بر همین اساس، اگرچه جنبه اصلاحی و یا آسیب رساندن مجازات مجرمان به طرز تلقی مردم از آن ها دارد اما به طور حتم اعمال سیاستهای اصلاحی در صدور برخی احکام قضایی با هدف فرهنگ سازی و بازگشت فرد متهم به چرخه زندگی تحولی بسیار ارزشمند بوده و با اقبال عمومی مواجه میشود.
این روزها شاهد صدور برخی احکام جایگزین توسط قضات در چهارچوب قوانین و مقرراتی که قانون تعیین کرده هستیم که از این احکام میتوان نتیجة مطلوب که همان ممانعت از ارتکاب مجدد جرم است، انتظار داشت.
اما قطعاً برای تحقق این مهم و ادامه صدور این احکام جامعه نیز باید اقداماتی چون خدمات عمومی و کارهای عام المنفعه ( خدمت در مواکب، گل کاری و...) را به عنوان مجازات برای مجرم قبول کند.
صدور حکم دادگاه کیفری بهبهان
به عنوان مثال شعبه 102 دادگاه کیفری دو شهرستان بهبهان سه شکارچی متخلف که متهم به شکار غیرمجاز هشت قطعه پرنده از نوع سهره طلایی بودند، به «تحقیقات کامل در خصوص آثار مخرب شکار غیرمجاز بر طبیعت و محیط زیست و چاپ آن در پنجاه نسخه و تحویل به اداره محیط زیست جهت توزیع بین مراکز آموزشی» به عنوان جایگزین «شش ماه حبس تعزیری» محکوم شدهاند.
صدور حکم دادگستری آبادان
قاضی شعبه 103 دادگستری آبادان نیز به جای مجازات زندان، حکم کاشتن یک هزار نهال در گلزار مطهر شهدای این شهر را برای مجرم صادر کرد.
صدور حکم دادگاه کیفری کرمان
رئیس شعبه 108 دادگاه کیفری 2 کرمان در حکمی جالب پنج متهم قتل غیر عمد را که معلم و مهندس بودند به جای تحمل یک سال حبس بر اساس ماده 616 قانون مجازات اسلامی به آموزش رایگان هنر و کاشت درخت محکوم کرد.
صدور حکم دادگاه کیفری دیلم
رئیس دادگاه کیفری شهرستان دیلم نیز متهمی که در دامداری صنعتی فعال بود را به جای یک سال حبس به ارائه خدمات حمایتی به صورت تهیه 35 کیلو گوشت گوساله برای توزیع در بین خانوادههای تحت پوشش کمیته امداد شهرستان دیلم محکوم کرد.
چه جرمهایی مجازات جایگزین دارند؟
صدور این احکام قواعد خاصی دارد؛ مهمترین آن سابقه کیفری و میزان مجازات حبس مقرر قانونی است، جرائم مشمول جایگزینهای حبس معمولا جرم اولی هستند، عموما در اینگونه پروندهها تا سه ماه حبس صدور حکم جایگزین الزامی است، تا ٦ ماه حبس هم اگر سابقه کیفری نداشته باشد صدور حکم جایگزین الزامی است و تا یک سال هم بر اساس نظر قاضی صورت میگیرد.
قاضی شرایط متهم و نوع جرم را میسنجد و بر اساس آن حکم جایگزین صادر میکند. از طرف دیگر در جرائم غیر عمد هم تا دو سال حبس مشمول مجازات جایگزین میشود و دو سال به بالا هم باز به نظر قاضی بستگی دارد.
بیشتر جرایم زمینه اقتصادی، فرهنگی و حقوقی داشته باشد
شکور پورحسین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس اظهار کرد: وجود مشکلات متعدد معیشتی و اقتصادی و حل نشدن آنها سبب شده است تا بیشتر جرایم زمینه اقتصادی، فرهنگی و حقوقی داشته باشد.
وی میافزاید: از سوی دیگر جامعه نیز باید بهگونهای آموزش ببیند که پذیرای افراد آزاد شده از زندان باشد و بهگونهای با وی و خانوادهاش رفتار کند که فرد راهی برای بازگشت به سمت بزهکاری نداشته باشد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس بیان کرد: نداشتن فضای مناسب در زندانها، همخوانی نداشتن تعداد زندانیان با فضای زندانها و تراکم جمعیت کیفری باعث شده تا زندانها نهتنها محلی برای متنبه شدن زندانیان نباشند بلکه در برخی موارد به کلاسهای بزه نیز تبدیل شوند و مجرمان در کنار یکدیگر انواع و اقسام جرمها را فرا گیرند.
ریشه تکرار جرم علت وقوع جرم است
اللهیار ملکشاهی رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با بیان اینکه اصلیترین ریشه تکرار جرم علت وقوع جرم است، گفت: تا زمانی که علت وقوع جرم وجود داشته باشد، با وجود اعمال انواع مجازتها باز هم جرم تکرار میشود.
به گفته کارشناسان قضائی، زندان مانع از تکرار جرم نمیشود، این موضوع را میتوان در ارتکاب مجدد جرم توسط زندانیان آزاد شده و بازگشت 46 تا 50 درصد افراد آزاد شده به زندان مشاهده کرد.