به گزارش مهر، با آغاز ماه مبارک رمضان نسخه سینمایی سریال "یوسف پیامبر" در طرح اکران ویژه رمضان سینماها قرار گرفت. سریال "یوسف پیامبر" در حدود 100 کشور دنیا از جمله آذربایجان شوروی، ترکیه، مصر، عراق، فرانسه، تاجیکستان، افغانستان، فرانسه، انگلستان و... به نمایش در آمده است و طبق گفته کارگردان در حالی که مجموعه تلویزیونی تفسیری از سوره یوسف (ع) به حساب میآمد اما نسخه سینمایی این اثر اصل کلام بدون تفسیر و مطابق آن چیزی است که در قرآن آمده است.
به بهانه اکران سینمایی "یوسف پیامبر" با فرجالله سلحشور که ساخت آثاری چون "ایوب پیامبر" و "مردان آنجلس" را در کارنامه دارد، گفتگویی کردهایم که میخوانید.
*از اکران فیلم سینمایی "یوسف پیامبر" رضایت دارید؟
- اکران "یوسف پیامبر" را درست زمانی قرار دادهاند که دو شبکه در حال پخش همزمان آن هستند و ساعت اکران در 11 و 12 شب نیز مسلما با استقبال روبرو نخواهد شد. آن وقت همه جا شایعه میکنند آثار مذهبی بیننده ندارد. درست است که سریال یوسف را مردم بیش از اندازه دیده و چه بسا آن را خوردهاند اما همزمانی پخش دو شبکه و قرار دادن آن در اکران نیمه شب به استقبال مردم از این اثر صدمه زده است. اگر اکران فیلم را در روز میگذاشتند آن وقت میتوانستیم بفهمیم چقدر بیننده دارد.
*اصلا طرح اکران رمضان دچار خلا است. می بینیم آثاری که در طرح قرار ندارند به روال طبیعی سابق در بهترین ساعات به روی پرده می روند و تنها با حذف نوبتهای پایانی اکران آنها، اکران ویژهای تدارک دیدهاند.
جالب اینجاست که برخی از سینماها حتی سانسهای پایانی آن فیلم ها را نیز حذف نکردهاند و فیلم ما را از 12 شب به بعد نمایش میدهند. گرچه اگر سانس 10 شب را نیز به فیلم ما اختصاص میدادند نیز مشکلی حل نمیشد. چرا که معدود افرادی هستند که حاضرند همزمان با پخش یک اثر در تلویزیون 10 شب برای دیدنش به سینما بروند. من از امت حزب الله و مومنان میخواهم از یوسف حمایت کنند که این کار به منزله حمایت از آثار قرآنی و تقویت جبهه مذهبی در برابر جبهه ابتذال است. حمایت آن ها باعث میشود ما در آینده نیز آثار بهتری را بسازیم اما اگر با شکست روبرو شویم ناچار میشویم از تولید دست بکشیم.
سریال "یوسف پیامبر" در عرصه نمایش بینالمللی موفقیتهای بی نظیری کسب کرده است. سهم بازارهای فیلم در این موفقیت به چه میزانی است؟
متاسفانه تا به حال سریال یوسف در بازارهای فیلم شرکت داده نشده است. این موضوع به این خاطر است که مسئولان ما نیازی به پول این سریالها احساس نمیکنند. آنها تصور میکنند دولت برای ساخت این آثار پول رایگان میدهد و در سالهای بعد نیز این بودجه وجود خواهد داشت پس دلیلی وجود ندارد که بخواهند با فیلمهایشان درآمد کسب کنند. در این زمینه فرد دلسوزی وجود ندارد. در نتیجه آثار ایرانی در بازارهای جهانی عرضه نمیشود.
زمانی سیما فیلم آثار فاخری چون یوسف پیامبر تولید می کرد اما اکنون تمام تمرکز و بودجه خود را برای فیلمهای تلویزیونی گذاشته است. فکر میکنید این امر ناشی از نقص مدیریتی است؟ چرا سیما فیلم به این سمت حرکت کرده است؟
آثاری چون "یوسف پیامبر"، "در چشم باد" و "مختارنامه" قبل از مدیریت فعلی سیما فیلم آغاز به کار کردند. این مرکز از ابتدا نشان داد که نمیتواند آثار این چنینی را مدیریت کند. کما اینکه دیدیم ساخت سریال "مختارنامه" با چند ده میلیارد بودجه هفت سال به طول انجامید. در حالی که ابتدا با دو و نیم میلیارد قرارداد ساخت آن بسته شده بود. یا "در چشم باد" که قراردادی 900 میلیونی داشت، به 20، 30 میلیارد سر زد که این نشانگر عدم مدیریت سیما فیلم است.
"یوسف پیامبر" به این مدیریت ارتباطی نداشت و ما خودمان برنامه ریزی کردیم و تعهد مذهبی داشتیم. فکر کردیم اگر کار گران تمام شود از پول بیت المال است و باید جواب خدا را بدهیم. به همین دلیل یوسف با نظم و سرعت بالا و با قیمت بسیار کم ساخته شد. کما اینکه یوسف در 2 سال و 9 ماه با بودجه هفت میلیاردی ساخته شد و من حتی زمانی که به مناسبت ساخت این سریال به محضر مقام معظم رهبری رفته بودیم در حضور آقا خواهش کردم مسئولان صدا و سیما از آنجایی که به من اتهام صرف 14 میلیارد هزینه برای "یوسف پیامبر" زده شده با اعلامی رسمی رفع اتهام کنند. اما بعد از بیرون آمدن از دفتر رهبری این ماجرا به فراموشی سپرده شد و اعلام نکردند بودجه سریال ما هفت میلیارد بوده است. اثری که بعد از سریالهایی که نام بردم آغاز به کار کرد و قبل از آنها به اتمام رسید و پخش شد.
آثار فاخر در ایران اکثرا با مشکل کمبود بودجه مواجه میشوند که حتی گاهی به تعطیلی این پروژهها منجر میشود. آیا بودجه مناسبی در اختیار صدا و سیما قرار نگرفته است یا این بودجه به خوبی مدیریت نمیشود که همیشه آثار فاخر با مشکل بودجه مواجه میشوند و حرف و حدیثهای بسیاری هم درباره این آثار وجود دارد.
آثار مذهبی مظلوم هستند. در حالی که اگر ما قصد تولید آثار لودگی و مبتزل داشته باشیم صدا و سیما هیچ مشکلی با ما نخواهد داشت. اما از آنجایی که ما میخواهیم آثاری بسازیم که با بها دادن به قصههای قرآن الگوسازی کنند، متاسفانه با ارزش گذاری کمی از جانب صدا و سیما برای ساخت این آثار توسط افراد مذهبی مواجه میشویم. عدم تخصیص بودجه لازم و در فشار قرار دادن این نوع کارها باعث لطمه خوردن به کیفیت آنها میشود. در توجیه این حرکتها به غلط این امر را رواج دادهاند که آثار مذهبی بیننده ندارد در حالی که اینطور نیست.
آیا سرانجام موفق شدید در مقابل ادعاهای سیدشهاب الدین طاهری از خود اعاده حیثیت کنید؟
- تا به امروز چهار بار به محضر دادگاه رفتهایم و مدارکمان را ارائه دادهایم. اکنون سناریو من و ایشان برای کارشناسی رفته است وحکم نهایی دادگاه به زودی اعلام میشود. فقط یک سوال برای من باقی مانده است که به مسئولان و خبرنگاران و قوه قضاییه اعلام کردهام و آن که خواستار برگزاری دادگاه علنی هستم اما متاسفانه تاکنون با این درخواست موافقت نشده است.
فرض کنیم که من بی گناه شناخته شوم آن وقت چطور میتوانم بیگناهیام را به دیگران اثبات کنم. زمانی که تنها حکم جلب به دادسرا پیش از هرگونه محکومیتی به من رسید مخالفان چنان این مطلب را رسانهای کردند که من چطور میتوانم از خودم دفاع کنم. باید در دادگاه علنی با حضور خبرنگاران از من اعاده حیثیت شود تا با شنیدن سخنان من و شاکی پرونده افراد خود قضاوت کنند که حرف راست کدام است.
برخی انتقاداتی چون استفاده از اسرائیات به این کار داشتند. به دلیل نزدیکی بیشتر منابع موجود به ماجرای حضرت موسی به این اشتباهات تاریخی و وجود نمونههای خارجی چه تلاشی خواهید کرد تا کمترین اتهام از این باب به فیلم تازهتان وارد شود؟
امکان ندارد اثری خالی از این مباحث وجود داشته باشد. چرا که در تفاسیر تاریخی به ندرت مطلبی مورد اتفاق نظر تمام علما وجود دارد و نمیتوان به متنی رسید که هیچ مخالفی نداشته باشد. حتی اکنون برخی به تفسیر المیزان علامه طباطبایی اشکال وارد میکنند و این ناشی از اختلاف نظرها است. اما ما نظرات علما را گرفته ایم و آن ها را اعمال خواهیم کرد.
گفتید که سریال یوسف 2 سال و 9 ماه به طول انجامید، درست است که برآورد شما از سریال موسی پنج سال است؟
بله این سریال 70 قسمت است و بسیار گسترده و پیچیده است و به جرئت میتوانم بگویم سریال موسی لااقل 10 برابر یوسف مشکل است و به همین میزان نیز جلوههای ویژه میدانی و رایانهای دارد. تعدد دکورها و لوکیشنهای آن در استانها و کشورهای مختلف در کنار پر پرسوناژ بودن و تعدد موضوعات و مسائل و پیچیدگی آنها این اثر را از هر نظر غیر قابل قیاس با "یوسف پیامبر" میکند و اگر خدا در ساخت موسی لحظهای از ما غافل باشد در این کار موفق نخواهیم شد.
ساخت سریال "معاویه و حسن و حسین" توسط کشور کویت که در 10 شبکه ماهواره ای در حال پخش است را ناشی از حرکتهایی چون ساخت سریال "یوسف پیامبر" میدانید؟ آیا آنها خواسته اند به نوعی مقابله به مثل کنند؟
صهیونیسم و امپریالیسم جهانی و دشمنان اسلام در وهله اول به شیعه حمله میکنند. چرا که انقلاب اسلامی و مبارز با منافع استکبار همان اسلام شیعه است و آنها از پیش برای مقابله با ما برنامه داشتهاند. شاید سریالهایی چون امام علی، اصحاف کهف و یوسف باعث شده باشد انگیزه آنها برای فیلمسازی علیه شیعه افزایش یافته باشد اما عناد آنها ریشهایتر از این حرفها است و تنها این آثار را به عنوان بهانه مطرح کرده و از این موقعیت سواستفاده میکنند.
وظیفه ما در مقابل این حرکت چیست؟
من یقین دارم این امر به رسوایی خود آنها منتهی میشود چرا که شیعه دارای صاحب است. امیدوارم ما نیز وظیفه خود را از جمله فعالیت در مجامع بین المللی فراموش نکنیم و بتوانیم به شکلی مردم دنیا را از طریق رسانههای عمومی آگاه کرده یا با کشورهایی که این آثار را پخش میکنند رایزنی کنیم. اما باید توجه داشت چه ما حرکتی خلاف میل آن ها انجام دهیم چه این کار را نکنیم آنها بنا دارند شیعه نباشد. برای مثال در بحرین و یمن و سوریه این شیعهها هستند که مورد تهدید قرار میگیرند. شیعه همیشه در همه جای دنیا مظلوم بوده است.
چه شد که تصمیم به تولید مجموعه "قصههای خدا" گرفتید؟
"قصههای خدا" الگوی مناسبی برای فیلمنامه نویسی و فیلمسازی اسلامی است. اما متاسفانه برخی مسئولان دوست ندارند هیچ تغییر و تحولی در فیلمسازی مملکت اتفاق بیفتد. ما میتوانیم نمونه خوبی از فیلمسازی و فیلمنامه نویسی اسلامی داشته باشیم. سه سال با دهها تن از هنرمندان فکر کردیم و به این نتیجه رسیدیم که فیلمسازی بر اساس قرآن شدنی است و الگوی موجود که از غرب آمده است و تعلقی به ما ندارد باید کنار گذاشته شود. اما مسئولان فرهنگی علاقه ای به اسلامی شدن فیلمسازی ندارند.
برخی مسئولان فرهنگی جمهوری اسلامی در برابر ابتذال موجود در سینما و تهاجم فرهنگی کشور تسلیم شدهاند و شکست را قبول و باور کردهاند سینماگران، بازیگران و محتوای فیلمها باید همین باشند که هستند. آنها قبول کردند نمیشود کاری کرد. در حالی که ما میگوییم میشود و برای این ادعا دلیل داریم. ما دانشگاههای اسلامی چون امام صادق، حوزه علمیه راه انداختیم. فلسفه را اسلامی کردهایم و در صددیم بانک را اسلامی کنیم. در حالی که همیشه انقلابها مارکسیستی و غیرالهی بودهاند انقلاب را اسلامی کردهایم. پس چطور نمیتوانیم سینمای اسلامی راه بیندازیم؟
این امر نیازمند همت و مشاوره با افراد فرهیخته است اما مسئولان ما
نمیخواهند این سینما را درست کنند و آن را همینطور پذیرفتهاند و این همان
چیزی است که دل مقام معظم رهبری را به درد آورده است و باعث شده مدام
مسئولان فرهنگی را به حضور بطلبد و اعتراض کند که چرا قدمی برنمیدارند.
قرآن سرشار از قصههای پیامبران است چه شد که با وجود اینکه بنا بود پس از ایوب پیامبر این بار به حضرت موسی (ع) بپردازید سراغ داستان یوسف (ع) رفتید؟
داستانهای قرآن به شکلی تمثیلی همان محتوای قرآن را به شیوهای جذابتر مطرح میکنند. من تمام قصههای قرآن به عنوان کتاب هدایت را مفید و برای دنیای امروز، همه اعصار و تمام مردم دنیا ضروری میدانم. این قصهها جهانی هستند و زمانی که یک فیلم درباره آنها ساخته میشود برای تمام دنیا کاربرد دارد و تاریخ مصرف ندارد. تصور کردم حضرت یوسف قصهای دارد که اگر دست نااهل بیفتد سوءاستفاده از آن و تولید فیلمی در ژانر عشقی و خانوادگی را به دنبال خواهد داشت. کما اینکه حدود 18 فیلمی که در این زمینه ساخته شده نیز به همین شیوه بودهاند. علاوه بر این کامل ترین قصه قرآن حضرت یوسف است و اشارات و کنایهها و رمز و رازهای بسیاری در این قصه وجود دارد. همانطوری که خداوند در آن فرموده است که به طور قطع و یقین در داستان یوسف و برادرانش نشانههای بسیاری برای اهل سوال موجود است.
* این سوال را بیشتر به دلیل اولویت ساخت سریال حضرت موسی (ع) پیش از یوسف پیامبر پرسیدم.
- زمانی که با تعدادی از عوامل سریال اصحاب کهف خدمت مقام معظم رهبری رفتیم ایشان فرمودند کار بعدیمان حضرت موسی باشد. کار شروع و حدود دو سال برایش زحمت کشیده شد. اما بعد از این عدهای به آقای لاریجانی گفتند که سلحشور نمیتواند سریال حضرت موسی را بسازد و بهتر است شخص دیگری این امر را بر عهده بگیرد. من سکوت کردم و کار سریال حضرت یوسف را آغاز کردم. دست تقدیر باعث شد آن گروه دیگر نیز موفق به ساخت سریال حضرت موسی نشوند و به این دلیل یوسف پیش از موسی ساخته و برای ما تجربه ای شد تا بتوانیم این پروژه را بهتر اجرا کنیم.
*زمانی شایع شده بود که بناست بازیگری خارجی ایفای نقش یوسف را بر عهده بگیرد تا بعد بین المللی کار نیز به این واسطه تقویت شود. چه شد که این امر عملی نشد و یک نابازیگر را برای ایفای نقش در نظر گرفتید؟
- نه چنین چیزی مطرح نشده بود و این کذب محض است. از ابتدا قرار بود با بچههای ایرانی این کار را به انجام برسانیم. البته برخی گفتند از هنرپیشههای کشورهای همسایه استفاده کنید و رفتند فیلمهایی از آنها تهیه کردند و آوردند اما به این نتیجه رسیدیم که آنها هم یوسف ندارند.
*شما قصد دارید کار قرآنی خود را با زندگی پیامبران ادامه دهید یا تصور میکنید زمینه و آمادگی برای کار در حوزه ائمه و معصومین نیز فراهم شده است؟
- این توانایی وجود دارد که قصههای مذهبی غیرقرآنی چون زندگی ائمه معصومین و یاران آنها و عرفا و بزرگان کار شود و اکنون این توان در ما به وجود آمده است.
*در نگارش و ساخت سریال حضرت موسی چه تلاشی خواهید کرد تا به نوعی به مقابله با آثار هالیوودی که در این خصوص ساخته شده است، بپردازید؟
- تصور میکنم اصلا لازم نیست تلاشی علیه آنها انجام دهیم. همین قدر که نگاه قرآن و اهل بیتی را در فیلم اعمال کنیم مخالف نظر آنها خواهیم بود و زمانی که ابتذال موجود در آن فیلمها را نشان ندهیم خود به خود اثرمان ویژه خواهد شد. همین که ما سعی کنیم به حقیقت تاریخ پی ببریم و درک درستی از تحریفات تاریخی داشته باشیم، شرایط امروز و نقش فراماسونری و صهیونیست را در دنیا میفهمیم و فیلمی میسازیم که با آنچه تا به حال ساخته شده متفاوت از آب درخواهد آمد.
*در این صورت چه تلاشی برای افزودن عناصر جذابیت به کار انجام میشود. چرا که امروز همان بخشهایی از آثار هنری که ما با آن ها مخالفت می کنیم عناصر جذابیت به حساب میآیند.
- گمان میکنم قصههای قرآنی و اسلامی جذابیت خاص خود را دارا هستند. سریال یوسف آن نوع روابط اروتیکی که در فیلمهای دیگر میبینید نداشت و خالی از اکشن و آرتیست بازی بود. اما مردم آن را دوست داشند. پس مشخص است ما جذابیتهایی داریم که برای خودمان است و سینمای امروز نیز با آنها بیگانه است که البته فهم این جذابیتها و به تصویر کشیدنشان یک مرحله شعور میخواهد. متاسفانه فیلمسازی امروز دنیا و ایران ظرافتهایی که در قصههای مذهبی وجود دارد نمیفهمند و درک این مباحث به اعتقادی نیاز دارد که در فیلمسازان فعلی موجود نیست.
*اما بخشی از انتقاداتی که به فیلم یوسف وارد است نوع پوشش زلیخا و بانوان همطراز او و شدت آرایششان است. این بخش ها غیرقابل اجتناب است که در اثر شما نیز رعایت نشده بود یا این امر دلایل دیگری دارد؟
- ما مجبور نیستیم پیرو سینمای موجود شویم، ما میتوانستیم آرایش و پوشش زلیخا را بهتر از این دربیاوریم. ما کوتاهی کردیم و از این بابت از درگاه خداوند و از محضر مردم عذرخواهی میکنیم. امکانش بود که آرایشها کمتر باشد و لباس ها گشادتر دوخته شود و کوتاهی از طراح صحنه و گریم ما است.
چرا که ما هنوز طراح صحنه و لباس مذهبی تقویت نکردهایم. آنها هنوز نمیدانند باید نکتههای مذهبی را در این آثار رعایت کنند. پوشش و آرایش زنان در یوسف از نظر عرف جامعه با آثار مستهجن قابل قیاس نیست اما از نظر شرع مقدس ایراد دارد و من فکر نمیکردم این قضیه اینقدر در فیلم نمود داشته باشد. انشالله در کارهای بعد جبران میکنیم.
*به این نکته اشاره کردید که ما طراح صحنه و لباس مذهبی نداریم. پس شما معتقدید باید عوامل هنری مذهبی برای کارهای این چنینی تربیت شوند؟
- اگر بخواهیم سینمای دینی داشته باشیم باید کارگردان، نویسنده، طراح، فیلمبردار و بازیگر مذهبی تربیت کنیم والا اگر در هر حوزهای اشکال وجود داشته باشد، همان قدر در اثر لطمه ایجاد می شود مثل همان نمونه ای که درباره طراح گریم و لباس اشاره شد.
*شما مصطفی زمانی را به دنیای بازیگری معرفی کردید بعد از یوسف در کارهای آیندهتان با او همکاری خواهید داشت؟
- من با او باز هم همکاری خواهم داشت و او را جوانی خوب و فعال میدانم. اما اینکه معرفی او به دنیای بازیگری توسط من را افتخار میدانند اشتباه است. چرا که اصلا بازیگری افتخار نیست. بازیگری یعنی ادا در آوردن و این افتخار و هورا کشیدن ندارد! بازیگر کتاب نهج البلاغه یا صحیفه سجادیه ننوشته یا شاگردی تربیت نکرده و انرژی هستهای خلق نکرده است.
متاسفانه بازیگران را در کشور ما بیهوده بزرگ کردهاند. کارگردان و بازیگر و فیلمبردار و دیگر عوامل آثار، مثل کفاش و بقال و اتوشویی سر محل ما انسانند و آبرو و اعتبار و ارزششان نیز بالاتر از آنها نیست. اینها کارشان را میکنند چندین برابر هم مزد میگیرند اما مشاغل دیگری که گفتم حقشان هم خورده میشود.
تنها تفاوت این است که بازیگران شهرت بیشتری دارند. خولی قاتل حضرت علی اصغر هم مشهور است! شمر که امام حسین را سر برد مشهور بود! قطام و هیتلر هم مشهورند! آیا این شهرتها ارزش است؟ اگر هنرمندی، ارزشی مکتبی و خادم خدا و بندههایش بود ارزش است و اصلا شهرت ضد ارزش است. انسان مشهور مغرور، متکبر، خودخواه، متظاهر و خودبزرگ بین میشود و این برای سینماگر یک عیب است.
متاسفانه آنقدر سینماگر ما متکبر شده است که خیال کرده جز مشهور، فیلسوف و عارف و دانشمند هم است! هنرپیشههایی که سواد ندارند را به احترام در هیئتی دعوت میکنند، آن وقت میبینیم او رفته و پشت تریبون سخنرانی میکند! چرا که شهرت خودپسندی میآورد. اگر به مردم خدمت کردید، جامعه را از فساد و گمراهی نجات دادیم یا تلاشی در راستای مومن کردن جوانان از خود نشان دادید ارزشمند است. که این را هم خود فرد نباید بگوید بلکه مردم باید قدر بدانند.
*تلاشی که شما برای معافیت زمانی از سربازی انجام دادید نفی این حرف ها نیست؟
- او دو سه سال سر کار یوسف بود و زمان سربازیاش رسیده بود. به این خاطر که اولین کارش را تجربه میکرد مزد زیادی هم نمیگرفت برای همین تقاضا کردیم سه سالی که او عمرش را صرف سریال کرده است را به عنوان خدمتش به حساب بیاورند و کار خاصی انجام ندادیم.
*پس برای دلایلی که به آنها اشاره کردید بازیگری را کنار گذاشتهاید؟
- من برای بازیگری فراتر از حرفهای که هم سطح دیگر حرفهها است ارزشی قائل نیستم و خلاف این که بازیگران را بت و الگو کردهاند، اعتقاد دارم بازیگران بدترین الگوها برای جامعه هستند. مثل فوتبالیستها و خوانندهها که نباید به هیچ وجه الگو قرار بگیرند. بلکه این علما، حافظان و قاریان قرآن، مکتشفان و مخترعان و بنیانگذاران طب نوین هستند که باید نمونه قرار گیرند. تا زمانی که این همه رزمنده و شهید در این مملکت است نباید به مطربان و خودنماها این جایگاه را داد. گرچه بسیاری از هنرپیشگان را میشناسم که انسانهای بسیار خوبی هستند اما با این همه الگو نیستند.
گفتگو: مریم عرفانیان