابند.
به اعتقاد این کتابدار، برای جذب نسل جدید به کتاب و کتابخوانی باید از شیوه‌های نوین مانند برگزاری مسابقات آنلاین، ورود رسانه‌ها و مجهز کردن کتابخانه‌های دیجیتال استفاده کرد و در کنار آن از آموزش‌ها و فعالیت‌های موردپسند جوانان و نسل جدید استفاده شود و در کنار آن کتاب‌های موردنظر معرفی و در برنامه نسل جدید قرار گیرند.
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر با جدا شدن بخش کودک از بخش اصلی و تلاش کتابدار با اجرای فعالیت‌های متنوع و جذاب و استفاده از رنگ آمیزی جذاب در بخش کودک و برگزاری مناسبت‌های فرهنگی استقبال کودکان از کتابخانه‌ها بسیار بیشتر شده است که البته با هزینه کردن در این بخش می‌توان کودکان بیشتری جذب کرد.
همکاری آموزش و پرورش و کتابخانه‌ها، لازمه ترویج مطالعه
به اعتقاد وی، اگر همکاری آموزش و پرورش با کتابخانه‌ها بیشتر و پای کتابداران بیشتر و به صورت مستمر به مدارس باز شود شاهد جذب بیشتر دانش آموزان خواهیم بود.
این کتابدار برای ایجاد انگیزه بین کتابداران نیز گفت: توجه به وضعیت اقتصادی و معیشتی کتابداران برای ایجاد انگیزه کتابداران بسیار اهمیت دارد چرا که کتابداران به عنوان راهنمایان و مشاوران فرهنگی نقش زیادی در ارتقای فرهنگی جامعه دارند و باید از حمایت مالی و حرفه‌ای بیشتری برخوردار شوند تا با آرامش خاطر و انگیزه بیشتری بتوانند به وظایف محوله بپردازند.
این در حالی است که به گفته دینارزاده، شناساندن جایگاه کتابدار و ارتقای منزلت اجتماعی نیز امری بسیار ضروری است زیرا مردم جایگاه کتابدار را به خوبی نمی‌دانند که خبرنگاران در این خصوص می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.
سارا سعیدی زاده یکی دیگر از کتابداران دزفول با دارابودن مدرک کارشناسی ارشد کتابداری و کتابدار کتابخانه عمومی سبزقبا که ۱۵ سال سابقه فعالیت دارد نیز با گلایه از کمبود امکانات، منابع و تجهیزات مناسب کتابخانه‌ای، کمرنگ بودن جایگاه اجتماعی شغل کتابداری، کمرنگ بودن نقش کتاب و مطالعه در میان مردم گفت: می‌توان با اختصاص اعتبار و بودجه کافی برای تجهیز، روزآمدسازی و بهینه سازی فضای کتابخانه، تامین بودجه خرید منابع کتابخانه متناسب با نیازهای مراجعان، اختصاص بودجه مناسب برای انجام فعالیت‌های متنوع فرهنگی، انعقاد تفاهم نامه‌های همکاری بین نهاد کتابخانه‌های عمومی با سایر دستگاه‌های اجرایی و اعتبار بخشیدن به جایگاه عضویت در کتابخانه عمومی چالش‌های موجود را کاهش داد.
این کتابدار نیز حقوق دریافتی کتابداران را پایین‌تر از دیگر دستگاه‌ها دانست و افزود: این مشکل با حل ساختار اساسی نهاد کتابخانه‌ها در قانون امکان پذیر است ولی با وجود پیگیری فراوان در مجلس شورای اسلامی حل نشده است.
به گفته سعیدی نیا، به طور کلی میزان کتابخوانی در بین مردم دزفول نسبت به میزان جمعیت این شهرستان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و درصورت فراهم کردن کتاب‌های بیشتر و اجرای برنامه‌های مورد علاقه، استقبال کتابخوانان بیشتر خواهد شد با این وجود استقبال کودکان از کتابخانه‌ها قابل قبول است.
او تفاوت کتابخانه‌های کشورهای توسعه یافته و کتابخانه‌های ما را نه در میزان امکانات بلکه در جایگاه و ارزش فرهنگ در آن جوامع دانست و اینگونه توضیح داد که کتابخانه، کتابدار و کتاب در جوامع پیشرفته از جایگاه والایی برخوردار هستند و به تناسب آن امکانات و تجهیزات مناسب نیز در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
فضای فیزیکی نامناسب؛ مانعی برای خدمات کیفی
فاطمه دیهیم یکی دیگر از کتابداران دزفول نیز گفت: برخی ساختمان‌هایی که برای کتابخانه در نظر گرفته شده، استانداردهای لازم برای ارائه خدمات به عموم مردم را ندارند و کیفیت خدمات بدلیل وجود برخی مشکلات ساختاری تحت تاثیر قرار می‌گیرد ضمن اینکه برخی از ساختمان‌های کتابخانه‌ها نیز فرسوده شده و نیازمند بازسازی است البته مشکل کمبود نیرو در کتابخانه‌های عمومی نیز نیازمند پیگیری جدی است.
وی که ۱۶ سال سابقه کار دارد، افزود: تخصیص بودجه برای ساخت کتابخانه جدید و ادغام چند ساختمان غیرتخصصی در این مکان می‌تواند برخی از این مشکلات را مرتفع کند، مشکل کمبود نیروی کتابدار در دزفول نیز با وجود تعدد دانش آموختگان رشته کتابداری به راحتی قابل حل است.
زینب بسی خاسته، کتابدار کتابخونه عمومی آیت‌الله قاضی دزفول با حدود ۲۰ سال سابقه فعالیت در کتابخانه‌های اندیمشک، دزفول و اهواز که علاقه فراوانی به فعالیت‌های فرهنگی نیز دارد، گفت: کتابخانه‌های دزفول نسبت به گذشته وضعیت بهتری دارند ولی هنوز هم نیازمند امکانات و تجهیزات بیشتری هستند.
وی افزود: کتابداران با تمام توان خود برای پویانمایی فضا در تلاش هستند.
تاکید بر افزایش سهم مالی شهرداری از عوارض فرهنگی
رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان دزفول نیز گفت: دزفول ۳۵ کتابدار دارد که نسبت به جمعیت این شهرستان نیازمند نیروی بیشتری است.
کاظم جوکار افزود: امسال ۹ میلیارد ریال از محل سهم سه درصدی کتابخانه‌ها از عوارض شهرداری‌ها به کتابخانه‌های دزفول پرداخت شده که سهم ناچیزی است.
وی ادامه داد: سهم کتابخانه‌ها از این محل حدود ۶۰ میلیارد ریال است و با پرداخت این مبلغ می‌توان بخش زیادی از مشکلات این حوزه را مرتفع کرد.
رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی دزفول بیان کرد: شهرستان دزفول ۱۵ کتابخانه نهادی و ۹ باب کتابخانه مشارکتی دارد.
روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار یادآور جایگاه ارزشمند کسانی است که بی‌هیاهو در مسیر دانایی گام برمی‌دارند؛ گفت‌وگو با کتابداران دزفول نشان داد که در کنار عشق و تعهدشان به فرهنگ مطالعه، همچنان دغدغه‌هایی چون کمبود بودجه، نیروی انسانی، فضاهای استاندارد و وضعیت معیشتی دارند.
حمایت مسئولان شهری در پرداخت به‌موقع سهم قانونی و بهبود شرایط کاری می‌تواند موتور محرکه‌ای برای پویایی کتابخانه‌ها باشد؛ بی‌تردید، آینده جامعه‌ای که برای کتاب و کتابدار حرمت قائل است، سرشار از آگاهی و امید خواهد بود.
