آنفلوآنزا؛ پیشگیری، انتقال و درمان

همایون امیری مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: آنفلوآنزا یک بیماری ناشی از ویروس‌های آنفلوآنزا است که موجب آلودگی دستگاه تنفسی بسیاری از حیوانات، پرندگان و انسان می‌شود.

وی افزود: آنفلوانزآی انسانی بیماری به شدت واگیردار است و معمولا از راه سرفه و عطسه فرد بیمار منتقل می‌شود.

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه آنفلوآنزا با سرماخوردگی متفاوت است، گفت: اپیدمی‌های بیماری می‌تواند منجر به غیبت از کار در گروه‌های کاری بزرگ و یا مدارس و کاهش تولید شود. برآورد می‌شود که اپیدمی آنفلوآنزا در جهان سالیانه موجب بروز حدود ۳ تا ۵ میلیون مورد بیماری شدید و حدود  ۹۰ هزار تا ۶۵۰ هزار مرگ تنفسی شود.

وی با اشاره به انواع ویروس آنفلوآنزا بیان کرد: چهار نوع ویروس  A ،B  ،C  و D  وجود دارد. ویروس آنفلوآنزا A موجب بیماری در انسان و حیوان و منجر به مشکلات بهداشت عمومی می‌شود. داده‌های تاریخی بیانگر خطر انتقال آنفلوآنزا بین حیوانات و انسان و توانایی بالقوه ایجاد خطر پاندمی و جهانگیری این نوع ویروس است.

امیری در ادامه گفت: ویروس آنفلوآنزای  A زیرگونه‌های متفاوتی دارد؛ در حال حاضر ساب تایپ آنفلوآنزایA(H۱N۱) وA(H۳N۲)  در انسان در حال چرخش است. روند افزایشی کنونی آنفلوآنزا در کشور به دلیل نوع A(H۳N۲) است.

علائم بیماری آنفلوآنزا

وی ادامه داد: آنفلوآنزای فصلی با شروع ناگهانی تب، یا احساس تب و لرز، سرفه معمولا خشک، سردرد، درد عضلانی و درد بدن، خستگی و گاهی گلودرد و آبریزش بینی مشخص می‌شود. گاهی تب وجود ندارد اما در برخی موارد اسهال و استفراغ دیده می‌شود که اسهال و استفراغ در کودکان شایع‌تر است.  

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: در سالمندان و افراد دارای نقص سیستم ایمنی تب بروز نمی‌کند. علائم غیر معمول آنفلوآنزا از جمله ضعف بسیار شدید در سالمندان مراکز نگهداری سالمندان رخ می‌دهد. آنفلوآنزای بدون عارضه در بیشتر موارد در سه تا هفت روز بهبود می‌یابد، اگرچه ممکن است سرفه و ضعف بیش از دو هفته به ویژه در سالمندان و بیماران مزمن ریوی باقی بماند.

وی اضافه کرد: در صورت بروز و بدتر شدن علائمی مانند کوتاه شدن تنفس(سختی تنفس) یا تنفس سریع، درد سینه، گیجی یا سرگیجه ناگهانی و استفراغ مداوم باید به سرعت به پزشک مراجعه شود.

انتقال آسان ویروس آنفلوآنزا

امیری گفت: آنفلوآنزای فصلی به آسانی انتقال می‌یابد و انتقال سریع در اماکن شلوغ و تجمعی از جمله مدارس و خانه‌های سالمندان رخ می‌دهد. ویروس آنفلوآنزا از طریق قطره‌های درشت (دارای قطر بیش از ۵ میکرون) حاوی ویروس در هوا انتشار و تا دو متر انتقال می‌یابند و افرادی که در فاصله نزدیک این قطره‌ها را تنفس می‌کنند، به بیماری مبتلا می‌شوند.

وی افزود: همچنین هنگام عطسه، سرفه و صحبت کردن بیمار مبتلا به بیمار مشکوک، تماس غیر مستقیم از طریق دست آلوده به ویروس آنفلوآنزا از سطوح و وسایل آلوده و سپس دست زدن به مخاط‌های بینی، چشم و دهان نیز بیماری انتقال می‌یابد.

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: همه گروه‌های سنی ممکن است به بیماری مبتلا شوند اما برخی گروه‌ها پر خطر هستند. سالمندان بالای ۶۵ سال، ساکنان آسایشگاه‌ها و پرسنل آن‌ها و افراد دارای بیماری زمینه‌ای، بیماران مبتلا به بیماری‌هایی که سیستم تنفسی را مختل می‌کنند، بیشتر در معرض خطر آنفلوآنزای فصلی هستند.

وی افزود: زنان باردار تا دو هفته پس از زایمان، افراد دارای نقص سیستم ایمنی، افراد زیر ۱۸ سال که تحت درمان طولانی مدت با آسپرین یا ترکیبات سالیسیلات هستند، افراد چاق با BMI  مساوی یا بالاتر از ۴۰، کودکان زیر پنج سال به ویژه زیر دو سال هم بیشتر از دیگر افراد در معرض ابتلا به آنفلوآنزای فصلی هستند.

امیری گفت: اگرچه همه کودکان کمتر از پنج سال در گروه پرخطر در نظر گرفته می‌شوند اما بیشترین خطر مربوط به کودکان زیر دو سال است و بیشترین میزان بستری و مرگ و میر هم میان شیرخواران کمتر از شش ماه است.

چگونه می‌توان از انتقال و انتشار بیماری آنفلوآنزا پیشگیری کرد؟

وی بیان کرد: دریافت واکسن آنفلوآنزا در گروه‌های در معرض خطر و پرخطر، جدی گرفتن اصول بهداشت و حفاظت فردی، پرهیز از دست دادن و روبوسی و بغل کردن یکدیگر، رعایت بهداشت فردی به ویژه شست‌وشوی مرتب و صحیح دست‌ها و رعایت آداب سرفه و پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از ابتلا به بیماری است.

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: ماندن در منزل هنگام بیمار شدن تا رفع علائم حاد بیماری، استفاده از ماسک در حضور فرد مبتلا به آنفلوآنزا و هنگام حضور در جمع و استفاده از ماسک برای افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی از دیگر راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری هستند.

وی بیان کرد: برای پیشگیری از ابتلا به بیماری، از حضور در تجمعات و دورهمی در فضاهای بسته و بدون تهویه مناسب، پرهیز و در فضاهای عمومی از جمله نمازخانه، سلف سرویس، کارگاه‌ها و مسیر ورود و خروج، فاصله ایمن را رعایت کنید.

امیری ادامه داد: تهویه هوای محل زندگی و کار یکی از مهمترین ابزارهای پیشگیری از انتقال و انتشار بیماری‌های تنفسی واگیر است. با تهویه مناسب هوای محل استقرار و اسکان، میزان بار آلودگی عامل بیماری‌زا درمحل کاهش می‌یابد. به این منظور باید حداقل هر ساعت تهویه و جابه‌جایی هوا انجام شود.

وی در ادامه با تاکید بر لزوم نصب سیستم تهویه(هواکش) یا بازکردن مداوم پنجره‌ها افزود:  فعالیت‌های ورزشی فرهنگی در فضاهای بسته باید با رعایت فاصله و تهویه مناسب انجام و از افراد مشکوک به بیماری‌های تنفسی حداقل دو متر فاصله گرفته شود.

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: شست‌وشوی کامل دست‌ها به مدت ۳۰ ثانیه با آب و صابون پس از هر تماس و یا آلودگی احتمالی انجام شود. همچنین از تماس چهره به چهره با موارد احتمالی یا تاییدشده بیماری و استفاده از ظروف غذاخوری مشترک خودداری شود و حتما ماسک و وسایل حفاظت فردی استفاده شود.

درمان آنفلوآنزا

وی اضافه کرد: آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی است، بنابراین داروهای ضدمیکروبی(آنتی بیوتیک‌ها) بر درمان آن تاثیری ندارند. تجویز آنتی بیوتیک با نظر پزشک و در موارد خاص از جمله در موارد همراه شدن یک بیماری میکروبی با بیماری آنفلوآنزا توصیه می‌شود؛ هر چند در ۸۰ درصد از موارد، بیماری میکروبی به آنفلوآنزا اضافه نمی‌شود و نیاز به آنتی بیوتیک ندارد.

امیری گفت: علائم آنفلوآنزا معمولا با استراحت در منزل، نوشیدن مایعات به میزان کافی و دریافت داروهای ضد دردهای عضلانی بهبود می‌یابند. زنان باردار و افراد دارای بیماری زمینه‌ای یا مزمن در صورت داشتن علائم شبه آنفلوآنزا مانند تب و سرفه باید برای دریافت داروی ضد ویروسی به نزدیکترین مرکز جامع خدمات سلامت مراجعه کنند.

وی بیان کرد: انجام رفتارهای بهداشتی یکی از موثرترین روش‌های مداخله‌ای در بیماری‌های ویروسی از جمله آنفلوآنزا و سرماخوردگی است. داشتن رژیم غذایی مناسب و استفاده از میوه‌ها، استراحت و خواب کافی،  ورزش و فعالیت بدنی مناسب و کافی،  کاهش و دوری از استرس در این زمینه توصه می‌شود.

نقش واکسن در پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: واکسیناسیون یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا و عوارض ناشی از آن در گروه‌های پرخطر است بنابراین توصیه می‌شود گروه‌های پرخطر قبل از آغاز فصل سرما و افزایش شیوع بیماری، واکسن آنفلوآنزای فصلی را تزریق کنند.

وی افزود: واکسن آنفلوآنزا برای گروه‌های پر خطر و مشاغل خاص که بیشتر در معرض تماس بیماری قرار دارند، تجویز می‌شود. با توجه به اینکه ویروس مولد آنفلوآنزا می‌تواند با ویروس سال قبل متفاوت باشد، افراد پرخطر باید هر ساله این واکسن را دریافت کنند تا در برابر آن مصون بمانند.

امیری گفت: به طور کلی واکسن برای گروه‌های در معرض خطر که ابتلا به آنفلوآنزا در آنان با عواقب سنگین‌تری همراه است و گروه‌های در معرض تماس که به دلیل مشاغل خاص، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند، تجویز می‌شود.

وی بیان کرد: در صورت داشتن علائم شبه آنفلوآنزا حتما به پزشک مراجعه و از خوددرمانی پرهیز کنید. به هیچ عنوان آنتی بیوتیک‌ها خودسرانه مصرف نشوند زیرا آنتی بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها موثر نیستند.

مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت خوزستان گفت: در صورتی که پزشک تشخیص دهد بیمار دچار عوارض باکتریایی مانند ذات‌الریه شده است برای وی آنتی بیوتیک تجویز می‌کند .در صورتی که پزشک استراحت در منزل را توصیه کند حتما به توصیه او گوش داده شود زیرا استراحت کردن علاه بر این که به بهبود سریعتر بیمار کمک می‌کند مانع از ابتلای دیگران می‌شود.