لایروبی کارون، وعده‌ای که هنوز به ساحل عمل نرسیده است
استاندار فعلی خوزستان با تکرار وعده‌های پیشینیان، از «احیای کارون» و «کاهش برداشت آب از بالادست» سخن می‌گوید و اعلام کرده از هر سرمایه‌گذاری برای نجات این رود حمایت می‌کند؛ اما مردم هنوز می‌پرسند چرا در حالی‌که قرار است کارون لایروبی شود، بستر رود هر روز کم‌عمق‌تر می‌شود؟
چهار دهه از نخستین وعده‌ها برای لایروبی رودخانه کارون می‌گذرد؛ رودی که روزگاری پهلو به پهلوی نیل می‌زد و امروز در بخش‌هایی از بسترش، نی‌زارها جای موج را گرفته‌اند. هنوز اما هر استاندار تازه‌آمده، در نخستین نشست خود از «احیای کارون» می‌گوید — و وعده‌هایی می‌دهد که مردم خوزستان سالهاست شنیدنشان برایشان آشناست
وعده‌های تازه، دغدغه‌های قدیمی
آبان ۱۴۰۳، موالی‌زاده استاندار خوزستات در جلسه معارفه قول داد و گفت:«مسائل آب‌های سطحی، فاضلاب، لایروبی کارون، و انتقال آب از سرچشمه‌ها تا خروج آب از استان، همه باید ساماندهی شوند.»بهمن همان سال، استاندار خوزستان اعلام کرد «باید کارون رونق خود را دوباره پیدا کند. در بعضی نقاط نیاز به لایروبی داریم و در بخش‌هایی باید ورودی آب به استان افزایش یابد؛ یعنی برداشت از بالادست کمتر شود.»او وعده داد از هر سرمایه‌گذاری که بخواهد برای احیای رودخانه کارون قدمی بردارد، حمایت می‌کند؛ تأکیدی که در ظاهر نو است، اما در جوهر، ادامه همان حرف‌هایی است که از اوایل دهه ۱۳۷۰ تا امروز بارها از زبان مسئولان شنیده شده است.و پیش از او، شهریور ۱۴۰۳، استاندار وقت – آقای محراب – نیز وعده داده بود:«لایروبی و حذف نیزارهای کارون در حال انجام است، اما مشکلاتی مانند حضور پرندگان مهاجر و دشواری تردد ماشین‌آلات وجود دارد که باید برطرف شود.»اما مردم اهواز و خرمشهر از خود می‌پرسند: چرا در حالی‌که سالهاست از لایروبی گفته می‌شود ولی هنوز در بسیاری از نقاط، بستر کارون کم‌عمق‌تر از سال‌های قبل شده است؟
تکرار چرخه وعده و توقف
بررسی‌های تاریخی و گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که از ۱۳۷۲ تا امروز، بیش از ده‌ها بار طرح لایروبی کارون مطرح شده است.از وعده‌ی لایروبی ۲۰۰ کیلومتر مسیر اهواز تا خرمشهر در دهه ۷۰، تا بازدید هیأت‌های خارجی در دهه ۹۰، همه با یک مانع مشترک روبه‌رو شدند: نبود بودجه، تغییر دولت‌ها و بی‌تداومی مدیریت.حتی در سال ۱۳۹۸، مدیر دفتر لایروبی سازمان آب و برق خوزستان گفت برای لایروبی کامل بخش ۳۴ کیلومتری اهواز ۱۳.۴ میلیون مترمکعب رسوب باید برداشته شود، اما اعتبار لازم «تخصیص نیافته است».
هدف عوض شد...
در دهه ۱۳۷۰ و اوایل ۱۳۸۰، طرح‌های مرتبط با کشتیرانی با هدف احیای مسیرهای دریایی و افزایش ظرفیت عبور سیلاب شکل گرفت. با این حال، به مرور زمان و بر اساس دیدگاه‌های جدید کارشناسان، مشخص شد که بازگرداندن عمق گذشته برای حمل‌ونقل کالا امکان‌پذیر نیست و این مسیر تنها می‌تواند برای توسعه گردشگری مورد استفاده قرار گیرد.
انتقاد صریح از سیاست‌گذاری‌ها
کارشناسان سالهاست هشدار می‌دهند که لایروبی بدون اصلاح مدیریت منابع آب بالادست و کنترل برداشت‌ها، تأثیری پایدار ندارد.قاسم قمشی، استاد دانشگاه شهید چمران، در همایش «خشم و هیاهوی سیلاب خوزستان» گفته بود: «حتی اگر بستر کارون را شش متر پایین‌تر ببریم، فقط ۱۵ سانتی‌متر از ارتفاع سیلاب کم می‌شود. لایروبی به‌تنهایی معجزه نمی‌کند.»با این حال، مسئولان یکی پس از دیگری از «آغاز قریب‌الوقوع» طرح‌های لایروبی سخن می‌گویند — بی‌آنکه بگویند چه بر سر طرح‌های قبلی آمده است.این سیاست، به گفته کارشناسان محیط‌زیست، بیش از آنکه راه‌حل باشد، «مسکن رسانه‌ای» است؛ پاسخی برای فروکش کردن موج نارضایتی‌ها، نه درمان ریشه‌ای چالش.
کارون دوباره زنده می شود؟
در میان وعده‌های تکراری، مردم خوزستان همچنان نگاهشان را از کارون برنگرفته‌اند.جوانان اهوازی عصرها کنار رود جمع می‌شوند و درباره آینده‌ای صحبت می‌کنند که کارون دوباره جریان داشته باشد.احیای کارون، به گفته کارشناسان تنها زمانی ممکن است که تصمیمی قاطع و برنامه‌ای اجرایی از سوی دولت و نهادهای منطقه‌ای پشت آن قرار گیرد، می‌تواند موتور محرک اقتصاد، گردشگری و نشاط اجتماعی در خوزستان باشد.اما تا زمانی که وعده‌ها روی کاغذ بماند و بودجه‌ها در مسیرهای دیگر خرج شود، رودخانه‌ای که زمانی مایه حیات جنوب ایران بود، در سایه بی‌توجهی، نفس‌نفس خواهد زد.
چه باید کرد؟
برای نجات کارون، به جای تکرار وعده‌های کلی، باید طرحی جامع و چندبخشی تدوین شود که هم‌زمان بر سه محور متمرکز باشد: مدیریت علمی منابع آب بالادست، توقف برداشت‌های بی‌رویه و احیای جریان طبیعی رودخانه. اجرای مرحله‌به‌مرحله لایروبی هدفمند در نقاط بحرانی، استفاده از فناوری‌های نوین برای پایش رسوب و کیفیت آب، و مشارکت واقعی بخش خصوصی و مردم محلی در تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند مسیر احیای پایدار کارون را هموار کند. این بار، بیش از سخن گفتن از «آغاز لایروبی»، کشور به اراده‌ای برای پایان وعده‌ها نیاز دارد.
یک خبر و اتفاق خوب
با توجه به خبر اخیر مبنی بر بی‌نیازی کامل ایران از وابستگی در حوزه لایروب‌ها و به آب‌اندازی سه شناور راهبردی از سوی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در مجتمع پرشیا هرمز، کشور اکنون به توان فنی و عملیاتی کم‌نظیری در زمینه لایروبی دست یافته است. لایروب‌های بازطراحی‌شده «پردیس ۵»، «پردیس ۵۹» و «نوسود» با قدرتی چندبرابر، قادرند پیچیده‌ترین عملیات لایروبی را در مناطق صخره‌ای و سخت انجام دهند و عملاً تمامی نیازهای کشور در این حوزه را پوشش دهند.در چنین شرایطی، خوزستان می‌تواند از این دستاورد ملی به‌عنوان فرصتی طلایی برای آغاز لایروبی اصولی رودخانه کارون استفاده کند. سالهاست رسوب‌گذاری و کم‌عمقی مسیر رودخانه، هم معیشت مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و هم خطر سیلاب‌ها را افزایش داده است. اکنون که توانمندی داخلی برای اجرای پروژه‌های بزرگ لایروبی در اختیار کشور است، انتظار می‌رود خوزستان با همکاری دستگاه‌های مسئول و بهره‌گیری از این ناوگان قدرتمند، طرح نجات کارون را با سرعت و جدیت بیشتری دنبال کند.
مرجع / فـارس
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
