عضو كميته تخصصي ثبت ميراث معنوی سازمان ميراث فرهنگي كشور گفت: در پنجمین همایش ثبت ميراث ناملموس و معنوي كشور در هتل گاجره دیزین به تاریخ 20/6/1391 تعداد 24 مقام دزفول ثبت ملی شد.
عبدالکریم پاکسیرت ادامه داد: پس از ثبت ملی این موسیقی در همان روز (20/6/1391) پیشنهاد شد به دلیل گستردگی موضوع و تنوع آثار موسیقایی دزفول براي هر كدام از گونههای ارايه شده در پروپوزال با تفكيك موارد ارايه شده جهت تشکیل پروندهای مخصوص و در نهایت احراز شماره ثبتی جداگانه شرحی مبسوط و کامل ارايه گردد.
وی بيان كرد: طبق پیشنهاد مزبور عمل شد و حاصل آن علاوه بر ثبت موسيقي 24 مقوم دزفول ثبت 13پرونده الحاقي ديگر بود كه زيرمجموعه فرهنگ موسيقایی دزفول محسوب میشود.
اين مدرس دانشگاه خاطرنشان كرد: در ضمن یک لوح فشرده صوتی حاوی (انگارهای از آواها و نواهای رایج در دزفول) اجرای ساز و آواز مربوط به زمان حال جدای از 16 لوح فشردهای که حاوی اجراهای گونههای موسیقی دزفول از چندین دهه قبل تاکنون بود به دفتر مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احيای ميراث معنوي كشور تقديم شد و الواح و شمارههای ثبت آثار به شرحي كه در ذيل ميآيد در اسفند 1391 از طرف دفتر مدیر کل ثبت ملی میراث معنوی کشور به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان تحویل گردید:
عنوان
موسيقي ثبت شده |
شماره ثبت |
تاريخ |
موسيقي 24 مقوم دزفول |
707 |
20/6/1391 |
اذان و مناجاتخواني دزفول |
708 |
20/6/1391 |
تعزيه و شبيهخواني (اولياءخواني) |
709 |
20/6/1391 |
نوحههاي پامنبري دزفول |
710 |
20/6/1391 |
مرثيه خواني دزفول |
711 |
20/6/1391 |
آوزاهاي صوفيانه (مثنويخواني) |
712 |
20/6/1391 |
ساز و آواز، ضربيخواني، رباعيخواني |
713 |
20/6/1391 |
دشتيخواني يا آوازهاي محلي رديف گونه |
714 |
20/6/1391 |
آوازهاي حماسي (محلي) |
715 |
20/6/1391 |
ضجه مورهها ( آوازهاي سوگوارای عزيزان) |
716 |
20/6/1391 |
شاديانهها يا ترانههاي بزمي و عروسي و
ختنهسوران |
717 |
20/6/1391 |
شاديانههاي مذهبي يا مولوديخواني با
گويش دزفولي |
718 |
20/6/1391 |
انواع رقصها و رنگهاي محلي |
719 |
20/6/1391 |
بازيهاي كودكان (با اشعار خاص محلی بحر
طویل) |
720 |
20/6/1391 |
دستگاهها :
1-شور
2-ماهور
3-همایون دو گوشه مشتق میشود یکی شوشتری دیگری اصفهانی
4-سه گاه
5-چهار گاه
6-راست پنج گاه
7-نوا
آوازها :
1-ابوعطا
2-بیات ترک (زند(
3- افشاری
4-دشتی
5-بیات اصفهان
موسیقی شوشتری گوشه ای از دستگاه همایون میباشد دزفول در موسیقی ایران هیچ گونه جایگاهی ندارد به همین دلیل 24 مقام منشاء و مبداء آن موسیقی شوشتری و بر پایه گوشه شوشتری است شایان ذکر است گوشه شوشتری در تمام دستگاه های ایران قابل اجراست و آهنگ و آواز محلی دارد که این خود دلیل محکمی است براین که 24 مقام شوشتری متعلق به فرهنگ و هنر شوشتر می باشد یاد آور میشود بیش از 36 مقام و یا بالغ بر 50 مقام در موسیقی شوشتر وجود دارد که نام برخی از آنان از محلات قدیم شوشتر برگرفته شده و به دلیل اهمیت بیشتر بعضی از این مقام ها به 24 مقام تقلیل یافته اند.
مستندات تاریخی بسیار است در اینجا جهت صدق عرایضم به دو مورد آن اشاره میگردد :
1-سفرنامه خوزستان به قلم حاج میرزا عبدالغفار نجم الملک
2- خوزستان و تاریخ دیرینه آن نوشته ایرج افشار سیستانی
براساس سفرنامه حاج میرزا عبداغفار نجم الملک است دانشمند دوران اخیر بسال ۱۲۹۹ هجری قمری بدستور ناصرالدین شاه قاجار خوزستان رفتهاست
درصحفه ۳۰ سفرنامه خود بنام سفرنامه خوزستان بقلم اورده مایه و گوشه شوشتری در موسیقی ایران معروف است، آهنگ شوشتری گوشهای است از دستگاه همایون. از همایون دو گوشه مشتق میشوند: یکی گوشه شوشتری و دیگری اصفهانی. شوشتر بر روی تمام دستگاههای موسیقی ایران آهنگهای محلی دارد و برای هر کدام از دستگاههای موسیقی ایران یک ردیف محلی در شوشتر اجرا میشود. برای نمونه ردیف دستگاه شور بدین قرار است:دشتی، درفیلی، نظامی، بختک یا کمری، غم انگیز، قره العین، نورالعین، دشتستانی، مکوندی و دشتی راستا. خود مایه شوشتری را، اگر شوشتریها بخوانند اصل آهنگ است،
زیرا همان مایه شوشتری با اشعار محلی خوانده میشود و گیراتر است. بر هر دستگاه موسیقی ایران، شوشتر یک ردیف محلی موافق همان دستگاه را دارد.جز آذربایجان، به ویژه تبریز، گمان نمیرود در هیچ یک از شهرهای ایران روی دستگاههای موسیقی ایران این قدر ردیف محلی داشته باشند. در هر شهری تنها بر روی یک یا دو دستگاه از موسیقی ایران ردیف محلی دارند، یعنی آواز محلی را موافق یک یا دو دستگاه میخوانند، اما در شوشتر موافق همه دستگاهها آهنگ محلی دارند. اغلب باغبانها، بافندهها و بیشتر مردم، موسیقی را خوب میدانند و محلی خوب میخوانند.(افشار سیستانی، ایرج، خوزستان و تمدن دیرینه آن،
ج۲، ص۷۲۵و۷۲۶
شایان ذکر است که موسیقی 24 مقام و مشتقات ذکر شده در جدول خبر همگی در سال 92 ابطال و به نام شهرستان شوشتر ثبت شده اند