کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت:درشرایطی که هر از گاهی آسمان نیمی از کشور غبارآلود می شود یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت ، منابع مالی پایداراست که ضرورت تشکیل صندوق منطقه ای مقابله با ریزگردها را دو چندان می کند.

رامین امینی زارع روز یکشنبه افزود: یکی از پیچیده ترین ابعاد در علوم مهندسی ، مهندسی طبیعت به سبب پیچیدگی و روابط غیرخطی و قوانین خاص حاکم بر آن است.

وی یادآور شد: پدیده ای که برخی از پژوهشگران بر رخداد آن اتفاق نظر دارند ، تغییر اقلیم یا (climate change) است که یکی از نشانه های آن وقوع پدیده هایی همچون خشکسالی فراگیر و طولانی مدت، گرمایش زمین به نحوی که سال 2014 میلادی بنا بر اعلام برخی از پژوهشگران، گرمترین سال زمین بوده، و نیز همین موضوع ریزگردها و گرد و غبار می باشند که دارای رابطه ای مشخص با وقوع خشکسالی ، فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی محافظ خاک و نیز خشک شدن تالاب ها است.

امینی زارع ادامه داد: پدیده دیگری که در اثر شناخت نادرست نظام و روابط هیدرولوژیک طبیعت و منابع آب و خاک کشور به عنوان تخریب سرزمین (land Degradation) رخ داده نیز مشهود است که در پیوند با شیوه دانش مدیریت سرزمین درمنطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است.

وی با اشاره به اینکه آلودگی های ناشی از گرد وغبار و ریزگردها افزون بر ایران ، شماری ازکشورهای خاورمیانه، پهنه دریای پارس و شمال آفریقا نیز با آن دست به گریبان هستند، گفت: به دلیل قوام نیافتن سامانه رسانه ای، پوشش خبری و گزارشی لازم در مورد مناطق یاد شده در دست نیست و کسی از روزگارغبارآلود آنان خبر ندارد.

وی بیان داشت: وقوع پدیده گردوغبار تا بیش از 66 برابر حد مجاز در خوزستان شرایط را به گونه ای رقم زد که در چندین نوبت مدارس و ادارات 12 شهرستان این استان تعطیل، و دستگاه های سنجش آلودگی هوا به دلیل غلظت بالای 10هزار میکروگرم بر مترمکعب، قادر به سنجش آلودگی بیش از این نبودند.

به گفته این کارشناس منابع طبیعی، موضوع ریز گردها همچون بسیاری از مشکلات فراروی بشر ، راه حل های متنوعی برای مقابله وجود دارد، به طورکلی پژوهش های جدیدی که در عرصه بین الملل و توسط دانشمندان ایرانی مقیم اروپا و آمریکا انجام شده است،سه نوع رویکرد در رویارویی با رخدادهای طبیعی ناخواسته را می توان در نظر گرفت.

امینی زارع در ادامه افزود: نخستین رویکرد مهار و کنترل است که درپیوند با پدیده طبیعی ریزگردها و گستره آن اثربخش به نظر نمی رسد و آب کافی برای رهاسازی از سدها و پرکردن تالاب ها وجود ندارد.

وی گفت: رویکرد دوم تعدیل این پدیده است که ارزشمندترین نماد کاربردی آن تثبیت پوشش خاک در کانون های تولید گرد و غبار است که تا حدی می توان با عملیات بیولوژیک کنترل فرسایش خاک و عملیات آبخیزداری و کشت گونه های مقاوم و مناسب در شرائط خشکی و خشکسالی اقدام کرد که شرح آن به تفصیل درکتاب مبارزه بیولوژیک بافرسایش خاک محمد جعفری رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، آمده است.

امینی زارع تاکید کرد : رها کردن ذخیره آب پشت سدها و احیاء تالاب ها با وضعیت کنونی آب کشور به عنوان اقدامی کوتاه مدت برای مهار آن نیز به شمار نمی آید.عملیات مالچ پاشی که خود دارای عوارضی برای گونه های گیاهی و جانوری است نیز در سطوح هزاران هکتار عرصه های منابع طبیعی آسیب دیده کشور در عمل به دلیل هزینه وعملیات اجرایی آن ممکن به نظر نمی رسد.

وی گفت: جالب توجه اینکه برخی از ریزگردهای اخیر که کشور را عرصه تاخت و تاز خود قرار داده ،براساس تحلیل هواشناسی منشاء داخلی داشته، که در عرف علمی به آن گرد و غبار یا Dust می گویند ودربرخی موارد، چنانچه منشاء بیرونی داشته باشد و ذرات آن ریزتر و رسی و سبک باشد ریزگرد یا Haze به شمار می آیند.

وی با بیان آنکه کشور ، با هر دو مورد یاد شده گرد و غبار و ریزگرد روبرو است،اظهارکرد: هم اکنون عمل کردن به بسته ویژه گرد و غبار است که بسته ای چند وجهی است و باید عوامل هوا و اقلیم شناختی (Climatologic) مدیریت منابع طبیعی ، مراتع ، بیابان ، آب ، خاک و گیاه در آن لحاظ شوند.

وی گفت: مسایل مربوط به مدیریت تالاب ها یکی از مباحث مطرح شده در این باره است.

وی با اشاره به استان خوزستان اظهارکرد: در این استان دو تالاب مهم شادگان و هورالعظیم وجود دارد که از اهمیت زیست محیطی زیادی برخوردار است با اقدامات و هماهنگی صورت گرفته با وزارت نفت یکی از دریچه های دایک میانی ( میان بند ) تالاب هورالعظیم به سمت این تالاب باز شد که افزایش این دریچه ها برای باز شدن به روی تالاب در این بسته اجرایی تاکید شده که باید با همکاری وزارت نفت انجام شود.

امینی زارع در ادامه بیان داشت: همچنین وزارت جهاد کشاورزی 30 هزار هکتار از نقاطی که به عنوان منشاء ریزگرد شناسایی شده اند را درختکاری، بوته کاری و مالچ پاشی خواهد کرد که برنامه ها و اعتبارات این بسته اجرایی برای اسفند امسال و سال 94 پیش بینی شده است.قرار است ریز کارها در نشست های استانی مشخص شود. تکالیفی نیز برای وزارت نفت تعیین شده است.در تالاب هورالعظیم محدودیت هایی برای ورود آب وجود دارد که قرار است این محدودیت ها برداشته شود و مکان هایی که نفت به گونه ای موجب تخریب سرزمین شده است اقدامات موثر نظیر درختکاری و یا مالچ پاشی انجام شود.

این کارشناس محیط زیست افزود: وظایفی نیز در زمینه مقابله با بحران و مدیریت شرایط به عهده وزارت کشور گذاشته شده است.همچنین قرار شد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تسهیلات لازم و تجهیزات اورژانسی را فراهم کند.

به گفته امینی زارع، عایق سازی منازل برای جلوگیری از ورود گرد و غبار و تجهیز سامانه های حمل و نقل عمومی به سامانه های مناسب تهویه هوا مباحثی بود که در هیات دولت مطرح شد و بر این اساس دولت تسهیلاتی را تصویب کرد که باید در اختیار بخش های خصوصی و شهرداری ها قرار گیرد. همچنین مدارس و برخی فضاهای عمومی نیز می توانند از این تسهیلات استفاده کنند.

وی در ادامه اظهارکرد:دراین بسته اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست موظف شد نسبت به پایش و کنترل وضعیت هوا از طریق دستگاه های سنجش هوا و با همکاری سازمان هواشناسی اقدام کند و سازمان هواشناسی نیز باید نسبت به پیش بینی زودتر وقوع پدیده های گرد و غبار اقدامات لازم را انجام دهد.

وی یادآور شد: وزارت خارجه نیز نسبت به همکاری لازم دو جانبه و چند جانبه برای حل مشکل ریزگردها اقدام می کند.

به گفته امینی زارع، اکنون که این بسته اجرایی به همراه اعتبارات مورد نیاز آن تصویب شده از حمایت دولت برخوردار است و پشتیبانی دولت را به همراه دارد بنابراین پس از این، اجرای آن به تلاش دستگاه های مرتبط می شود.

وی گفت: شاید بتوان گفت در سال های گذشته در زمینه حفظ محیط زیست کوتاهی و غفلت شده است، فقط 75 درصد برنامه چهارم اجرا شد و برنامه پنجم نیز آن طور که باید اجرا نشده است که امروز با چنین مشکلاتی رو به رو هستیم.

وی افزود:اقدام مفید دیگر برای تامین منابع مالی مورد نیاز برای تعدیل آثار زیانبار گرد و غبار، تشکیل صندوق مقابله با گرد و غبار با حضور شش کشور منطقه است که باید به جدیت توسط سازمان حفاظت محیط زیست با مشارکت وزارت امور خارجه از اقدامات ضروری برای تامین منابع مالی مورد نیاز است تا صرف عملیات بیولوژیک مهار فرسایش خاک شوند.

کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی دانشگاه تهران در خاتمه تاکید کرد: اتاق فکر دایمی پایش ریزگردها ، نقش بسیار موثری در رهیافت علمی و کاربردی دارد و باید با حضور متخصصان گوناگون و نمایندگان دستگاه های مربوطه و نیز مشارکت قوی و موثر و نمایندگی های سازمان ملل متحد انجام شود.