با گذر از جاده میانی جنگل های ام الدبس، به رشته تپه هایی می رسیم که به میشداغ معروف هستند. از تپه که بالا می رویم به جنوب که نگاه می کنیم منطقه ای پوشیده از تپه های رملی و هزاران درخت متراکم را تا دور دست می بینیم.

میشداغ از شمال به روستای بیت راشد، از جنوب به روستای ابوحلاج ، از شرق به تپه ماهورهای ا... اکبر و از غرب به تنگه چزابه در مرز ایران وعراق و در بخش شمالی ، به دشت چنانه و امتداد جنوبی دشت عباس و دشت فکه و رقابیه نیز ، محدود می شود.

آهوی کمیاب میشداغ

اما در منطقه میشداغ گونه ای از آهو زندگی می کند که تاکنون به لحاظ ژنتیکی بررسی نشده اند. از جمله ویژگی های ظاهری این آهو ناپیدابودن گواتر آنها و راست بودن گردن این آهو - بر عکس سایر گونه ها که از گردن های کمان برخوردارند- است.

به دلیل کاهش روزافزون جمعیت های آهوی ایرانی در کل گستره پراکندگی آن در دنیا، اين گونه از طبقه نزديک به تهديد در سال 2003 به رده آسيب پذير در طبقه بندي سال 2006 آي يو سي ان (IUCN) انتقال يافته است.

به گفته تعدادی از شاهدان عینی در دهه های پیش گله های بزرگ در این منطقه و شعيبيه شوشتر، دشت الباجي اهواز، پشمينه زار انديمشک، ديمه رامهرمز، آهودشت و چغازنبيل مشاهده می شد.

غلامحسین کوهستانی یکی از شهروندان اهوازی با اشاره به اینکه در دهه 50 از دو بچه آهو حفاظت کرده و آن ها را در خانه بزرگ کرده گفت: من به دلیل اینکه راننده ماشین سنگین بودم روزی در جاده متوجه شدم یک بچه آهو توان حرکت ندارد و آهویی دیگر در گرداگرد او در حرکت است. به همین دلیل آنها را به اهواز منتقل کرده و به مدت 6 سال مراقبت نمودیم.

این محیط بان افزود: بالاخره به یاری خدا با الطاف توجهات ضامن آهو و ائمه ی اطهار علیهم السلام، با تصویر برداری از آن تعداد انگشت شمار، همکاری خود را با اداره کل محیط زیست خوزستان از سال 1385 آغاز نمودم با وجود تمام مشکلات از جمله نبود امکانات و نیروی انسانی، خشکسالی تا به امروز هم بصورت تنها از آهو ها و حیات وحش میشداغ کار حفاظت را انجام می دهم.

وی اظهار داشت: خوشبختانه در حال حاضر و بعد از گذشت تقریبا یک دهه جمعت خوبی از آهو در منطقه به وجود آمده است.

باقر موسوی با ابراز نگرانی یادآور شد: این نوع آهو به لحاظ ژنتیکی هنوز شناسایی نشده است. اما جای سوال است چرا در زمانی که جمعیت خوبی از آهو در منطقه وجود داشت و هنوز به این تعداد انگشت شمار نرسیده بود کسی برای شناسایی آن اقدام نکرده است.

این محیط بان که در تمام ساعات شبانه روز به مراقبت از منطقه می پردازد با اشاره به اینکه بهترین دوست من کسی است که برای طبیعت و حیات وحش دلسوزی کند گفت: از کلیه متخصصین، اساتید محترم دانشگاهها خواهشمندم جهت شناسایی این نوع آهو وارد عمل شوند و گونه یا زیرگونه ی جدید را ثبت کنند. اینجانب با در تمام تحقیقات مراحل میدانی با آنها همکاری خواهم نمود.

اما مدیرکل محیط زیست خوزستان نیز با اشاره به اهمیت آهوی میشداغ یادآور شد: خوشبختانه سازگاری این آهو با منطقه بسیار خوب است به گونه ای که حتی 8 سال جنگ تحمیلی که در این منطقه دوران اوج خود را طی می کرد بلایی بر سر این گونه از آهو نیامد.

لاهیجان زاده گفت: برای این محوطه یک پاسگاه محیط بانی ایجاد شده است و از سوی محیط بانان مراقبت لازم به عمل می آید.

گفتنی است که مهندس علی اکبر کاوه (سالهای 91 و 92) که برای احیای گونه های نادری از جمله آهوی ایرانی گام های مهم برداشته و به منطقه میشداغ سفر انجام داد خیلی سریع متوجه شد که این نوع آهو با آهویی که در شرق زاگرس به سر می برد تفاوتهایی دارد.

علی اکبر کاوه از جمله بهترین متخصص آهو در سطح کشور می باشند که در حال حاضر یک سایت آهو و قوچ و میش پرورش در اسارت را به تنهایی مدیریت می کنند. مهارت وی به گونه ای است که برای معالجه حیات وحش هیچ گاه به دامپزشک مراجعه نکرده و خود جهت طبابت اقدام می نمایند واگر دارویی هم استفاده نمایند این دارو را از طبیعت اطراف استخراج می نماید.

رژیم غذایی آهوی ايراني

همچنین سیدباقر موسوی آذر 1389به همراه روشنا بهباش، محمود رضا همامی، مهري ديناروند، خديجه خاكجسته و بهرام كيابی از گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان، دانشكده علوم زيستي دانشگاه شهيد بهشتي تهران به بررسی رژیم غذایی آهوی ايراني در منطقه شكار ممنوع ميشداغ پرداختند که مقاله آنها در شانزدهمين كنفرانس سراسري و چهارمين كنفرانس بين المللي زيست شناسي ايران (دانشگاه فردوسي مشهد-شهريور89) ارايه شد.

این بررسی در طول يك سال (از مهر 1386 تا مهر 1387) با استفاده از روش مشاهده مستقیم بر روی 91 راس آهو انجام شد و مشخص گردید كه آهوان از حداقل 20 گونه گیاهی متعلق به 11 خانواده تغذیه می کنند. برخي از گياهان بيشتر مورد توجه آهوان بودند كه از آن جمله مي توان به استبرق، كهورك، باتلاقي شور، كهور پاكستاني، بارهنگ، نعنايي و اسكنبيل اشاره نمود.

11 عامل باعث کاهش آهوان ميشداغ

با این حال نتايج تحقيقات منتشر نشده نشان مي دهد که 11 عامل در آهوي ايراني منطقه ميشداغ را تهديد مي کند و باعث کاهش جمعيت آن شده است.

1- جنگ تحميلي که باعث کشته شدن يا گريختن آهوان و همچنين مجهز شدن شکارچيان و افراد محلي به اسلحه هاي جنگي شد.

2- حضور عشاير که به منطقه کوچ مي کنند و چراي دام آنها، که علاوه بر صدمه زدن به پوشش گياهي و رقابت غذايي با گونه هاي وحشي، منطقه را ناامن کرده و حرکت شن هاي روان را نيز سريعتر مي کند.

3- کم بودن بارش وکاهش دبي منابع آبي در فصل خشک.

4- تغییر کاربری اراضي که طي سالهاي آتي مي تواند سيماي منطقه را بطور کلي دگرگون کند. همچنين توسعه برنامه هاي عمراني در جريان توسعه شبکه آبياري و زهکشي سد کرخه درون منطقه.

5- وجود پادگان هاي نظامي و جاده ترانزيتي در منطقه.

6- شکار غير مجاز آهو با نورافکن در شب يا تعقيب با موتورسيکلت.

7- صيد بره آهو توسط چوپانان به صورت زنده.

8- عدم امنيت به سبب نبودن پست هاي محيط باني در منطقه و مسافت زياد از مرکز حوزه استحفاظي.

9- استفاده مشترک از منابع آب منطقه توسط گله هاي دام اهلي و وحوش بويژه آهو که مي تواند منجر به انتقال بيماري شود.

10- وجود حيوانات طعمه خواري مانند گرگ به عنوان دشمن طبيعي.

11- با توجه به تفريحگاه بودن منطقه، طبيعتگردان زيادي به آن جذب مي شوند. اين امر علاوه بر ايجاد نا امني در منطقه، آلودگي محيط را نيز در پي خواهد داشت.

پوشش گياهي

پوشش گياهي منطقه فقير است و عمدتاً از درختان، درختچه ها، بوته ها و علوفه هاي كم تراكم ذيل تشكيل گرديده اند. كُنار، رمليك، گز ، قيچ، گون، ني، انواع گرامينه ها، لگومينوها، گراس ها و تورب هاي يك يا چند ساله نظير، پهمن، علف مار ، هنزل، كهورك، اسكنبيل، استبرق، خارشتر، كاروان كش از جمله پوشش های گیاهی میشداغ محسوب می شوند.

پستانداران

گونه هاي مختلفي از پستانداران از جمله قوچ وحشي، آهو، خرگوش، تشي، خارپشت ، گرگ، روباه، شغال، كفتار، سمور، گربه وحشي، گراز، انواع موش، جربيل و دوپا، و انواع خفاش در منطقه ديده مي شوند.

پرندگان

انواع گنجشك، كبك، تيهو، هوبره، انواع كبوتر، چك چك ها، چكاوك ها، دم سرخ، سينه سرخ، دم جنبانك زرد و ابلق ، درنا، آنقوت، باقرقره شكم سياه و شكم سفيد، سار، گلاريول بال سرخ، عقاب دشتي، عقاب طلائي، جغد كوچك در منطقه شکار ممنوع میشداغ وجود دارد.

خزندگان

اورانوس ها و آگماي دم تيغي به وفور در منطقه ديده مي شوند علاوه بر آن انواع مارمولك و اسكينك و مارهایي همچون افعي شاخدار، شترمار، مارپلنگي، كورمار خوزستاني، مارقيطاني و ... در منطقه ديده مي شوند كه بعضاً سمي، نيمه سمي و يا غير سمي اند.