از ورود پساب‌های صنعتی به رودخانه‌های اروند، بهمنشیر و کارون گرفته تا بروز پدیده گرد و غبار و آلودگی‌های ناشی از تکنولوژی قدیمی پالایشگاهی، آلودگی، محیط زیست خوزستان را تحت شعاع قرار داده است.

این استان مملو از ظرفیت‌های دست نخورده صنعتی و نفتی ا‌ست که البته حدود نیمی از این بخش‌ها نیز به کار گرفته شده و مشغول فعالیت هستند. ظرفیت‌های ناب پالایشگاهی، فولاد، پتروشیمی، کارخانجات نیشکر، شرکت‌های نفت و گاز و دیگر موارد صنعتی و تجاری که هر کدام به نوعی ریشه در نابودی طبیعت دوانده‌اند و غافل از چشم مسئولان و ناغافل از دید مدیران اجرایی مرتبط برای توسعه مشکلات زیست محیطی کمر همت بسته‌اند.

در این میان مناطقی که برخوردار از تالاب هستند از این وضعیت رنج بیشتری می‌برند و مناطقی که دورتر از واحدهای صنعتی و کارخانجات قرار گرفته‌اند ضرر و زیان کمتری را متحمل می‌شوند. تالاب‌های استان نیز که استعدادهای بی‌نظیری در بخش گردشگری و اقتصادی ایفا می‌کنند مأمن پرندگان مهاجر خارجی و داخلی و کمیابی هستند که وجود آنها را باید برای استان غنیمت و برکت دانست.

اما در جنوب خوزستان شاید بتوان به گونه‌ای دیگر به بررسی مشکلات زیست محیطی پرداخت زیرا معمولا این مناطق از دید استان و بودجه‌های تزریقی دورتر مانده‌اند و به نوعی همچنان مهجور هستند. با وجود همه درآمدهایی که این مناطق از طریق واحدهای صنعتی و دریایی نصیب استان و البته کشور می‌کنند با مشکلات ریز و درشتی در همه بخش‌ها به ویژه محیط زیست روبه‌رو هستند که در صورت زیر ذره بین قرار دادن آنها، انگشت حیرت به دهان می‌مانیم.

پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های خانگی، بیمارستانی و کشتارگاهی که از رودخانه کارون گرفته تا بهمنشیر و اروندرود را به گندآبه مبدل ساخته است این روزها صدای شکوه محیط زیست را تا سرحد ممکن درآورده است و گرد و غباری که هر چند وقت یکبار دلش برای خوزستان و خوزستانی‌ها تنگ می‌شود ناله ریه‌های مردم این مرز و دیار را به سیاهی فریاد می‌کشد.

اقداماتی که مسئولان برای رفع این معضلات در نظر گرفته‌ و نگرفته‌اند و تمهیدات و تصمیماتی را که از سوی استان و کشور برای نجات محیط زیست، رودخانه‌ها و آب و خاک و هوای خوزستان در حال رایزنی هستند را بارها شنید‌ه‌ایم اما ظاهرا آنچه قول است برای تبدیل به فعل نیاز به همت دارد که متاسفانه بنا بر گفته‌های همین مسئولان و مقایسه آن با مصوبات جلسات، تطابق قابل تحسینی ندارد.

گزارش زیر بخشی از مشکلات زیست محیطی استان را بررسی می‌کند و راهکارها و مصوبات مقابله با این معضلات را از زبان مسئولان امر بازگو خواهد کرد.

* آبادان با 3 بحث آلودگی آب، خاک و هوا روبه‌روست

در این ارتباط رئیس اداره محیط زیست آبادان اظهار کرد: در شهرستان آبادان با سه بحث آلودگی در آب، هوا و خاک مواجه هستیم که البته همه این موارد در سایر مناطق استان و شاید در کشور نیز با شدت و ضعف‌هایی وجود داشته باشند.

سید احمد موسوی‌آزاد گفت: در بحث آلودگی آب می‌توان به پساب‌های صنعتی، فاضلاب شهری و روستایی و بیمارستانی اشاره داشت.

وی اضافه کرد: در بخش شهری هیچیک از شهرهای آبادان، چوئبده و اروندکنار دارای سیستم تصفیه فاضلاب نیستند و همین امر موجبات آلودگی‌های ناشی از پساب فاضلاب را برای آنها ایجاد کرده است.

رئیس اداره محیط زیست آبادان ادامه داد: در بخش روستایی نیز هیچیک از روستاها به این سیستم مجهز نیستند و در نتیجه فاضلاب شهری و روستایی به آب‌های سطحی موجود در مناطق ورود می‌کند و سپس به رودخانه‌های بهمنشیر و اروند می‌ریزد.

وی بیان کرد: در بخش فاضلاب صنعتی نیز درست است که شرکت‌های پتروشیمی، ایرانول و پالایشگاه سیستم تصفیه فاضلاب دارند اما بخش عمده‌ای از پساب‌های خود را به رودخانه‌ها می‌ریزند و این امر به منزله سم مهلک و کشنده برای حیات رودخانه‌هاست.

موسوی‌آزاد تصریح کرد: پساب کشتار دام و بیمارستانی نیز متاسفانه بدون تصفیه به رودخانه‌ها وارد می‌شود.

وی افزود: البته در یکسال گذشته طی فشارها و رایزنی‌هایی که با شرکت‌های پتروشیمی و ایرانول داشته‌ایم سیستم تصفیه فاضلاب را بکارگیری کرده‌اند و وضعیت دفع فاضلاب‌های صنعتی این شرکت‌ها به نورم استاندارد رسیده است اما متاسفانه پالایشگاه آبادان همچنان بدون استانداردسازی نسبت به دفع فاضلاب صنعتی و پسماند اقدام می‌کند.

رئیس اداره محیط زیست آبادان گفت: دو بیمارستان این شهرستان نیز به نورم استاندارد دفع فاضلاب رسیده‌اند اما دو بیمارستان دیگر هنوز به سیستم تصفیه پسماندها مجهز نیستند و این امر ما را بر آن داشته است که موضوع را از طریق مراجع قضایی پیگیری کنیم.

وی توضیح داد: آلودگی آب‌های زیرزمینی نیز با توجه به دفن نامناسب زباله‌ها و همچنین آتش سوزی نخاله‌ها در محل‌هایی نامناسب در این شهرستان محقق می‌شود.

موسوی‌آزاد عنوان کرد: متاسفانه زباله‌ها هنوز به صورت سنتی در آبادان دفع می‌شوند و این وضعیت برای محیط زیست بسیار عوارض نابهنجاری بر جای خواهد گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: آلودگی هوا نیز به چند بخش طبیعی شامل گرد و غبار و انسان‌ساز از طریق صنایع نفتی تقسیم می‌شود که از مهم‌ترین آنها در بخش فاضلاب صنعتی مشعل، فلرها یا دودکش‌هایی‌ست که گازهای آلاینده را از طریق پالایشگاه در محیط رها می‌کند و سلامتی مردم را مورد تهدید قرار می‌دهد.

رئیس اداره محیط زیست آبادان ادامه داد: در این بخش همچنین کهنگی و فرسودگی ناوگان حمل و نقل سنگین به لحاظ وجود بنادر صیادی و تجاری در شهرستان موجب بروز آلودگی‌های زیادی در محیط می‌شود.

وی بیان کرد: در بحث گرد و غبار نیز کار این اداره به اندازه گیری میزان پدیده و اطلاع رسانی و توصیه‌های بهداشتی محدود می‌شود اما در خصوص 90 درصد گرد و غباری که منشا خارجی دارد سازمان محیط زیست و وزارت امور خارجه تصمیم گیری می‌کنند.

موسوی‌آزاد گفت: تنها 10 تا 15 درصد گرد و غبار منشا داخلی دارد که ناشی از خشک شدن تالاب‌های استان که مهمترین آن برای این منطقه تالاب بین المللی شادگان بوده و برای این منظور نیز پروژه تامین حق آبه تالاب شادگان در حال اجراست.

وی اضافه کرد: در این پروژه، آب از رودخانه کارون به تالاب شادگان منتقل می‌شود و قسمت‌های خشک تالاب را پر می‌کند تا پدیده گرد و غبار به حداقل کاهش یابد.

* اختصاص نخستین عوارض آلایندگی به شادگان

معاون فرماندار شادگان نیز به وضعیت آلودگی‌های محیط زیست در این شهرستان پرداخت و اظهار کرد: در این خصوص شرکت نفت و گاز اروندان که به نام دارخوین است و در مسیر خرمشهر نیز واقع شده که آلودگی‌های زیادی برای شهرستان ایجاد کرده است.

نعمت‌الله آلبوغبیش افزود: این شرکت فاصله‌اش به شادگان کمتر از خرمشهر است و حدود 80 تا 90 درصد دود و آلایندگی‌اش وارد این شهرستان می‌شود.

وی ادامه داد: سه واحد نیشکر سلمان فارسی، فارابی و دعبل خزاعی نیز که در مسیر شادگان اهواز قرار دارند هنگام سوزاندن مزارع نیشکر، دوده‌ها و آلودگی‌های بسیار شدیدی را روانه این شهرستان می‌کند.

معاون فرماندار شادگان تصریح کرد: آلودگی‌های ناشی از شرکت نفت و گاز منصوری واقع در روستای منصوری نیز از دیگر منابع ایجاد آلودگی در این شهرستان به شمار می‌رود که لازم است عوارضی را برای رسیدگی بیشتر به ویژه در بحث توسعه فضای سبز در اختیار شادگان قرار دهند.

وی ادامه داد: اخیرا جلسه‌ای در استانداری با حضور مسئولان محیط زیست استان و شهرستان‌ها برگزار شد که در خصوص پرداخت درصدی از عوارض آلایندگی به شادگان و کل شهرستان‌هایی که مشکلاتی اینچنینی دارند مصوبه‌ای انجام شد.

آلبوغبیش عنوان کرد: از دیگر مشکلات زیست محیطی این شهرستان زهکش‌ها و پساب نیشکر است که به تالاب بین المللی شادگان می‌ریزد و این موضوع با توجه به اینکه در این مکان انواع پرندگان مهاجر و کمیاب و از جمله روستائیان زندگی می‌کنند بسیار خطرناک و زیان‌آور است.

وی توضیح داد: برای جلوگیری از ورود زهکش‌های نیشکر چاره‌ای نیست زیرا آب تالاب کم است و با توجه به تمهید اندیشیده شده برای اجرای پروژه انتقال آب کارون به تالاب، امید می‌رود این مشکل در آینده نزدیک حل شود.

معاون فرماندار شادگان خاطرنشان کرد: آب تالاب شادگان از رودخانه جراحی تامین می‌شود و تامین حق آبه آن از کارون که مطمئنا به مشکلات زیست محیطی این شهرستان و مناطق همجوار پایان خواهد بخشید.

*ماهشهر نقش مهمی در آلودگی زیست محیطی استان دارد

در ادامه این توضیحات نماینده مردم ماهشهر، امیدیه و هندیجان در مجلس شورای اسلامی چنین اظهار نظر کرد: وجود صنایع آلاینده از جمله نفت و گاز و پتروشیمی دلیل مهمی برای آلودگی هوا بوده که در ماهشهر و همچنین بخش‌ های دیگر استان، مشکلاتی برای مردم ایجاد کرده است.

حبیب آقاجری عنوان کرد: صنایع پتروشیمی در حوزه ماهشهر و حوزه بندر امام (ره) نه تنها برای هوا بلکه برای آب‌‌ها هم خطر آلودگی دارند.

وی ادامه داد: این صنایع موجب آلودگی دریا، خورها و کانال‌ های آب در منطقه شده‌‌اند.

نماینده مردم ماهشهر، امیدیه و هندیجان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در کنار این موضوع، با توجه به این‌که سدهای زیادی روی رودخانه‌ها زده شده و در مدیریت آب، تقسیم‌بندی آب و تعیین سهم آب هر شهرستان، روستا و آبادی به خوبی عمل نشده است، آب رودخانه‌ها با خشکسالی سال‌های گذشته کاهش یافت.

وی با تاکید بر اینکه در مجموع متاسفانه در خوزستان هم با مشکل آلودگی هوا و هم آلودگی آب دریا و رودخانه مواجه هستیم توضیح داد: انتظار می‌‌رود دولت به خصوص سازمان حفاظت محیط زیست در جهت کنترل صنایع آلاینده و کاهش آلودگی هوا و آب‌‌ها در خوزستان گام‌های مهم و موثری بردارد.

آقاجری همچنین عنوان کرد: باید در کنترل صنایع سیستم‌‌های جدید جایگزین این سیستم قدیمی شود تا آلودگی ناشی از این فعالیت‌‌ها آنها کمتر شود.

به گفته وی، برای کاهش آلودگی هوای استان، بازرسی و سرکشی مستمر سازمان حفاظت محیط زیست از صنایع و برخورد قاطع و بازدارنده با صنایع آلاینده مورد انتظار ماست.

* اعطای عوارض آلایندگی پالایشگاه آبادان به خرمشهر

حق آلایندگی درصدی از درآمد صنایع بزرگ نفت گاز است که به شهرهایی اختصاص داده می‌شود که این صنایع منجر به آلودگی این شهرها شده باشند. در طی این سال‌ها این حق فقط به شهرستان آبادان اختصاص داده می‌شد و خرمشهر به رغم آلایندگی که از سوی پالایشگاه آبادان و صنایع پتروشیمی در مواقعی که وزش باد شرجی به سوی خرمشهر بود و این آلودگی را به شهر می‌رساند متأسفانه سهمی به آن اختصاص داده نشده بود که اینک با پیگیری، مسئولان خرمشهری توانستند 40 درصد از حق آلایندگی را به خرمشهر اختصاص دهند.

در این خصوص بسیاری از مسئولان خرمشهری موافق این امر و البته مسئولان آبادانی مخالف این مصوبه هستند و متفق‌القول می‌گویند آلودگی شاید بخش‌هایی از خرمشهر را فرا گیرد اما همه شهرستان را خیر و بنابر این باید نیمی از این عوارض صرف خرمشهر و مابقی در اختیار آبادان باشد.

محمد حویزاوی شهردار خرمشهر در همین ارتباط اظهار کرد: عوارض آلایندگی که به این شهر تعلق گرفته است را صرف توسعه فضای سبز و مشکلات شهری خواهیم کرد و از اینکه پیگیری‌های مسئولان خرمشهری به نتیجه رسیده است بسیار خوشحالیم.

صنعتی بودن خوزستان مطمئنا ظرفیتی بی‌نظیر برای کشور محسوب می شود اما باید برای محیط زیست آن و ساکنان مناطق مختلف آن نیز ارزشی قائل بود زیرا همین مردمان هستند که فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی استان را به ارمغان آورده‌اند و حقشان نیست تنها هوا، آب و خاکی آلوده نصیبشان شود تا جایی که علاوه بر فرود ریزگردهای سرخ و سیاه شاهد بارش باران‌های اسیدی باشند.