حتما سریال خاطره‌ساز «پرستاران» را به یاد دارید‎؛ جنب و جوش تمام‌نشدنی گروهی از پرستاران یک بیمارستان در استرالیا،‏ اشتیاق و خستگی‌ها و اشک‌ها‏ و لبخندهایشان در کش و قوس بخشی شلوغ و پرماجرا با بیماران بدحال، بیماران عجیب و غریب، بیماران دوست‌داشتنی و گاه بیماران بداخلاق؛ و آنچه در تلاش شبانه‌روزی آنان موج می‌زد، گوشه‌ای بود از مهربانی پرستاران.

به مناسبت فرا رسیدن ولادت حضرت زینب(س) و روز پرستار، پای صحبت‌ها و درددل‌های دو پرستار باسابقه اهوازی نشسته است. دکتر نسرین الهی، مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي​شاپور و امین مرادخانی، کارشناس ارشد پرستاری و پرستار بیمارستان گلستان اهواز.

بستر عمل به آموزه‌های پرستاری فراهم نیست

الهی در ابتدا به فاصله بین آموزش و بالین در سیستم پرستاری ایران اشاره کرد و گفت: ماهيت رشته پرستاري داراي دو بازوي اصلي آموزش و بالين است و يكي از مهم​ترين چالش​هاي ما در اين حرفه، فراهم نبودن بستري در بالين است تا دانشجويان، آموزشي را كه در دانشكده​ها فرا مي​گيرند، بتوانند در بالين به كار ببرند.

وي ادامه داد: اين چالش، شكافي بين آموزش و بالين ايجاد كرده كه در كشورهاي كمتر توسعه‌یافته، بارزتر و مشخص​تر مي​شود. بخش عمده اين شكاف، نبودن بستر كافي براي آموزش دانشجو در بالين است و نبود تجهيزات مناسب و كمبود نيروي متخصص براي آموزش دانشجويان در بالين از جمله مشكلاتي است كه موجب ايجاد اين شكاف شده است.

عضو هيات علمي دانشگاه علوم​پزشكي جندي​شاپور اهواز گفت: در بخش آكادميک مشكلات​مان از نظر علمي به مراتب كمتر است چون در دو دهه اخير پرستاري به سرعت رشد كرد و تمام تلاش اين است كه حرفه پرستاري ارتقا پيدا كند. خوشبختانه در اين دو دهه، فارغ​التحصيلان بسياري نیز در مقطع PhD داشتيم و بدین ترتیب تحولات عظيمي از نظر علمي در پرستاري رخ داده ولي نمود كار پرستاري بیشتر در بخش بالينی مشخص است.

الهي ادامه داد: وقتي مردم به بيمارستان​ها مراجعه مي​كنند، انتظار دارند خدماتي كه دريافت مي​كنند بهترين خدمات و داراي مبناي علمي باشند ولي متاسفانه حجم كار بسيار بالاست و تعداد پرستاران در بخش​ها خيلي كم است و تجهيزات و امكانات مورد نياز يك پرستار براي ارائه خدمات مطلوب كافي نيست. از سوي ديگر، مشكلات صنفي و رفاهي كه پرستاران دارند تاثيرات منفي بر اين افراد از نظر روحي و رضايت شغلي مي​گذارند.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي​شاپور اهواز گفت: رشته پرستاري يك رشته بين​المللي است و کتاب‌هایی كه در اين دانشكده​ها تدريس مي​كنيم بر اساس رفرنس​هاي بين​المللي است و اگر اكنون در كتابخانه اين دانشكده​ها قدم بگذاريد مي​بينيد كه كتاب​هاي 2014 در حال تدريس است، يعني بار علمي خوشبختانه بسيار خوب است و اگر نقصي در آموزش باشد، بيشتر مربوط به كمبود نيروي متخصص براي آموزش است.

الهي اظهار كرد: چنانچه كه نيروي متخصص براي آموزش كم باشد، مدرس ناچار است دروس مختلف را تدريس كند. لذا تخصصي كه انتظار داريم هيات علمي ما داشته باشد، با اين شرايط اندكي زير سوال مي​رود.

مرادخاني نیز رفع شكاف بين آموزش و بالين در حوزه پرستاري را از طريق سياستگذاريهاي دولت امكانپذير دانست و گفت: رفع اين موضوع داراي يك پروسه دراز مدت است كه با مرور زمان در سطح جامعه پرستاري و پزشكي حل شود. به نظرم دولت بايد بر ارتقاي سطح انگيزشي سيستم پرستاري با توجه به حجم كاري آنها كه تفاوت نجومي با پزشكان دارد، كار كند در غير اين صورت با يك بحران مواجه هستيم.

این پرستار بیمارستان گلستان اهواز ادامه داد: پرستاران در ايران از نظر علمي بار علمي بالايي دارند و در حوزه باليني نيز بسيار زبده هستند. پرستاران ايراني شايد در حوزه فعاليت خود كاري فراتر از آنچه كه در سيستم پرستاري تعريف شده انجام مي‌دهند و اين مي‌تواند وجه تمايز پرستاران ايراني با ديگر كشورها باشد.

تفاوت از زمین تا آسمان در تعرفه‌های خدمات پزشکی و پرستاری

در ادامه، الهی درباره تعرفه​گذاري خدمات پرستاري گفت: وزير بهداشت اعلام كرد كه مي​خواهيم به نسبت حجم كاري به پزشك و پرستار حقوق بدهيم، واقعيت اين است كه پرستار 24 ساعت بر بالين بيمار است و پرستار يك لحظه نمي​تواند از بيمار خود غفلت كند و در تمامي ساعات شيفت خود موظف است كه بر بالين بيمار باشد اما بقيه اعضاي تيم را نگاه كنيد. در تيم درمان پزشك چون تشخيص اصلي را مي​دهد، نفر اول محسوب مي​شود ولي مدت زماني كه بر بالين بيمار است حتي به 30 دقيقه هم نمي​رسد. همچنين اعضاي ديگر تيم.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي​شاپور اهواز ادامه داد: با توجه به تعداد زياد بيمار و تعداد كم پرسنل، چقدر از سهم اين تعرفه​گذاري​ها و كارانه​ها به دست پرستاران ما مي​رسد؟ اين نسبتي كه وزیر بهداشت مطرح كردند شايد نسبت آن يك به 400 باشد و نه يك به 100. به طور نمونه فقط كارانه برخي از پزشكان گاهي اوقات به 400 تا 500 ميليون تومان در ماه مي​رسد. اين در حالي است كه حداكثر كارانه يك پرستار ليسانس كه در 8 ساعت یک شيفت حداقل با 40 بيمار كار مي​كند، گاهي در نهایت به 400 هزار تومان مي​رسد.

مرادخانی هم درباره جايگاه پرستاران در طرح تحول نظام سلامت، اظهار كرد: طرح تحول نظام سلامت با هدف خدمات رساني بيشتر و مطلوبتر به بيمار د حال اجراست و رضايتمندي از اجراي آن بالا بوده است. در اين طرح همواره فشار كار بر دوش پرستار بيشتر و سطح انتظار خانوادهها براي روند بهبود درمان بيمارشان، بالا رفته است. اين در حالي است كه نيروي پرستاري هنوز تغييري نكرده است و همچنان از استانداردهاي جهاني عقب هستيم.

كارشناس ارشد پرستاري و پرستار بيمارستان گلستان اهواز ادامه داد: در طرح تحول نظام سلامت به اصطلاح كارانه پزشكان چندين برابر شده ولي در سيستم پرستاري شاهد افزايش چنداني در كارانه نيستيم. اكنون بايد به ازاي هر سه تخت يك پرستار داشته باشيم در حالي كه يك شيفت 32 بيمار با يك پرستار به همراه يك كمك بهيار داريم. به همين دليل انگيزه شغلي و رضايت شغلي در ميان كاركنان پرستاري كاهش پيدا كرده است.

در ادامه، الهي نیز افزود: اكنون يكي از معيارهايي كه براي رفاه افراد وجود دارد، بحث حقوق است و به گفته يكي از پزشكان فوق تخصص اهواز در حال حاضر يكي از ملاك​هاي احترام، حقوق آدم​هاست. كسي كه از نظر اجتماعي وضعيت مالي خوبي دارد ناخودآگاه مورد احترام است. در يك سيستم كه پزشك و پرستار به موازات هم كار مي​كنند و تقويت​كننده كار همديگر هستند، اگر قرار باشد به نسبت حجم كاري حقوق و تعرفه گذاشته شود، چرا نمود آن را در كار خود نمي​بينيم؟

وي اظهار كرد: يكي از گله​مندي​هاي پرستاران در اين زمينه است كه چرا وقتي بیشتر خدمات را پرستار انجام مي‌دهد و ناله​ها و درد بيمار را پرستار گوش مي​دهد و تمام ضعف​هايي كه در سيستم وجود دارد را بيمار در كار پرستار مي​بيند، كارانه به اين صورت براي پرستاران تعريف نمی‌شود؟

احترامی که باید، برای پرستار قائل نیستند

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي​شاپور اهواز با اشاره به شرایط کاری پرستاران گفت: پرستار موظف نيست ملافه و سرم تهيه كند ولی موظف است خود سرم را به بيمار وصل كند و قطرات سرم را مطابق با نياز بيمار تنظيم كند و همچنین عوارض را بررسي كند ولي عملا بيمار كسي غير از پرستار نمي​بيند به همين دليل است كه بيمار تمام فريادهاي خود را بر سر پرستار مي​زند.

مرادخاني نيز درباره جايگاه پرستار در سيستم درماني توضیح داد: پرستاري در يك كار گروهي و تيمي تعامل بين پزشك و پرستار، جايگاه اصلي را دارد. كار اصلي و فشار كار درمان بر دوش پرستار است و بخش اصلي تيم درمان را پرستار انجام مي‌دهد.

وی اظهار كرد: يك پرستار هرگز وجدان كاري خود را كنار نمي‌گذارد و كم‌كاري نمي‌كند لذا ضروري است كه در بحث مالي و حقوقي توجه ويژهاي به پرستاران شود.

اين كارشناس ارشد پرستاري درباره تفاوت پرستاران ايراني با پرستاران ديگر كشورها گفت: به هر حال ما در جامعه اسلامي زندگي مي‌كنيم و سيستم پرستاري ما نيز برگرفته از اخلاقيات است. اما يكي از تفاوت‌ها در بهره‌مندي از تجهيزات پزشكي است و تجهيزات سيستم پرستاري كشورهايي چون استراليا و كانادا با تجهيزاتي كه ما با آنها كار مي‌كنيم به هيچ عنوان قابل قياس نيست.

وی افزود: گاهي مي بينيم كه با مشكلات بسيار اوليه در سيستم پرستاري مواجه هستيم و شايد از كوچكترين امكانات هم بهره مند نباشيم و تفاوت كاري از اين لحاظ ميان پرستاران ايراني و ديگر پرستاران وجود داشته باشد.

الهي نیز در ادامه عنوان كرد: به رغم اينكه حجم كار پرستار بسيار بالاست اما از انجا که يك فرد تحصيلكرده است، دوره​هاي تخصصي را براي ارتقاي توان حرفه​اي خود نیز سپري مي​كند، ولی در عین حال احترامي كه بايد در سيستم به پرستار گذاشته شود، براي او قائل نيستند.

وي ادامه داد: گروه​هاي مامايي شاخه​اي از رشته پرستاري هستند و فقط در ايران است كه مامايي يك رشته مستقل است. اكنون به ازاي يك زايمان طبيعي كه يك ماما اداره مي‌كند، كارانه‌اي بالا براي اين ماما در نظر مي‌گيرند اما چرا براي خدمات پرستاري با آن حجم بالاي كار اين كارانه‌ها در نظر گرفته نمي‌شود؟

اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز در ادامه به بحث كارآفريني در حوزه پرستاري اشاره كرد و گفت: در سال‌هاي اخير كارآفرينان مهمي را در رشته پرستاري داشتيم. به عبارتي چون شغل آنها پرستاري بوده توانستند دفاتر خدمات آموزشي و مراقبت در منزل را داير كنند البته در اهواز نمود كمتري داشته است. علاوه بر اين پرستاران حتي مي‌توانند مراكز آموزشي براي افرادي كه مي‌خواهند وارد فيلدهاي خدمات درماني در سطح كشور شوند، داير كنند؛ آموزش مراقبت از بيماران، كودكان، عقب‌مانده و ساير آموزش‌ها در اين حوزه از جمله خدماتي است كه مي‌توانند به افراد متقاضي ارايه دهند. راه‌اندازي انتشارات كتب پرستاري نيز از جمله اقداماتي است كه همكاران ما در اين حوزه انجام دادند و از نظر اجتماعي و علمي توانستند به خوبي توانمندي‌هاي خود را نشان دهند.

مرادخانی نیز درباره مباحث رفاهي ويژه پرستاران گفت: بحث امكانات رفاهي ويژه پرستاران در سيستم وزارت بهداشت اصلا ديده نشده است و حداقل در 10 سالي كه مشغول به كار هستم اثري از اين امكانات رفاهي در اهواز نديدم.

پرستار بيمارستان گلستان اهواز گفت: اگر سيستم پرستاري را با سازمان‌هاي ديگر مقايسه كنيد به خوبي اين موضوع روشن مي‌شود. امكانات رفاهي با توجه به حجم كار پرستاران در بيمارستان‌ها و سختي كار اين افراد، بسيار ضعيف است.

بالین، منطبق با امکانات روز دنیا نیست

الهي اظهار كرد: در كنار همه اين موارد مشكل اصلي ما در بالين است. كار اصلي پرستاري در بالين نمود پيدا مي‌كند و تقريبا 80 تا 90 درصد فارغ‌التحصيلان اين رشته جذب بالين مي‌شوند. اين در حالي است كه حوزه بالين ما منطبق با امكانات روز دنيا تجهيز نشده است. هنوز در بالين براي جابه‌جايي يك بيمار همكاران كمك‌بهيار ما ناچار هستند مثلا يك بيمار 80 ، 90 كيلويي را خود جابه‌جا كنند ولي اكنون تجهيزات بسيار عالي مكانيكي وجود دارد كه بيمار را جابه‌جا مي‌كنند ولي زماني كه اين تجهيزات وجود نداشته باشد، همكار ما پس از دو سال دچار ديسك كمر مي‌شود.

وي افزود: وقتي تخت‌ها و پايه سرم استاندارد نيست و همچنين ساير تجهيزات، يك پرستار ناچار است به طور مداوم نيروهاي فيزيكي را به خود تحميل كند و بدين ترتيب جسم اين فرد دچار تخريب مي‌شود. در حالي كه اگر تجهيزات خوبي در اختيار پرستاران باشد، خدمات بهتري را ارايه خواهد داد و با صرف كمترين زمان بهترين خدمات ارايه مي شود.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز گفت: نبود امكانات و تجهيزات و نيروي متخصص براي آموزش پرستاران در بالين كه موجب ايجاد شكاف ميان آموزش و بالين شده است، براي رفع اين شكاف بايد روي چند حيطه كار كنيم؛ يكي از حيطه‌ها اين است كه در حقيقت همكاراني كه در بالين هستند، در عين اين‌كه غرق كار مي‌شوند، از مسايل علمي دور مي‌شوند لذا لازم است اين افراد را به طور مستمر از نظر اطلاعاتي به روز كرد كه لازمه اين، مشاركت بين دانشكده‌ها و مراكز درماني است.

اما و اگرهای معاونت پرستاری

الهي افزود: تدبيري كه خوشبختانه در اين سال‌ها براي اين موضوع انديشيده شده، راه‌اندازي معاونت پرستاري در وزارت بهداشت است، البته اگر تنها يك عنوان به نام معاونت پرستاري در وزارت باشد كفايت نمي‌كند چرا كه قرار بر اين بود كه معاونت پرستاري همچون معاونت‌هاي ديگر كه در سطح وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي وجود دارند، در سطح دانشگاه‌ها نيز راه‌اندازي شود. عملا مي‌بينيم رديف شغلي معاونت پرستاري تنها در وزارت تاسيس شد و اين بدان معناست كه فاصله بين آموزش و بالين، با اين تدبير برداشته نشد.

وي ادامه داد: همان‌طور كه گفته شد منابع علمي دانشكده‌های پرستاري كاملا مطابق روز است و در حوزه آموزش جديدترين كتب ارايه مي‌شود چون كتاب‌ها از طريق نمايشگاه‌هاي بين‌المللي به راحتي به دست ما مي‌رسد و همچنين دسترسي به اينترنت وجود دارد، لذا از نظر علمي آموزشي مشكلي نداريم. اما بحث اينجاست كه از نظر عملياتي و استراتژيكي، پرستاران چگونه بايد اين آموزه‌هاي خود را در عمل پياده‌سازي كنند.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز اظهار كرد: براي عملياتي كردن همه اين آموزه‌هاي علمي بايد امكانات و تجهيزات وجود داشته باشد. اگر بنده در تدريس خود به طور مثال براي يك تزريق IV به A، B و C وسيله نياز است ولي وقتي در بالين اين امكانات وجود نداشته باشد، پرستار چگونه مي‌خواهد به طور استاندار كار كند؟ وقتي تجهيزات كامل نباشد سعي مي‌شود بسياري موارد سرهم‌بندي شود.

باز هم کمبود امکانات اولیه

الهي ادامه داد: وقتي گفته مي‌شود براي هر بيمار بايد يك ست پانسمان به كار برده شود ولي عملا در بخش مي‌بينيم براي 30 بيمار فقط 2 ست پانسمان وجود دارد، چه بايد بكنيم. آيا مي‌توانيم زخم بيمار را پانسمان نكنيم؟ لذا ناچاريم از امكانات ناچيزی كه وجود دارد‏، استفاده كنيم و نتيجه اين مي‌شود كه پرستاران در اين شرايط با مسايلي روبه‌رو هستند كه از نظر شغلي زجرآور است.

مرادخاني نیز علت كمبود تجهيزات در سيستم پرستاري را در تقسيم بودجه دانست و اظهار كرد: مشكل اينجاست كه بودجه‌اي كه از سوي وزارت بهداشت و سپس دانشگاه‌ها به بيمارستان‌ها اختصاص داده مي‌شود به درستي به بخش‌ها تخصيص نمي‌يابد و بعضي مواقع كه بيمارستان‌ها با مشكلات بدهي مواجه مي‌شوند اين بودجه را براي پرداخت بدهي خود، هزينه مي‌كنند لذا اين بودجه به درستي تقسيم نمي‌شود كه اين به مديريت امور در بيمارستانها برمي‌گردد.

همچنین الهی درباره مشکلات ناشی از حجم بالای کار پرستاران گفت: يكي از نيازهاي اساسي انسان، خواب است و زماني كه انسان از خواب محروم شود قدرت قضاوت و تصميم‌گيري وي كم مي‌شود؛ آيا پرستار انسان نيست؟ پرستاراني داريم كه در دو شيفت كار مي‌كنند، پرستاران هم در تجهيزات و هم در وقت كمبود دارند.

مرادخانی نیز در این باره عنوان كرد: يك پرستار حداقل در ماه باید بتواند از مرخصي خود استفاده كند اما گاهي به دليل كمبود نيرو پرستاري سه تا چهار ماه ممکن است نتواند از مرخصي خود استفاده كند. همچنين با توجه به تسهيلاتي كه به كاركنان سازمان‌هاي ديگر اعطاء مي‌شود، بايد گفت كه براي پرستاران هيچ تسهيلاتي وجود ندارد.

الهي در ادامه به ارتباط پزشك و پرستار در تيم درمان اشاره كرد و گفت: نقش پزشك و پرستار و ساير اعضاي تيم تعريف شده و هر كدام مطابق نقش خود، عمل مي‌كند اما متاسفانه اينجا بيشتر پزشك‌سالاري برقرار است

وی تصریح کرد: اگر كه پزشك در حال اشتباه باشد، در صورتي كه پرستار آن را يادآوري كند، مشكلات شغلي براي پرستار ايجاد مي‌شود كه اين ضعف است.

پرستاران ایران استقلال كافي ندارند

الهی گفت: متاسفانه در ايران پرستاران به رغم دانشي كه دارند، استقلال كافي در عمل ندارند. در دنيا پرستار گراننده اصلي بخش است و بخش را اداره مي‌كند كه اين در گذشته در سيستم پرستاري ما هم بوده است ولي اكنون اين موضوع در سيستم ما ديده نمي‌شود.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز اظهار كرد: اكنون پزشكان هم بيمارستان‌های خصوصي و هم بیمارستان‌های دولتي را اداره مي‌كنند و گاه پزشكاني را داريم كه تا ساعت 2 و 3 شب نيز عمل جراحي انجام مي‌دهند كه بي‌شك اين پزشك نمي‌تواند ساعت 8 صبح در بيمارستان دولتي حضور پيدا كند و حتي كلاس‌هاي درس گروه‌هاي پزشكي كه دوره ايكسترني و اينترني آنها در بيمارستان تشكيل مي‌شود، زمان مشخصي ندارد.

کمبود پرستار یعنی چه؟

مرادخاني درباره جذب نيروي پرستار گفت: بعد از چند سال، امسال به جذب نيروي پرستار در بيمارستان ما اقدام شد كه در بيمارستان گلستان 60 نفر جذب و بين حدود 26 بخش توزيع شد ولي با اين حال باز هم كمبود نيرو وجود دارد. معتقدم كه هر چه تعداد نيروي پرستاري بالاتر باشد، كيفيت خدمات رساني به بيماران بيشتر مي‌شود.

الهي نیز درباره كمبود نيروي پرستاري گفت: وقتي بحث كسر نيروي انساني مطرح مي‌شود لازم است مشخص شود كه به چه نسبت بيمار بايد چه تعداد نيروي پرستار وجود داشته باشد. به طور استاندارد در بالينی در بخش‌هاي ويژه نسبت بيمار به پرستار، يك به يك و در بخش‌هاي عمومي، بين 5 به يك يا 6 به يك در نظر گرفته مي‌شود اما گاهي اوقات در شب‌ها نسبت پرستار به بيمار، يك به 30 تغییر می‌کند و مشكل اينجاست كه به نسبت تعداد بيمارانی که وجود دارند، تعداد نيرويی كه آموزش مي‌بينند، كفايت نمي‌كند.

وي اظهار كرد: با توجه به حجم كاري كه پرستاران دارند واقعا كم‌لطفي نسبت به پرستاران وجود دارد. معتقدم اگر رفاه پرستاران بيشتر شود، بسياري جذب آن مي‌شوند. پرستاری از آن دسته مشاغلي است كه در دنياي پيشرفته بيشترين سطح حقوقي را دارد. استفاده از سرويس‌هاي عمومي، اماكن تفريحي و استفاده از امكانات درماني براي پرستاران در كشورهاي پيشرفته با تخفیف همراه است. سوال اینجاست که آيا براي پرستاران ما در ايران اين موارد هم وجود دارد؟ به نظر شما چرا همه دوست دارند در شركت‌هاي نفتي و ملي حفاري جذب شوند؟ چون رفاه بالايي وجود دارد.

مديرگروه پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز گفت: وزير بهداشت حرف خوبي زد "لطفاً به نسبت حجم كار خدمات را تعرفه‌گذاري كنيد." فكر نمي‌كنم پرستاران از حرف وزير خود عدول كنند و چيزي بيشتر از اين بخواهند كه جايگاه واقعي پرستار ديده شود. اكنون پرستاران تنها در مقطع ليسانس مشغول به کار نيستند بلكه همكاران ما در مقطع كارشناسي ارشد و حتي به عنوان PhD هاي پرستاري نيز در بيمارستان‌ها مشغول به كار هستند.

مرادخانی نیز اظهار كرد: بالغ بر 500 تا 600 خدمت در حوزه پرستاري وجود دارد و اگر جزء به جزؤ اين خدمات در تعرفه‌گذاري در نظر گرفته شود، شايد سطح رضايت را در سيستم پرستاري ارتقا دهد.

مرادخاني گفت: ضروري است جايگاه پرستاري به خوبی شناخته شود و به حقوق پرستاران نیز احترام گذاشته شود.

الهي نیز در پايان بار ديگر بر توجه به جايگاه واقعي پرستاران تأكيد كرد و افزود: تعرفه ها بايد به نسبت جايگاهي كه پرستاران دارند و خدماتي كه ارايه مي‌دهند، مشخص شوند. پزشك و پرستار به موازات هم كار مي‌كنند و اگر هر كدام نباشد سيستم درماني مختل مي‌شود، بنابراین باید پزشك و پرستار را با هم ببيند نه جداي از هم.

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز اظهار كرد: يكي از مهمترين آسيب‌ها در هر سازماني كه مي‌تواند موجب از بين رفتن سازمان شود، فرسودگي شغلي پرسنل آن است. وقتي از ستون‌هاي اصلي يك سازمان كه همان نيروي انساني است، خوب حمايت نكنيد، در نتيجه سازمان رو به تخريب مي‌رود و يكي از مهم‌ترين ستون‌هاي نظام سلامت در تمام دنيا، پرستاران هستند. لذا سيستمي كه اكنون وجود دارد تنها موجب فرسودگي مي‌شود كه نياز به بازتواني اين نيرو است.