سال‌ها از جنگ تحمیلی می‌گذرد اما هنوز لایروبی اروندرود انجام نشده است. آیا این همه مدت و این همه وقفه کافی نیست؟

اروند یکی از رودخانه‌های استان است اما وضعیت آن با سایر رودخانه‌ها متفاوت است زیرا این رودخانه بین‌المللی است و توجه به مشکلات رودخانه‌ای بین‌المللی عزمی همه جانبه می‌طلبد.

رودخانه‌ها، بنادر و سواحل در کنار صنعت، تولید و نفت و گاز از مزیت‌ها و نعمت‌های استان محسوب می‌شود که باید برای حفظ این نعمت‌ها تلاش کرد وگرنه به تدریج شاهد هدررفت و از بین رفتن آن‌‌ها خواهیم بود.

باید پاسخی برای عدم لایروبی اروند و بی‌توجهی به مشکلات آن در طی سال‌های گذشته وجود داشته باشد. چرا ما نسبت به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های استان بی‌توجه هستیم. مدام می‌گوییم که استان زرخیز است، ظرفیت دارد، بنادر دارد. فقط می‌گوییم و حقیقتا شعار می‌دهیم اما برای حفظ این ظرفیت‌ها چه کاری انجام شده است.

در این باره عادل دریس، مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر با تاکید بر اهمیت توجه به اروند اظهارکرد: عملیات هیدروگرافی یا آب‌نگاری برای لایروبی اروند توسط تیم مشترکی ایران و عراق در سال‌گذشته انجام شد و در حال حاضر منتظریم که از طریق مجاری حقوقی وزارت امور خارجه، براساس مفاد معاهده 1975 الجزایر، لایروبی ابلاغ شود تا بعد از آن بتوانیم عملیات لایروبی و شناورسازی را انجام دهيم.
 
وی افزود: طبیعتا شروع عملیات پاکسازی اروند یک بودجه عمومی می‌خواهد و از توان سازمان بنادر کشور خارج است و نیاز است که یک بودجه عمومی در این خصوص اختصاص داده شود و فراتر از بودجه سازمان بنادر است. باید این موضوع در ابتدا با طرف عراق حل و فصل و سپس ابلاغ شود و باید کشور عراق با این موضوع موافقت کند تا عملیات آغاز شود و در این خصوص نیاز است که پیگیری‌های لازم صورت گیرد.

دریس ادامه‌داد: ما در حال حاضر تنها می‌توانیم مغروقه‌هایی را شناورسازی کنیم که در ساحل ما قرار دارد و اثری روی تالوگ يا خط مرزي دريايي نداشته باشد.

وی اظهارکرد: طبیعتاً اگر بخواهیم اقداماتی مثل پاکسازی دهانه اروند را انجام دهیم که یکی از معضلات ورود شناورهای بالای 5 هزار تن به بندر خرمشهر و آبادان است، باید اروند لایروبی شود. برای این‌کار نیاز به مجوز از وزارت امور خارجه در راستای مفاد معاهده 1975 الجزایر است که شرایط این موضوع راه‌اندازی دفتر هماهنگی مشترک ایران و عراق (CVC) است. این دفتر باید راه‌اندازی شود که در قالب آن برای انجام لایروبی تصمیم‌‌گیری شود اما دفتر هماهنگی هنوز راه‌اندازی نشده است.

دریس افزود: حتی اگر دفتر راه‌اندازی شود، سازمان بنادر از منابع داخلی خود، بودجه‌ کلانی برای عملیات لایروبی ندارد و نیاز است از بودجه عمومی کشوری برای این طرح استفاده شود. حداقل 30 میلیون مترمکعب از اروند بايد لایروبی شود که رقم بالایی اعتبار برای انجام این حجم لایروبی نیاز است.

وی بیان‌کرد: لایروبی اروند قبل از جنگ تحمیلی انجام می‌شد ولی به واسطه جنگ تحمیلی عملیات لایروبی متوقف شد و برای انجام مجدد لایروبی حتما باید دفتر CVC راه‌اندازی شود و قبل از جنگ نیز  این دفتر مشترک وجود داشت. با وقوع جنگ، لایروبی، شناورسازی مغروقه، فعالیت دفتر CVC و عملیات نگهداری متوقف شد.

دریس بیان‌کرد: با توجه به این‌که عمده زیرساخت‌ها و روساخت‌ها در بندر خرمشهر ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است، براي بهره‌وری لازم از ظرفیت‌های ایجاد شده، موضوع لایروبی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

وی افزود: عملیات هیدروگرافی توسط سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح انجام شده و بعد از این باید با همکاری وزارت امور خارجه مجوز لازم برای راه‌اندازي دفتر CVC اخذ شود و نیاز به رایزنی وزارت امور خارجه کشورمان است.

دریس گفت: از سال 59 تاکنون عملیات لایروبی اروند متوقف شده و نیاز به بودجه کلانی برای انجام 30 میلیون مترمکعب لایروبی است.

وی ادامه‌داد: ما هر سال پای اسکله‌های خود را در بندر خرمشهر لایروبی و یا اگر مغروقه‌ای باشد شناورسازی می‌کنیم اما اقداماتی که منجر به تغییر خط‌القعر و یا تالوگ شود را نمی‌توانیم انجام دهیم زيرا مغاير با مفاد عهدنامه 1975 الجزایر است.

دریس اظهارکرد: اروند تنها رودخانه بین‌المللی استان و این رودخانه‌اي مرزی است که براي انجام هر نوع عمليات باید حتما طرف مقابل هم رضایت دهد. چون اگر یک طرف لایروبی شود، رسوبات در طرف مقابل اثر می‌کند.

در این باره عبدالله سامری، نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی گفت: حیات خرمشهر، آبادان و شهرهای هم‌جوار این 2 شهر، در بخش اقتصادی، در گروی اروندرود است. متاسفانه با شروع جنگ و پس از آن این آبراهه به طور کلی حدود 70 تا 80 درصد بسته شد و کشتی‌ها با تناژ بالا نتوانستند در این آبراهه تردد کنند.

وی افزود: یکسری تصمیماتی در این زمینه در دولت نهم و دهم گرفته شد و ما پیگیر این قضیه بودیم که بتوانیم کاری برای لایروبی اروند رود انجام دهیم اما عمر دولت دهم کفاف این موضوع را نداد.
 
سامری تصریح‌کرد: در دولت یازدهم، رییس جمهور درباره لایروبی اروندرود قول مساعد داد و در سفر اخیر هیات دولت به استان عنوان شد که لایروبی اروند باید انجام شود. از طرفی قرار بود دفتر CVC دفتر مشترک بین عراق و ایران که جایش مشخص و در اداره بندر خرمشهر است، راه اندازی شود اما تاکنون شاهد تحرکاتی در این زمینه نبودیم. امیدواریم که مسوولان عالی رتبه دولت تدبیر و امید کاری کنند و ما شاهد لایروبی اروند باشیم.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی عنوان‌کرد: از سویی، طرف عراقی رغبت چنداني به این کار ندارد؛ اگر رغبت داشت مطمئنا به این صحنه وارد می‌شد ولی اگر ما لایروبی انجام دهیم حتی اگر دولت عراق قادر به وارد شدن به این قضیه نباشد، یقین داشته باشید این کار به نفع خود ایران است و با لایروبی اروندرود هم خرمشهر، هم آبادان و شهرهای حوالی آبادان و هم شادگان و خود اهواز زنده خواهند شد.

وی افزود: اگر بخواهیم منتظر ورود طرف عراقی باشیم، لایروبی صورت نخواهد گرفت و درخواست ما از رییس جمهور دولت تدبیر و امید، با توجه به سفر به استان و تاکید بر لایروبی، این است که لایروبی میسر شود و این مساله در حد صحبت و یا یک شعار نباشد.

سامری بیان‌کرد: همه چیز خرمشهر با اروندرود گره می‌خورد و نه به منطقه آزاد اروند و نه به چیز دیگری بستگی ندارد. اگر اروندرود راه افتاد، خرمشهر در مسير رونق و توسعه قرار مي‌گيرد زیرا قبل از جنگ، بندر خرمشهر بندری بود که حرف اول را در آسیا می‌زد، بندری بود که خرمشهر و آبادان و خوزستان را آباد کرد. پس بیینید خرمشهر و بندر خرمشهر چقدر مهم بوده است.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی افزود: زمانی که بندر خرمشهر وجود داشت بندری به‌نام بندر ماهشهر یا بندر امام وجود نداشت و بندر اول، بندر خرمشهر بود و چیزی به نام بندرعباس یا شهید رجایی نبود. زنده کردن این بندر با لایروبی اروند رود بستگی دارد كه در صورت انجام آن، بندر خرمشهر و شهر خرمشهر زنده خواهند شد و به تبع آن حیاتی به شهرهای دیگر نیز بخشیده می‌شود. به امید آن روز هستيم نه به امید منطقه آزاد و غیره، زیرا می‌دانم جز بندر هیچ چیز نمی‌تواند خرمشهر را تکان بدهد.

وی اظهارکرد: باوجود این‌که آبراهه اروند هنوز لایروبی نشده اما دولت قبل و کنونی به هر ترتیب از نظر ساخت و ساز و زیرساخت‌های بندر فعالیت داشته‌اند و بندر را به صورت یک خانه لوکس در آورده‌اند اما این خانه لوکس مسیر و راه می‌خواهد و راه آن، لایروبی اروندرود است و ما امیدواریم که دولت بتواند این قضیه و قول خود را محقق کند.

سامری بیان‌کرد: هر لایروبی صورت گرفته مربوط به قبل از جنگ بود و پس از جنگ فقط رو به روی خود بندر و اسکله‌ها لایروبی شد و جا دارد از مدیریت بندر خرمشهر و سازمان بنادر کشور قدردانی کنیم.

در ادامه مسعود غیاثی، مدیر مطالعات و ساماندهی رودخانه‌های خوزستان با بیان این‌که لایروبی رودخانه مرزی اروند در حیطه وظایف وزارت راه و شهرسازی و اداره‌کل بنادر و دریانوردی است، با بیان ضرورت‌های لایروبی هر رودخانه و فواید آن، خاطرنشان‌کرد: زمان و فواصل دوره‌های انجام لایروبی در  هر رودخانه به میزان تولید رسوب حوضه و پتانسیل انتقال رسوب رودخانه، رژیم جریان، موانع و سازه‌های احداث شده از جهت خشکسالی و ترسالی در رودخانه که موجب رشد گیاهان و درختچه‌های بیشتر در بستر فعال رودخانه و درنتیجه رسوب‌گذاری بیشتر می‌شود، بستگی دارد.

وی افزود: افزایش آب‌گذری و در نتیجه مهار سیلاب، کنترل فرسایش و حفاظت ساحل، کاهش خسارت ناشی از سیل، اصلاح الگوی جریان با کانالیزه کردن رودخانه، افزایش سرعت جریان در مواقع کم آبی و پرآبی، کنترل رسوب‌گذاری و مشکلات زیست مجیطی، زیباسازی سواحل رودخانه به منظور گردشگری و امکان ترابری آبی و حمل ونقل مسافر و بار و تسهیل دسترسی شهروندان به رودخانه از فواید لایروبی هر رودخانه است.

توسعه زیرساخت‌ها و امکانات لازمه پيشرفت است. سال‌ها از پی هم گذشت اما وضعیت اروند تغییری نکرد و لایروبی نشد. هر سال گفتیم و می‌گوییم خرمشهر چنین و چنان است؛ خرمشهر باید رونق گیرد و آباد شود اما فقط حرف می‌زنیم و حرف با عمل یکی نیست.

گزارش / مونا چراغي