پدیده ریزگرد ها در خوزستان حالا دیگر وارد 13 سالگی شده و با پیدا کردن جایگاهی برای خود در زندگی روزمره مردم ، از مرزهای خوزستان عبور کرده و به 21 استان دیگر هم وارد شده است.

بر اساس گزارش اداره کل محیط زیست خوزستان، این استان از ابتدای امسال 22 روز خطرناک داشته که این مساله شامل گردو غبار و سایر آلاینده ها است.

اما گردو غبار اخیر در خوزستان که منشاء اصلی آن کانون های درون استانی در شهرستان های ماهشهر و هندیجان ذکر شده،این بار به بیش از 10 هزار میکروگرم بر متر مکعب رسید تا این مساله موجب تعطیلی مدارس و ادارت 12شهرستان این استان شده و تعداد زیادی را نیز راهی بیمارستان ها کند.

بارش های فروردین و اردیبهشت امسال موجب شد زمین های خوزستان از حالت خشکی خارج شده و از شدت گرد و غبار در ماه های ابتدایی امسال کاسته شود، اما ادامه روند خشکسالی و افزایش دما بار دیگر برخی از کانون های تشدید کننده گرد و غبار داخلی را فعال کرد و با وجود کمتر شدن روزهای همراه با گرد و غبار، این بارغلظت ذرات معلق در هوا افزایش یافت، به نحوی که دستگاه های سنجش آلودگی هوای خوزستان نیز قادر به ثبت غلظتی بیش از 10 هزار میکروگرم نبودند و با افزایش گردو غبار به گفته کارشناسان محیط زیست خوزستان زنگ هشدار این دستگاه ها به صدا درآمد.

البته به غیر از خشکسالی سال های اخیر در خوزستان،خشک شدن بخش هایی از تالاب هورالعظیم و کشت نشدن زمین های کشاورزی به دلیل نبود آب کافی، ساخت سد هایی در بالادست خوزستان و خشک شدن تدریجی رودخانه های کرخه، زهره و خیر آباد، و برداشت های بی رویه از رودخانه کارون به افزایش گردو خاک ها دامن زد.

تالاب هورالعظیم که یکی از سپرهای دفاعی کشور برای جلوگیری از ورود گردو غبار از کشورهای همسایه است، در سال های گذشته به دلیل خشک شدن بخش هایی از آن به دلیل فعالیت های نفتی، به یکی از کانون های بحران زای منطقه تبدیل شده،به نحوی که حسن امیری بختیار مشاور مدیر عامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، حفاری در میدان نفتی آزادگان را که به گفته وی، بدون ملاحظات زیست محیطی انجام شده، عامل اصلی خشک شدن این تالاب می داند.

میدان نفتی آزادگان در تالاب هورالعظیم با ظرفیت بیش از 30 میلیارد بشکه نفت جزو بزرگترین میدان های نفتی توسعه نیافته در جهان است و هم اکنون 42 چاه نفت در این تالاب حفاری و 10 دکل نیز برای استخراج نفت در این میدان احداث شده است.

استخراج نفت در هورالعظیم با خشک کردن هور انجام می شود که به عقیده بسیاری از کارشناسان می توان با ایجاد سکوهای فلزی بدون خشک کردن تالاب، از زیر آب، نفت استخراج کرد که این اقدام اکنون در دریای خزر و خلیج فارس در حال انجام است و کارخانه تولید سکوهای فلزی نیز در خرمشهر واقع شده که می تواند به آسانی این سکوها را در اختیار شرکت های استخراج نفت میدان نفتی آزادگان قرار دهد.

از دیگر برنامه های وزارت نفت در تالاب هورالعظیم ،میدان نفتی یاران است که در نقطه مرزی قراردارد که برنامه ریزی شده برای استخراج نفت از این میدان 20 چاه حفر شود که در آینده این پروژه اجرا می شود.

به عقیده امیری بختیار با استفاده از روش های نوین استخراج نفت، می توان تاسیسات کنونی مخرب در هورالعظیم را تا 70 درصد کاهش داد که از جمله این روش ها، فراورش نفت در خارج از محدوده تالاب و حفاری چاه های نفت در یک سامانه است تا کار به نحوی انجام گیرد که هیچ گونه پسماند حفاری وارد تالاب نشود.

وی ادامه داد: در میدان آزادگان نیز باید به گونه ای برنامه ریزی شود تا تاسیسات جانبی در خارج از تالاب احداث شود تا بتوان از بروز مسایل زیست محیطی در تالاب جلوگیری کرد.

یکی از مسایل مهم در تالاب هورالعظیم نبود هسته های زیست محیطی و یا ناظران محیط زیست در این تالاب است که بیش از سه سال پیش توسط شرکت های نفتی فعال در این تالاب اخراج شده، و با وجود آنکه در مطالعات ارزیابی این پروژه نفتی ذکر شده که باید هسته های زیست محیطی مجزا برای هر کدام از پروژه ها در تالاب حضور داشته باشند، اما متاسفانه با وجود تخریب گسترده فعالیت نفتی در هورالعظیم، هیچگونه نظارتی بر فعالیت های نفتی در هور وجود ندارد.

احمد رضا لاهیجان زده مدیرکل محیط زیست خوزستان چندی پیش از بازگشایی دریچه های حوضچه شماره سه هورالعظیم خبر داد و گفت: این بخش از تالاب از سال 87 خشک شده بود که به تازگی پس از ماه ها پیگیری، وزارت نفت آن را گشوده ،و امیدواریم با این اقدام هشت هزار هکتار از تالاب آبدار شود.

وی با تاکید بر اینکه بخش قابل توجهی از مشکل گردو غبار در خوزستان با آبدار شدن تالاب ها حل می شود افزود: حق آبه تالاب های خوزستان از جمله خواسته های سازمان محیط زیست است و بارها در جلسات از مسوولان خواسته شد در تقسیم بندی هر ساله آب، حق آبه تالاب ها نیز لحاظ شود.

در جلسه بررسی پدیده گردوغبار که چندی پیش با حضور رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در اهواز برگزار شد، معصومه ابتکار تاکیدکرد:از وزات نیرو خواسته شده که حق آبه تالاب های خوزستان را تامین کرده و وازت نفت نیز باید اجازه ورود آب به تالاب هورالعظیم را بدهد.

یکی از طرح هایی که برای کاهش تاثیر گردوغبار در خوزستان و در دولت گذشته تصویب شد مالچ پاشی و نهال کاری 200 هزار هکتار از کانون های اصلی گردو غبار در خوزستان است.

در سال 87 هیات دولت وقت مصوب کرد که با اختصاص چهارهزار و 780 میلیارد ریال از سوی وزارت نفت، طرح تثبیت شن های روان و بیابان زدایی در مناطق بحرانی حاشیه تاسیسات نفتی در مدت پنج سال اجرا شود که در این راستا کارگروهی با عضویت سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، محیط زیست، وزارت نفت و برخی مسوولان و کارشناسان استانداری خوزستان تشکیل و مقرر شد ابتدا مبلغ یک هزار میلیارد ریال در اختیار موسسه ولی عصر(عج) از موسسات زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیاء(ع) قرار گیرد اما این اعتبار در اختیار موسسه یاد شده قرار نگرفت و موسسه ولی عصر(عج) اکنون بیش از 120 میلیارد ریال از وزارت نفت بابت همین موضوع طلب دارد.

اما این پروژه بنا به مشکلات مالی پیشرفت مناسبی ندارد و به گفته البرز اسماعیل پور رییس اداره بیابان زدایی اداره کل منابع طبیعی خوزستان از مجموع 200 هزار هکتار اراضی طرح بیابان زدایی در مدت پنج سال گذشته یک هزار و 470 هکتار آن مالچ پاشی و شش هزار و 300هکتار نیز نهال کاری شده است.

احمد سیاحی معاون امور عمرانی استانداری خوزستان نیز با بیان اینکه در اطراف شهرستان اهواز زمین های بایر زیادی وجود دارد گفت: این زمین ها از جمله کانون های تشکیل گرد و غبار هستند و کشت نشدن زمین های کشاورزی به دلیل کمبود آب نیز شدت گرد و غبارها را افزایش داده است.

خشکسالی های سال های اخیر در خوزستان تنها یکی از دلایل تشدید پدیده گردو غبار در خوزستان است و در کنار این مساله باید به ساخت سدهایی بزرگ در بالادست رودخانه کارون و طرح های انتقال آب، و در نتیجه کاهش ورودی آب به تالاب شادگان و کاهش میزان کشت اشاره کرد که به بحران های اخیر کمک کرده اند.

اما در این بین بسیار از مسوولان اعلام می کنند حل مشکل گردو غبار در خوزستان به حداقل 10 سال زمان نیاز دارد و با توجه به شرایط خوزستان و ادامه روند خشکسالی ها که دلیل اصلی آن کاهش بارندگی ها است به نظر می رسد نیاز است مدیران و مسوولان کشوری ابتدا باید به فکر ارایه راهکارهای کوتاه مدت برای حل مشکلات باشند؛ هر چند در سفر ریاست سازمان حفاظت محیط زیست به خوزستان راهکارهایی در قالب بسته هیات دولت برای کاهش تاثیر گرد وغبارها ارایه شد اما نیاز است با رایزنی بین المللی با کشور های همسایه که بخش قابل توجهی از مشکلات متوجه این مناطق است حل شود.

همچنین از دیگر راهکارهای ارایه شده از سوی مسوولان استانی ، آزاد سازی بخشی از 800 میلیون متر مکعب آبی که ذخیره شده در سد سمیره در استان ایلام است که این اقدام وزارت نیرو ،موجب بحرانی شدن وضعیت رودخانه کرخه شده است.

در حوضه رودخانه های زهره و خیرآباد نیز وضعیت بسیار بحرانی است و با وجود اینکه به میزان خروجی سد کوثر در استان کهکیلویه و بویر احمد 17 متر مکعب در ثانیه افزوده شده اما همچنان وضعیت این دو رودخانه در خوزستان بحرانی است.