جو سازيها باطل است / لايههاي ضخيم نمك / شوري آب و مرگ ماهيها / 600 ميليارد ريال براي حل مشكل توده نمكي / مطالعه كردهايم، اسناد موجود است / احداث عميقترين ديواره آب بند / مجوز ميراث فرهنگي روي ميز / بازگشت سرمايه در 2.5 سال / آنچه مهم است استفاده صحيح از اين سرمايهگذاري و بهرهبرداري شايسته از اين سد است كه اميد است همه پيش بينيها براي اين پروژه ملي درست از آب در آيد
با اضطراب سخن ميگفت، تاكيد او مبني بر اينكه با آبگيري سد هيچ مشكلي به وجود نميآيد، همه دستگاههاي متولي در اين باره دست به كار خواهند بود، مشكل تامين آب نداريم.
به گزارش خوزنیوز به نقل از فارس، سد و نيروگاه گتوند عليا با اعتباري بيش از يكهزار و300 ميليارد تومان بزرگترين پروژه عمراني كشور در سالهاي اخير به شمار ميآيد كه امروز در حالي با حضور رئيس دولت در اين شهرستان آبگيري شد كه هنوز مسائل مطرح درباره اين پروژه و تبعات آن به خوبي حل نشده است و با توجه به تاكيد استاندار درباره آماده باش دستگاهها هنوز مقداري نگراني در اين باره وجود دارد.
جو سازيها باطل است
با اين وجود، مديرعامل شركت توسعه منابع آب و نيروي ايران ميگويد: با آبگيري سد گتوند عليا نه تنها خط بطلاني بر روي تمام ادعاها در زمينه تاثير سوء آن بر كيفيت آب كارون كشيده ميشود بلكه اين امر يك پاسخ عملي و قاطع به جوسازيهاي بيمورد در اين زمينه است.
سيد محمدرضا رضازاده اظهار ميدارد: از ابتداي طراحي و ساخت سد گتوند عليا به وجود سازند گچساران در مخزن اين سد توجه داشتيم و بر اين اساس مشاور و كارفرماي اين طرح از همان زمان راهكارهاي مختلفي را براي عدم تاثيرگذاري اين سازند بر كيفيت آب كارون و شوري آن ارائه كردند. در نهايت بهترين راهكار براي اين مسئله انتخاب و اجرايي شد كه براساس آن نه تنها فروچالههاي موجود در اين سازند با تزريق يك ميليون و ??? هزار متر مكعب خاك و بتون پر شد بلكه بيش از 7 ميليون مترمكعب عمليات خاكريزي نيز بر روي اين سازند انجام شده است.
رضازاده تاكيد ميكند: كساني كه مدعي شوري آب كارون پس از آبگيري گتوند هستند ميتوانند با حضور در منطقه در مورد كيفيت آب اين رودخانه آزمايشات مربوط را در حضور همگان انجام دهند.
وي با قاطعيت اعلام ميكند كه آبگيري سد گتوند نه تنها كيفيت آب كارون را دچار خدشه نميكند بلكه با توجه به اقدامات صورت گرفته بر روي سازند گچساران در بخش مخزن اين سد موجب افزايش كيفيت آن نيز خواهد شد.
اين مقام مسئول ميگويد: با وجود تحريمها مجهزترين تجهيزات كنترل كيفيت آب وارد كشور كردهايم تا در مورد كيفيت آب كارون اطمينان حاصل شود.
مديرعامل شركت توسعه منابع آب و نيروي ايران با يادآوري اينكه ?? درصد از پيشرفت پروژه گتوند در سال گذشته صورت گرفته است، ميافزايد: همواره در زمان بهرهبرداري از پروژههاي بزرگ در كشور عدهاي درصدد وارد كردن خدشه در مورد اجراي آن بر ميآيند و اين در حالي است كه براي اجراي پروژههاي عمراني اخذ مجوزهاي زيست محيطي و نيز ميراث فرهنگي ضروري است.
لايههاي ضخيم نمك
از سوي ديگر، عضو هيئت علمي گروه زمينشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز با بيان اينكه سد گتوند از نظر موقعيت زمينشناسي هيچگونه مشكلي ندارد و در جاي مناسبي احداث شده است، ميگويد: عمده مشكل سد گتوند، وجود سازند گچساران محتوي لايههاي ضخيم نمكي در مخزن سد است.
نصراله كلانتري ميافزايد: سد گتوند روي سازند آغاجاري كه از جنس ماسه سنگ است احداث شده و از نظر جايگاه، موقعيت آن به درستي انتخاب شده است.
وي ميگويد: در جناحهاي راست و چپ سد، سازند بختياري روي سازند آغاجاري قرار گرفته كه داراي درز و شكاف است و احتمال فرار آب با آبگيري مخزن سد، بر اثر برخورد آب به اين شكافها در تراز 120 تا 130 متري وجود دارد، اما اين فرار آب ناچيز بوده و با تزريق دوغاب سيمان به درز و شكافها، ميتوان از آن جلوگيري كرد.
اين عضو هيئت علمي گروه زمينشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز تاكيد ميكند: تا فاصله سه تا پنج كيلومتري جوانب مخزن سد، سازند بختياري و پس از آن سازند گچساران و آغاجاري واقع شدهاند؛ در واقع در فاصله حدود پنج تا هفت كيلومتري از ديواره سد و در مخزن سد، سازند گچساران به مساحت تقريبي سه كيلومتر مربع قرار دارد كه ضخامت لايه نمكي آن به 100متر نيز ميرسد.
كلانتري با اشاره به حجم عمليات گسترده مهندسي انجام شده و در حال اجرا بر روي اين لايه گچي به منظور جلوگيري و محدود نمودن تماس بين آب و نمك ادامه ميدهد: اين عمليات شامل اجراي يك لايه رسي نفوذناپذير به ضخامت حدود چهار متر روي اين لايه و با پوشش سنگ ريزه و سنگهاي درشت براي محافظت از لايه رسي است؛ علميات نوسازي اين لايه گچي به نحو وسيعي توسط مجريان طرح در حال انجام است و مسئولان اين پروژه نيز معتقدند اين عمليات تماس آب با سازند نمكي را مهار كرده و از شورشدن آب كارون پس از آبگيري سد جلوگيري خواهد كرد.
وي با تشريح ويژگيهاي لايه نمكي موجود در مخزن سد خاطرنشان ميكند: داخل اين سازند، دولينهاي (حفرهها و چالههاي بزرگ) بسياري با عمق و قطر زياد وجود دارد كه احتمال ارتباط آنها با يكديگر از طريق كانالهاي زيرزميني زياد است؛ طي اين عمليات، اين دولينها با خاك پر شده اما اگر آب به طريقي به آنها وارد شود و جريان يابد، به دليل آنكه پس از اين سازند، سازند نفوذناپذير آغاجاري واقع شده، جريان آب متوقف ميشود.
اين عضو هيئت علمي گروه زمينشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز ميافزايد: باوجود آنكه حجم گسترده عمليات انجام شده، ولي براي جلوگيري از تماس سازند گچساران با آب موجود در مخزن اين حفرات مشكلاتي ايجاد ميكند و اگر به هر دليلي آب به اين سازند وارد شود، به دليل انحلال پذيري بالاي نمك، احتمال انحلال لايه نمكي سازند گچساران و ايجاد كانالهاي زيرزميني وجود دارد كه در نتيجه منجر به ريزش سازند گچساران و در نهايت جابهجايي توده بزرگ سازند گچي محتوي نمك و شوري آب رودخانه كارون خواهد شد.
كلانتري خاطرنشان ميكند: براساس مطالعات انجام شده در سال 77، هدايت الكتريكي آب كارون كه ناشي از غلظت املاح موجود در آب رودخانه است، حدود 800 ميكروموس بوده كه اين ميزان هماكنون به هزار و 800 رسيده است و با توجه به اينكه يكي از اهداف احداث اين سد تامين آب شرب و كشاورزي پايين دست آن است، در صورت افزايش غلظت نمك موجود در آب، در كيفيت آب پايين دست اختلال بهوجود ميآيد.
اين عضو هيئت علمي گروه زمينشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز ادامه ميدهد: البته عقيده بر اين است كه به دليل عدم اختلاط آبهاي شور و شيرين در صورت افزايش شوري آب، آب شور در طبقه پايين و آب شيرين بالاي آن قرار ميگيرد؛ به همين دليل افزايش املاح تاثير زيادي روي كيفيت آب خروجي سد ندارد و از سوي ديگر به علت حجم بسيار زياد مخزن، غلظت املاح در كل مخزن، كاهش مييابد.
كلانتري تصريح ميكند: البته اين امكان وجود داشت كه محل سد در بالاتر از موقعيت فعلي انتخاب شود كه در اين صورت اگرچه حجم مخزن سد كاهش مييافت، اما خطر شوري آب و خطرات احتمالي ديگر را به نحو چشمگيري كاهش ميداد.
شوري آب و مرگ ماهيها
از سوي ديگر، رئيس اداره محيط زيست شوشتر ميگويد: در صورت شور شدن آب رودخانه كارون پس از آبگيري سد گتوند پنج گونه ماهي اين رودخانه در معرض خطر انقراض قرار ميگيرد.
علي بنيعگبه اظهار ميدارد: در رودخانه كارون پنج گونه ماهي زيست ميكند كه در صورت شور شدن آب رودخانه اين ماهيها در خطر انقراض قرار ميگيرند.
وي با اشاره به اينكه ماهيهاي موجود در كارون تنها براي زيست در آب شيرين آفريده شدهاند، ميگويد: شور شدن آب رودخانه بر زيست آنها تاثير مستقيم خواهد گذاشت.
رئيس اداره محيط زيست شوشتر اين ماهيها را شامل شير بت، كپور و ... عنوان ميكند و با اشاره به اينكه تاثيرات شوري آب بر زيست اين ماهي در كارون خاطرنشان ميكند: آب رودخانه به تدريج شور ميشود و اين امر ابتدا در تخمريزي آنها تاثير ميگذارد و ميزان تخمريزي ماهي به شدت كاهش يافته تا به توقف برسد. در صورتي كه ميزان شوري آب در كارون بيش از اندازه شود اين ماهيها به محلي ديگر مهاجرت ميكنند و در صورتي كه مهاجرت هم چاره كار نشود اين ماهيها نميتوانند شرايط را تحمل كنند و خواهند مرد.
رئيس اداره محيط زيست شوشتر با تاكيد بر اينكه پوشاندن حجم عظيم نمكي نميتواند عاملي براي ممانعت از شوري آب شود، ميگويد: شوراي آب رخنه خواهد كرد ولي بايد تلاش كرد تا اين رخنه به حداقل برسد.
600 ميليارد ريال براي حل مشكل توده نمكي
مدير امور مهندسي سد گتوند از صرف هزينه 600 ميليارد ريالي براي حل مشكل رگههاي نمكي (سازند گچساران) در پروژه سد گتوند عليا خبر ميدهد و ميگويد: براي حل نقص از 18 ماه پيش پروژه عمراني در كنار اين سازنده آغاز شده است كه با احداث پتويي رسي بر روي اين سازند ارتباط اين تودهها را با آب از بين برده تا حلاليت به حداقل كاهش يابد.
ابوالقاسم اقبال منش ميگويد: توده نمكي و يا رگههاي نمكي در اين سازند در همه مطالعات زيست محيطي و... مورد توجه قرار گرفته ولي مشاور طرح هنوز هم معتقد است كه اين توده نمكي هيچ تاثيري بر شوري آب ندارد.
مدير امور مهندسي سد گتوند با اشاره به اينكه مشاور ابتدايي اين طرح براي حل اين مشكل برنامه كاري ارائه كرده است، خاطرنشان ميكند: براي جلوگيري از شوري آب مشاور طرح برنامه مديريت مخزني را براي مجري در نظر گرفته بود كه با اجراي آن به هيچ وجه شوري آب اتفاق نميافتد.
اقبالمنش با اشاره به اينكه براي حل مشكل از اين سد كارشناسان خبره در اروپا و جهان را به كار گرفتهايم، ميافزايد: هر كس كه كوچكترين تجربه و يا نظر كارشناسي در اين باره داشته است براي اظهار نظر به اين سد دعوت شده و از نظراتش استفاده شده است.
وي با اشاره به مشخصات فني اين طرح، ميگويد: براي احداث اين پتوي رسي بيش از 6 ميليون متر مكعب خاكريزي، 1.5ميليون تن پر كرده حفاريها، 2 ميليون متر مكعب حفاري و 600 ميليارد ريال اعتبار در نظر گرفته شده است.
مطالعه كردهايم، اسناد موجود است
با وجود اظهارات مختلف درباره اين پروژه، اما متوليان اصلي احداث آن نظر ديگري دارند. مجري پروژه سد و نيروگاه گتوند ميگويد: مطالعات جامع زيست محيطي اين سد توسط كارشناسان خبره انجام شده و به طور قطع آبگيري سد نميتواند محيط زيست منطقه را با خطر رو به رو كند.
كريم شيباني تاكيد ميكند: با شروع آبگيري در سه تا چهار ماه آينده، 21هزار هكتار از اراضي پشت مخزن زيرآب خواهد رفت و امكان ذخيره سازي4.5 ميليارد متر مكعب آب را فراهم خواهد كرد و در مواقع سيلابي اين ميزان ذخيره سازي تا 5.2 ميليارد متر مكعب قابل افزايش است.
شيباني با نادرست خواندن موضوعي كه گفته ميشود با آبگيري سد گتوند روستاهاي زيادي زيرآب خواهد رفت، ميگويد: بررسي ميداني نشان ميدهد 32 روستا نفر زير آب خواهند رفت كه اقدامهاي لازم براي جا به جايي و پرداخت خسارت به روستاييان از سالها پيش آغاز شده و هم اكنون هيچگونه مشكل اساسي در اين ارتباط وجود ندارد.
مجري طرح و نيروگاه سد گتوند عليا در ادامه ميافزايد: به دليل خشك بودن اراضي پشت سد تجمعهاي انساني كمي در پشت مخزن شكل گرفته و اندك اراضي كشاورزي منطقه نيز به صورت ديم كشت مي شده است.
شيباني همچنين اين مسئله را كه با احداث سد گتوند آب رودخانه كارون شورتر خواهد شد نادرست خوانده و ميگويد: در 9 كيلومتري پشت مخزن سد گتوند رگهها يا تودههاي نمكي به طول 2 هزار و 200متر به صورت غيرپيوسته وجود دارد كه از 18ماه پيش عمليات پوششي اين توده نمكي با لايههاي رسي با اعتباري افزون بر600ميليارد ريال در حال انجام است كه اميدواريم با شروع آبگيري بخش مهمي از پوشش توده نمكي پشت مخزن به اتمام برسد.
وي ميافزايد: براي مهار اين توده نمكي و عدم تماس نمك با آب از همه كارشناسان داخلي و خارجي نظر خواهي شده و در نهايت با وجود آنكه بيشتر كارشناسان پوشش اين توده نمكي را با توجه به حجم عظيم آب پشت سد ضروري نميخواندند، تصميم گرفته شد براي اطمينان خاطر از شور نشدن آب پشت سد پوشش اين توده نمكي با لحاظ كردن همه مسائل علمي و فني انجام شود.
شيباني در ارتباط با مسائل آبخيزداري و كاشت نهال و درخت در پشت سد، توضيح ميدهد: بر اساس اعلام منابع طبيعي و آبخيزداري استان در مجموع حدود 29هزار اصله درخت از بين رفته يا خواهد رفت كه ما توانستيم با برنامه ريزي لازم بيش از 90هزار اصله انواع نهال و درخت در پشت سد غرس كنيم.
احداث عميقترين ديواره آب بند
معاون اجرايي سد گتوند ميگويد: عميقترين دواره آب بند جهان در سدگتوند با طولي بيش از400 متر اجرايي شده است.
محمدحسين معنويفر خاطرنشان ميكند: اين ديواره آب بند با عرض1.2 متر عمق120 متر در زير ديواره سد گتوند اجرا شده است.
وي با اشاره به مشكلاتي كه براي احداث اين ديواره وجود داشت، ميگويد: نوع سنگ موجود در سد گتوند اجازه استفاده از سيمان موجود در كشور را نميداد و به اين دليل سيمان استفاده شده در اين ديواره به دليل افزايش نفوذ پذيري بيش از2.5 برابر داراي دانههاي ريزتر شده است.
وي بيان ميكند: سد گتوند عليا در شرايط كنوني آب بند شده است ولي اصليترين زماني كه ميتوان ادعا كرد سد آب بند شده است زماني است كه مدتي از آبگيري كامل گذشته باشد و مشكلي از اين نظر به وجود نيامده باشد كه با اجراي اين ديواره احتمال مشكلهاي آتي تقريبا صفر است.
به گفته اين مقام مسئول، ديواره آب بند پردهاي سيماني است كه دقيقا زير ديواره و بدنه سد ايجاد ميشود تا از عبور آب نفوذي از زير ديواره سد به پشت سد جلوگيري كند كه عرض اين ديواره در سد گتوند1.2 متر است.
معنويفر ميگويد: با آبگيري سد گتوند همه سيلابهاي بالادست سد گتوند در اين سد بزرگ مخزني كنترل ميشود و ديگر از اين بابت نگراني براي مديريت استان خوزستان وجود نخواهد داشت.
وي با اشاره به اينكه سالانه در سد گتوند بيش از 3 ميليارد متر مكعب آب قابل تنظيم وجود دارد، ميگويد: سالانه اين ميزان آب ميتواند انباشت مطمئني براي تامين آب در سطح خوزستان براي مصارف شرب، كشاورزي و صنعت خواهد بود كه اوج شرايط ايدهآل در خوزستان است.
اين مقام مسئول با اشاره به استعدادهاي اين سد ميگويد: درياچه اين سد ميتواند بهترين شرايط را براي گردشگري داشته باشد و اين امر ميتواند اين منطقه را با حضور توريستها متحول كند و انقلاب اقتصادي در اين منطقه دور افتاده از مركز به وجود آورد.
وي با تاكيد بر اينكه تامين آب كشاورزي پايين دست ميتواند در حل مشكل اشتغال خوزستان تاثير بسيار زيادي داشته باشد، ميافزايد: در شرايط كنوني در خوزستان از هر هكتار زمين چهار تن گندم برداشت ميشود و ميتوان با اصلاح شرايط آبياري زمين از هر هكتار شش تن برداشت كرد و براي هر هكتار يك نفر را مشغول به كار كرد.
* مجوز ميراث فرهنگي روي ميز
مدير مطالعات و دبير كميته آبگيري طرح سد و نيروگاه گتوندعليا ميگويد: پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي طي نامهاي به مجري طرح سد و نيروگاه گتوند عليا، آبگيري اين طرح را تا تراز 140 بلامانع اعلام كرد.
آرش محجوب با بيان اينكه با صدور اين مجوز، يكي ديگر از پيش نيازهاي لازم براي آغاز فرايند مهم آبگيري طرح فراهم شد، ميافزايد: با توجه به اينكه مرحله نخست آبگيري سد تا تراز 140 پيشبيني شده، پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي آبگيري تا اين تراز را بلامانع اعلام كرده است.
وي يادآور شد: با كسب اين مجوز، مرحله نخست آبگيري آغاز و پس از يك دوره سه ماهه ضمن حفظ ارتفاع آب مخزن تا تراز 140، عمليات تكميلي كاوش نيز انجام ميشود و با كسب مجوز لازم، مرحله بعدي آبگيري تحقق خواهد يافت.
مدير مطالعات طرح سد و نيروگاه گتوندعليا در خصوص اقدام هاي انجام شده در اين رابطه ميگويد: همزمان با عمليات اجرايي طرح سد و نيروگاه گتوند عليا در سال 85، قراردادي با پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي با موضوع بررسيهاي باستان شناختي در محدوده مخزن سد و شناسايي محوطههاي باستاني منعقد و به دنبال آن در سال 86 اين بررسيها آغاز شد و در سال 87 فصل نخست مطالعات نجات بخشي سد گتوندعليا انجام پذيرفت.
به گفته وي، اين كاوشها در مناطق ديگر نيز ادامه يافت به طوريكه در سال 89 بخشهاي ديگري حدفاصل مسير مسجدسليمان به لالي كه در مخزن سد گتوندعليا مستغرق ميشود، كاوش شد.
محجوب اظهار ميدارد: عمليات شناسايي و كاوش در مخزن سد در سه مرحله پيش بيني شده كه تاكنون دو مرحله از آن انجام شده و مرحله سوم و مرحله پاياني اين كاوش طي سه ماه آينده صورت خواهد گرفت.
دبير كميته آبگيري طرح گتوندعليا درخصوص آثار كاوش پژوهشكده باستان شناسي، عنوان ميكند: در كاوشهاي فصل نخست در محدوده سد گتوندعليا مطالعه گستردهاي در زمينههاي زيست محيطي، زمين ريخت شناسي، مطالعه فرهنگي، اجتماعي، تاريخي، اقتصادي و مردم شناسي منطقه صورت گرفته كه اين موضوع باعث شده است زوايايي از فرهنگ، آداب و رسوم، روشهاي زيست و زندگي مردم منطقه شناسايي، ثبت و ضبط شود.
وي در رابطه با آثار به دست آمده از اين كاوشها نيز ميگويد: كاوشهاي انجام شده در محدوده سد گتوندعليا حكايت از آن دارد كه حفاريهاي غيرمجازي نيز در منطقه صورت گرفته كه موجب تخريب برخي از ساختارهاي معماري، فرهنگي و حتي سرقت اشياي موجود شده است.
به گفته وي، اين تخريبها و حفاريهاي غير مجاز موجب شده تفسير معماري، مدل و شيوه آداب و رسوم منطقه و ويژگي فرهنگي آن با مشكل مواجه و در مواردي غيرممكن شود.
اين مسئول در ادامه ميافزايد: گروه كاوشي كه در منطقه مستقر بوده، تمامي يافتهها را از نظر جنس شناسايي كرده و در پنج گروه تعداد اشيا موجود در هر يك شامل اشياء سنگي، گلي، فلزي، شيشه اي و اشياء متفرقه را طبقه بندي و طي گزارش كاملي مستندسازي كردهاند.
بازگشت سرمايه در 2.5 سال
مدير آبگيري سد گتوند ميگويد: تنها پس از گذشت 2.5 سال از آبگيري كامل سد گتوند همه سرمايهگذاري در اين پروژه بازگشت خواهد شد.
غلامحسين سمندگاني اظهار ميدارد: سد گتوند عليا از بزرگترين سدهاي مخزني كشور است كه در مرحله نخست براي تامين آب پايين دست دشت خوزستان و سپس براي توليد انرژي برق ساخته شده است.
وي ميافزايد: نيروگاه سد گتوند عليا بيش از 4 هزار و250 گيگاوات برق در سال توليد ميكند كه با حساب هر كيلوواتي100 تومان اين سد در سال350 ميليارد تومان تنها از محل فروش برق در آمد خواهد داشت.
وي با اشاره به اينكه آب نيز ميتوانداز ديگر منابع درآمدزايي در اين سد باشد، خاطرنشان ميكند: پشت اين سد بيش از3 ميليارد متر مكعب آب ذخيره ميشود كه قابل تنظيم است كه با احتساب متر مكعبي 95 تا100 تومان سالانه 300 ميليارد تومان از محل فروش آب عايد اين سد ميشود.
سمندگاني با اشاره به اينكه براي اين پروژه بيش از يك هزار و500 ميليارد تومان هزينه شده است، ميافزايد: با سر جمعي بسيار ساده به اين نتيجه ميرسيم كه اين سد در مدت 2.5 سال همه سرمايهگذاري خود را به دولت باز ميگرداند.
وي با اشاره به مزاياي راهاندازي اين سد ميگويد: پس از راه اندازي اين سد و نيروگاه آن شبكه برق كشور و خوزستان تقويت ميشود و در اين باره نيز مشكلات بسيار زيادي از اين قبيل برطرف ميشود.
آنچه مهم است استفاده صحيح از اين سرمايهگذاري و بهرهبرداري شايسته از اين سد است كه اميد است همه پيش بينيها براي اين پروژه ملي درست از آب در آيد .....