معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: عقرب‌گزيدگي یکي از مشكلات عمده بهداشتي درمانی در كشورهاي کمتر توسعه يافته، گرمسيري و نيمه گرمسيري بوده و در مناطق و كشورهاي گوناگون با توجه به شيوه زندگي، وضعيت اجتماعي -اقتصادي و مسكن، چگونگي ارايه خدمات بهداشتي و گونه‌هاي عقرب‌ها در هر منطقه جغرافيايي متفاوت است.

دکتر سید سعید سیدیان اظهار كرد: استان خوزستان با توجه به شرايط آب و هوايي متنوع، پوشش گياهي و نوع بافت خاك از جمله مناطق مستعد براي زيست جانوران سمي به ویژه عقرب‌ها به شمار رفته و همواره به عنوان يك منطقه عقرب‌خيز مورد توجه فراوان قرار گرفته است.

وي افزود: از انواع عقرب‌های شایع در استان خوزستان می‌توان به عقرب زرد کوچک ( گادیم)، عقرب توسن و عقرب سیاه بزرگ اشاره كرد.

علت بروز موارد عقرب‌زدگی

سيديان توضيح داد: تغییرات مختلف زیست محیطی، وجود زمین‌های بایر و اماکن مخروبه در مناطق مختلف شهر و روستا، استفاده از زمین‌های حاشیه شهر جهت ساخت و ساز، وجود خانه‌های قدیمی، بافت سنتی منازل روستایی، استفاده از مصالح ساختمانی نامناسب، انباشت نخاله‌های ساختمانی در محل زندگی و مواردی از این قبیل موجب ایجاد موارد متعدد عقرب‌زدگی در شهرها و روستاهای خوزستان شده است.

وي ادامه داد: عقرب‌ها بندپایان شکارچی و گوشتخوار هستند که از حشرات کوچک، کرم، بندپایان و غیره تغذیه می‌کنند، عقرب‌ها معمولا شب فعال هستند و روزها در مکان‌های امن از قبیل شکاف دیوارها، زیرسنگ‌ها، لابلای خاشاک و پوست درختان و در منازل عمدتا لابلای لباس‌ها و وسایل خواب، زیر فرش و موکت و کلا هر جایی که از دسترس دور باشد پنهان شده و با تاریک شدن هوا از مکان امن خود برای شکار خارج می‌شوند، به همین دلیل عقرب‌زدگی در شب بیشتر از روز اتفاق می‌افتد.

علایم عقرب‌زدگی

ريیس مرکز بهداشت خوزستان گفت: طیف علایم بالینی از یک واکنش ساده موضعی جزیی، خارش مختصر در محل نیش عقرب، قرمزی پوست، تورم و خون مردگی تا تغییرات شدید فشارخون و تنفس، نارسایی قلبی، نارسایی تنفسی، شوک آنافیلاکسی، انقباض برونش‌ها و جاری شدن ترشح از برونش‌ها، ترشحات حلقی، فلج دیافراگم، خون ادراری و از کار افتادگی کلیه‌ها و نارسایی چند اندامی متغیر است.

وي ادامه داد: علایم عقرب‌زدگی به دو عامل کلی بستگی دارد؛ نخست نوع عقرب، سن عقرب، میزان سم تزریق شده، ساعت گزش، تعداد گزش. عامل دوم نيز سن فرد، حساسیت فرد، محل گزش، فاصله بین زمان گزش تا زمان مراجعه است.

سيديان تصريح كرد: در مورد عقرب گادیم به دلیل داشتن نیش بسیار کوچک، هنگام نیش زدن درد زیادی ایجاد نشده و فرد گاه اصلا متوجه گزش و درد نمي‌شود و به همین دلیل به مراکز درمانی مراجعه نمي‌كند. در این نوع عقرب‌زدگی فرد عقرب‌زده ممکن است بیشتر از 48 ساعت پس از گزش به مراکز درمانی مراجعه كند که این تاخیر می‌تواند به دلیل تاثیر سم بر دستگاه‌ها و اندام‌های متعدد بدن، شدت علايم و عوارض ناشی از عقرب‌زدگی را چندین برابر كرده و حتی منجر به مرگ شود.

گروه های در معرض خطر عقرب زدگی

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: كودكان، افراد سالخورده، كشاورزان، كارگران و زنان خانه‌دار بيشتر از ساير گروه‌ها در معرض خطر عقرب زدگي هستند.

اقدامات لازم برای فرد عقرب‌زده

ريیس مرکز بهداشت خوزستان عنوان كرد: در صورت مواجهه با فرد عقرب‌زده ضمن حفظ خونسردی خود، فرد را آرام كرده و اقدامات زیر را برای وی انجام دهید: عضو عقرب‌زده را در صورت امکان بی‌حرکت كرده و پایین‌تر از سطح قلب (در صورت امکان) نگه دارید. 2 تا 3 سانتی‌متر بالای محل گزش عقرب را با یک طناب، پارچه و یا رگ‌بند به طوری که حداقل یک انگشت از زیر آن رد شود، ببندید. فرد عقرب‌زده را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مراکز درمان‌کننده عقرب‌زدگی (بیمارستان‌ها و یا مراکز بهداشتی درمانی معین شده در هر شهرستان) انتقال دهید.

وي افزود: استفاده از داروهای محلی، نیشتر زدن، داغ کردن، سوزاندن، تیغ زدن و ... به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.