برق آبی بزرگترین سرچشمه انرژی تجدید پذیر برای تولید برق است که ۲۰ درصد از انرژی جهان را به خود اختصاص می‌دهد و در ایران نزدیک به ۹۸ درصد از منابع احیا شدنی را شامل می‌شود.
آب منبع زیست همه موجودات زنده است و از همین رو در طول تاریخ حاشیه رودخانه‌ها از عمده‌ترین مناطق ایجاد و رشد تمدن‌های بشری بوده اند. کارون یکی از پر آب‌ترین و طویل‌ترین رودخانه‌های ایران است که طول آن ۸۹۰ کیلومتر و وسعت آبریز آن ۶۰ هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شود. حوضه آبریز این رود، سال هاست که با عنوان تولید انرژی برق آبی مورد توجه بوده است.
تاکنون چندین سد بزرگ در حوضه آبریز کارون احداث شده، که علاوه بر مهار سیلاب در تولید انرژی برق آبی نیز مورد استفاده قرار گرفته اند. بند و نیروگاه کارون ۳ یکی از بزرگترین و پیچیده‌ترین طرح‌های عمرانی کشور است که پس از انقلاب ۱۳۵۷ اجرای آن با هدف تامین مقداری از برق کشور و کنترل سیلاب‌های طغیانگر و مخرب رودخانه کارون آغاز شد. با آبگیری این سد در آبان سال ۱۳۸۳ دریاچه‌ای به وسعت ۴۸ کیلومتر مربع تشکیل شده است که ظرفیت ذخیره ۳ میلیارد متر مکعب آب را دارد.
نیروگاه کارون ۳ حدودا ۵۰۰ متر پایین‌تر از تکیه گاه راست بدنه سد زیر صخره‌ها و کوه‌های منطقه به صورت زیر زمینی طراحی و ساخته شده است که بزرگترین نیروگاه ایران و از عظیم‌ترین نیروگاه‌های زیر زمینی جهان محسوب می‌شود و ۲ هزار و ۲۸۰ مگاوات ظرفیت تولید برق دارد. این محل همچنین به گونه‌ای طراحی شده که قابلیت توسعه تا ۳ هزار مگاوات را دارا است.
تولید سالانه بیش از ۴ هزار گیگاوات ساعت انرژی
آرمان جعفری، مدیر تعمیرات و نگهداری نیروگاه سد کارون ۳ با بیان اینکه این مکان از پی، ۲۰۵ متر ارتفاع دارد، گفت: ۶۰ کیلومتر طول دریاچه و ۳ میلیارد متر مکعب حجم مخزن است که بر این اساس جزو سد‌های بزرگ کشور محسوب می‌شود و از سال ۸۳ تاکنون بیش از ۱۰ سیلاب با دبی بیش از ۲ هزار متر مکعب در ثانیه را مهار کرده است.
او در خصوص نیروگاه سد کارون ۳ افزود: ۸ واحد ۲۵۰ مگاواتی در این محل مستقر است که مجموعا یک نیروگاه ۲ هزار مگاواتی را تشکیل می‌دهند و در طول سال با تولید بیش از ۴ هزار گیگاوات ساعت انرژی جزو نیروگاه‌های بزرگ کشور محسوب می‌شود.
جعفری با اشاره به قابلیت جُنگ کنترل نیروگاه سد کارون ۳ بیان کرد: این ویژگی باعث می‌شود نیروگاه به صورت شناور در شبکه قرار بگیرد و در کمترین زمان ممکن با کمترین لختی، نسبت به تغییرات فرکانش واکنش نشان داده و بتواند فرکانس را اصلاح نماید. همچنین خود راه انداز بودن شبکه از دیگر ظرفیت‌های این محل است و زمانی که شبکه کشور را از دست بدهیم یا اصطلاحا «بلک اوت» رخ دهد، این نیروگاه می‌تواند از واحد‌های خود شروع به انرژایز کردن شبکه به صورت بخش بخش کند و شبکه کشوری را به حالت پایدار برساند.
مزیت نیروگاه‌های برق آبی چیست؟
رضا پورسعید، مدیر فنی مهندسی سد نیروگاه کارون ۳ با تاکید بر این نکته که بر اساس آمار‌ها حدود ۲۰ درصد از انرژی تولیدی کشور از سوی نیروگاه‌های برق آبی تولید می‌شود، گفت: در کشور ما نیز برق مصرفی در فصل تابستان بیش از ۱۵ درصد از این طریق فراهم می‌شود، که اهمیت و جایگاه برق آبی را نشان می دهد.
او در خصوص ویژگی‌هایی که نیروگاه‌های برق آبی نسبت به سایر نیروگاه‌ها از جمله حرارتی، بخار و سیکل ترکیبی دارند، افزود: وابسته نبودن نیروگاه‌های برق آبی به سوخت و انرژی‌های دیگر جهت راه اندازی پایین است، هزینه راه اندازی، راندمان بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد، عمر تجهیزات بالا بودن عمر تجهیزات از مزیت‌های این دست نیروگاه‌ها بوده، ضمن آنکه در مدت زمان کوتاهی وارد مدار شده و می‌توانند به کنترل ولتاژ، کنترل فرکانس و توان شبکه کمک کنند.
شکستن رکورد ۱۴ ساله تولید انرژی در نیروگاه کارون ۳
سید حمید صالحی مدیر عامل سد کارون ۳ در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به بارندگی‌های خوب پارسال در خوزستان، گفت: ما توانستیم نهایت بهره را از این بارش‌ها برده و رکورد ۱۴ ساله تولید انرژی را بزنیم که موفقیتی برای نیروگاه کارون ۳ و سازمان آب و برق خوزستان بوده است.
خصوصیات نیروگاه برق آبی سد کارون ۳
فیضی معاون بهره برداری نیروگاه سد کارون ۳، هدف از احداث این محل را کمک به تولید انرژی برق آبی کشور به میزان ۴ گیگاوات ساعت بیان داشت و اظهار کرد: از قابلیت‌های منحصر به فرد این مکان می‌توان به کمترین میزان خروج اضطراری، اطمینان بالای نیروگاه و همچنین قابلیت کنترل فرکانس اشاره کرد که کمک شایانی به شبکه برق کشور می‌کند و اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و مصرف متغیر باشد می‌تواند با کاهش یا افزایش مقادیر توان با تنظیم فرکانس شبکه برق کشور نقش مهمی را ایفا کند.
او افزود: این نیروگاه دارای یک پست استراتژیک است که ۷ خط ارتباطی شبکه ۴۰۰ کیلو ولت را پوشش می‌دهد و تقریبا پخش بار بین جنوب و جنوب غرب کشور را بر عهده دارد. نیروگاه برق آبی سد کارون ۳ همچنین در شرایط اوج مصرف می‌تواند به تولید روزانه بالغ بر ۲۰ هزار مگاوات که رقم بسیار خوبی است مبادرت ورزد و به صورت مداوم حتی در شرایط پیک نیز روند تولید را متوقف نکند.
مهار آب‌های خروشان کارون همگام با تولید انرزی پاک برق آبی
ساخت سد به منظور مهار آب‌های خروشان کارون موجب شد تا تولید انرژی پاک برق آبی نیز رونق یابد. ۱۵ میلیون متر مکعب حفاری و سنگ برداری در بند کارون ۳ که قریب ۲ میلیون متر مکعب آن زیر زمینی بوده، یکهزار کیلومتر حفاری، تزریق و احداث پرده آب بند در سطحی معادل ۳۲۵ هزار متر مربع و نصب تجهیزات هیدرو مکانیک و الکترومکانیک به وزن بیش از ۳۳ هزار تن حکایت از حجم عظیم عملیات اجرایی در این طرح دارد.
ساخت سد کارون ۳ نه تنها موجب کاهش زیان به زمین‌های کشاورزی و خسارت کمتر به کشاورزان شد، بلکه سالانه نزدیک به ۴ هزار گیگاوات ساعت برق نیز تولید می‌شود که موجب شده تا نیرگاه کارون ۳ نقش مهمی را در پایداری شبکه برق جنوب و جنوب غرب کشور ایفا کند.
