برای مقابله با طلاق اين پديده ناهنجار اجتماعی
ابتدا بايد علل و ريشه های بروز اين مساله مهم را شناسايی و سپس راهکارهای
علمی و عملی مقابله با آن را بیابیم، آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی
تفضیلی خبرنگار مهر با رئیس دادگستری آبادان در خصوص علل و عوامل رشد
فزاینده طلاق در آبادان است.
نعمت الله بهروزی با اشاره به بررسی آماری علمی و
کارشناسی سه ساله طلاق در آبادان(از سال 90 تا شش ماهه نخست سال 92) که
به همّت حوزه، دانشگاه، بهزیستی و دادگستری آبادان بر روی 812 زوج (1624 زن
و مرد) انجام شد، گفت: پیش از انجام بررسیهای میدانی نشستهایی را با
کارشناسان حوزه علمیه، دانشگاه آزاد اسلامی و بهزیستی داشتیم که در نهایت
منتج به انتخاب سوالاتی مرتبط و انجام بررسی و تحقیقات میدانی از یک صد زوج
آبادانی که در سال 92 قصد طلاق توافقی را داشتند، شد.
نعمت اله بهروزی افزود: نزدیک بودن نتیجه آمارها از دستگاههای مختلف که
نشان از راست آزمایی تحقیق دارد از نکات قابل توجه این تحقیقات بود.
وی با مقایسه آمار ازدواج و طلاق در سال 86 و 91 در استان خوزستان عنوان
کرد: در سال 86 از 52 هزار و 338 ازدواج انجام شده چهار هزار و 220 مورد آن
معادل 8.06 درصد منجر به طلاق شد و این در حالیست که در سال 91 از 56 هزار
و 615 ازدواج انجام شده در استان هفت هزار و 414 مورد آن معادل 13.09 درصد
به طلاق انجامید.
رئیس دادگستری آبادان با تاکید بر برنامه ریزی و مدیریت صحیح در جهت کاهش و
جلوگیری از رشد فزاینده این معضل اجتماعی در سنوات آینده گفت: نرخ طلاق
تنها یک جنبه از جمعیت کل زوجینی است که با یکدیگر مشکلات ارتباطی دارند، و
این در حالیست که بخش دیگری از زوجین به رغم داشتن مشکلات ارتباطی اما به
دلایل برخی مسائل همچون گرفتاریهای مالی پس از طلاق و تصورات شخصی و فرهنگی
در مورد طلاق، تصمیم می گیرند به رغم اینکه زندگی آرامی را در کنار یکدیگر
تجربه نمی کنند اما به زندگی در کنار ادامه دهند.
علل در خواست طلاق از سوی زوجین
بهروزی با بیان اینکه از یک هزار و 717 ازدواج انجام شده در شش ماهه نخست
سال 92، 685 مورد آن (40 درصد) منجر به طلاق شده است، اظهار کرد: بر اساس
بررسیهای صورت گرفته از سوی مرکز آسیبهای اجتماعی بهزیستی آبادان بر روی
241 زوج آبادانی در شرف طلاق در سال 92 عدم مسئولیت پذیری همسر، دخالت
اطرافیان، طلاق عاطفی، عدم بلوغ فکری، سوء ظن و بدبینی و بر اساس اعلام
مرکز آسیبهای اجتماعی بهزیستی شهرستان آبادان عصبی مزاج بودن، اعتیاد،
کمبود مهارتهای انطباقی، تفاوت تیپ های شخصیتی، بیکاری مرد، ضرب و شتم،
تنفر و عدم علاقه و درآمد ناکافی جهت اداره زندگی از مهمترین دلائل درخواست
طلاق بوده است که عدم مسئولیت پذیری همسر با 12.86 درصد بیشترین و تنفر و
عدم علاقه و درآمد ناکافی جهت اداره زندگی با 4.14 درصد کمترین درصد علل
طلاق را به خود اختصاص داده اند.
تحصیلات زوجین
وی با اشاره به آمار موجود در دادگستری آبادان از سطح تحصیلات زوجین در
شرف طلاق مورد ارزیابی قرار گرفته شده (صد زوج در سال 92) تصریح کرد: افراد
دارای مدرک تحصیلی راهنمایی و دبیرستان با 24 درصد و بی سواد و لیسانس با 3
درصد به ترتیب بیشترین و کمترین حجم درخواست کنندگان زن طلاق در این میان
بودند، آقایان بی سواد با سه درصد کمترین و دارندگان مدرک راهنمایی با 33
درصد بیشترین متقاضیان مرد طلاق به شمار می روند.
به گفته رئیس دادگستری آبادان سطح تحصیلات پائین، سن حساس نوجوانی و
جوانی، فقر فرهنگی، ازدواج های به طور صرف احساسی و بدون شناخت و آگاهی و
نیز کمبود مهارت های زندگی ریسک طلاق را بالا می برد.
بهروزی یادآور شد: بر اساس نمونه آماری مرکز آسیبهای اجتماعی بهزیستی
آبادان در سال 91 بر روی 451 زوج طلاق گرفته در بخش زنان افراد دارای
تحصیلات راهنمایی با 33.04 درصد و دکترا با 0.22 درصد بیشترین و کمترین و
در میان مردان نیز افراد دارای تحصیلات راهنمایی با 28.38درصد بیشترین و
دانشجویان با 0.44 درصد کمترین درخواست کنندگان طلاق را به خود اختصاص داده
اند.
وی با اشاره به اینکه برخورداری زوجین از سطوح بالاتر تحصیلات اغلب باعث
ایجاد فرصت های شغلی و درآمدی بالاتر، فراهم شدن منابع شخصی، انتخاب ها و
فرصت های بهتر جهت زندگی می شود، گفت: در این رابطه می توان به دو نظریه
حساسیت و خویشتن یافتگی اشاره کرد، در نظریه حساسیت با کسب سواد و گام به
گام با افزایش میزان آن، انسانها حساس تر، ظریف تر و دقیق تر نسبت به مسائل
اطراف خود توجه می کنند بدین سان سواد همانند یک عامل آگاهی بخش عمل می
کند.
رئیس دادگستری آبادان ادامه داد: نظریه خویشتن یافتگی به فرد می آموزد در
شرایط خاصی عقد زوجیت بسته است و در شرایط معینی نیز زندگی خود را می
گذراند و از این رو باید بداند وضع او خاص خود اوست و هیچ کس همانند وی
نیست.
بهروزی اظهار کرد: تحصیلات پائین یکی از فاکتورهای مخاطره آمیز در ازدواج
است، انسان آموزش دیده از انسان خام و طبیعی فاصله می گیرد و به همان نسبت
نیز احساسات دقیق تری یافته و هم کمتر دچار خود باختگی یا از خود بیگانگی
می شود.
وضعیت مسکن زوجین متقاضی طلاق
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع مسکن زوجین تصریح کرد: بر
اساس نمونه آماری دادگستری از یک صد زوج آبادانی متقاضی طلاق در سال 92 ،
64 درصد آنها فاقد منزل شخصی بودند که به طور عمومی شامل اقشار کم درآمد و
یا افراد دارای مشاغل فصلی و یا بیکار هستند.
رئیس دادگستری آبادان یادآور شد: عدم ثبات شغلی، درآمد کم، افزایش سالانه
رهن و اجاره بهای منزل، عدم توان خرید مسکن شخصی ادامه زندگی زوجین را
مخاطره آمیز می کند.
بهروزی گفت: از 64 درصد زوجین فاقد منزل شخصی تنها 51 درصد توانسته اند
زندگی مستقل را تشکیل داده و زیر یک سقف زندگی کنند و 49 درصد باقی مانده
در وضعیتی غیر تثبیت شده به طرف طلاق رفته اند که این مسئله نشان از آن
دارد که جوانان و خانواده های آنها نمی توانند در مواجه با مشکلات عکس
العمل هایی قابل قبول برای برون رفت مشکل پیدا کنند.
وی افزود: به گفته ویل دورانت " عشق درخشان جوانان زودتر از توانائی
اقتصادی شان فرا می رسد، هیچ مردی پس از سی سالگی عشق گرم از خودگذشتگی
جوانی را پیدا نمی کند".
منطقه محل سکونت زوجین
رئیس دادگستری آبادان با اشاره به نمونه آماری صد زوج متقاضی طلاق در سال
92 اظهار کرد: 37 درصد از این متقاضیان در مناطق سده، جمشیدآباد، شاملو،
شهرک دریا، میدان طیب و ذوالفقاری سکونت دارند.
بهروزی در تحلیل مناطق آسیب زای شهری آبادان تصریح کرد: فقر اقتصادی
بالاترین آمار علت آسیب اجتماعی را به خود اختصاص می دهد و فقر اجتماعی،
فقر نگرشی به قانون، فقر فرهنگی و فقر شهروندی در رده های بعدی قرار دارند.
وی با بیان اینکه مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی سه ضلع اصلی
مثلث طلاق در جامعه است، یادآور شد: در مناطق مورد آسیب هر چه شدت فقر
افزایش می یابد ساختارهای تنظیم کننده روابط اجتماعی ضمانت اجرایی خود را
از دست می دهد و فرد در موقعیت های هدف یابی به مکانیسم های خنثی سازی حرکت
می کند تا به روش های فردی و غیر هنجاری عمل کند.
مهاجرت زوجین
رئیس دادگستری آبادان با اشاره به اینکه بیشتر متقاضیان طلاق بومی شهرستان
آبادان بوده اند، گفت: مهاجرت به عنوان عامل تعیین کننده در افزایش نرخ
طلاق در آبادان نیست، افراد بومی با حضور شبکه ایی حمایتی خانواده و فامیل
در صورت دخالت در زندگی زوجین می توانند زندگی زوجین را سست کنند.
بهروزی با تاکید بر اهمیت اشتغال زوجین در بهبود روند زندگی مشترک افزود:
بر اساس نمونه آماری از یک صد زوج آبادانی متقاضی طلاق در سال 92 ، در بخش
بانوان 76 درصد خانه دار و 24 درصد شاغل و در بخش آقایان نیز 81 درصد شاغل و
19درصد بیکار بودند و این در حالیست که بر اساس نمونه آماری بهزیستی
آبادان از 541 زوج متقاضی طلاق در سال 91 در بخش زنان 85 درصد خانه دار و
15 درصد شاغل و در بخش مردان نیز 82 درصد شاغل و 18 درصد بیکار بوده اند.
وی با بیان اینکه منشاء بسیاری از نابسامانی های اجتماعی بیکاری است،
اظهار کرد: تا زمانی که مشکلات معیشتی مردم حل نشود نمی توان انتظار چندانی
به برون رفت از آسیب های اجتماعی را داشت، تحقیقات نشان داده است در مشاغل
اداری که دارای نیروی کار تحصیل کرده تری هستند نرخ طلاق پایین تر است،
میزان درآمد حاصل از اشتغال نقش مهمی در تحکیم خانواده ها دارد.
رئیس دادگستری آبادان تصریح کرد: بر اساس تحقیقات انجام شده برخورداری
زوجین از گروههای اجتماعی اقتصادی پائین تر، وجود مشکلات روان شناختی،
اقدام به ازدواج در سنین زیر بیست سال از شایع ترین علل انواع طلاق درمیان
زوجین به شمار می رود.
سوء مصرف مواد مخدر
بهروزی از اعتیاد و مصرف مواد مخدر توسط زوجین به عنوان یکی دیگر از دلائل
مهم در بحث طلاق زوجین نام برد و یادآور شد: در نمونه آماری یاد شده در
سال 92، 18 درصد از مردان به مواد مخدر همچون تریاک و شیره، حشیش، هروئین،
کراک و شیشه اعتیاد داشتند که در میان مصرف کنندگان تریاک و شیره با 11
درصد و مصرف کنندگان هروئین با یک درصد بیشترین و کمترین تعداد مصرف
کنندگان را به خود اختصاص داده بودند.
وی از اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک خیانت ملی نام برد و گفت: بر اساس
آمار اداره بهزیستی از میان 451 زوج آبادانی متقاضی طلاق در سال 91، 17.74
درصد از زنان از مواد مخدر استفاده می کردند.
رئیس دادگستری آبادان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به توزیع سنی
زوجین هنگام ازدواج در سال 1391 از نگاه آمار بهزیستی آبادان با تحقیق از
451 نفر ادامه داد: بر اساس این آمار 50 درصد مردان در هنگام ازدواج بین 20
تا 24 سال سن داشته اند و تنها 0.022 درصد آنان در سنین 60 تا 64 سال
اقدام به ازدواج کرده اند، در بخش زنان نیز، زنان دارای 45 تا 49 سال سن
با 0.22 درصد کمترین سن و زنان دارای 20 تا 24 بیشترین سن را در هنگام
ازدواج داشته اند.
بهروزی با تاکید بر لزوم فراگیری آموزشهای مهارتهای زندگی جهت کسب تجربه
برای حل مشکلات زندگی مشترک به افرادی که در سنین پایین اقدام به ازدواج می
کنند، اظهار کرد: ازدواج در سن پائین یک عامل خطر در ازدواج است، زیرا
معمولاً منابع تحصیلی، مالی، شخصی و روابط بین شخص پائین است که این امر می
تواند دامنه ای از مشکلات زناشویی را به همراه داشته باشد ضمن آنکه یافتن
راه حل های رفع تنش های زناشویی را محدود می کند.
وی با بیان اینکه 54 درصد از طلاقها در 5 سال اول زندگی مشترک زوجین
(سالهای بحرانی ازدواج) رخ می دهد، تصریح کرد: البته برخی مشکلات نیز با
پیشرفت ازدواج به وجود می آیند، برای نمونه ارزشها و آرزوهای زوجین که در
طی زمان دگرگون می شوند و همسر دیگر پاسخگوی آن نیازها نمی تواند باشد، از
این رو نیاز همسران برای تلاش بیشتر جهت حمایت، تقویت و رشد ارتباط در این
سالها امری ضروری به نظر می رسد.
مدت زمان تصمیم به جدایی زوجین
رئیس دادگستری آبادان گفت: بر اساس آمار موجود، 43 درصد از افراد زیر 6
ماه زندگی و 77 درصد نیز زیر پنج سال زندگی مشترک تصمیم به جدائی گرفته
اند که این نشاندهنده آنست که تلاش خاصی برای بهتر شدن ارتباط و بازسازی
روابط بین زوجین صورت نگرفته است و تصمیم به طلاق یک تصمیم هیجان مدار بوده
است.
بهروزی افزود: از آنجاییکه زوجین از دو خانواده مختلف با تجربیات و
یادگیری متفاوت و خرده فرهنگها و عادات خانوادگی گوناگون هستند لذا برای
سازگار شدن با همه این موارد و پذیرش و تعدیل آنها به زمان و تغییرات
رفتاری خاصی نیاز است، چنانچه تعارضات زناشوئی حل نشده باقی بماند و یا
برای مدت زمان طولانی این تعارضات ادامه یابد زمینه های تصمیم برای انجام
طلاق آغاز می شود.
وی با اشاره به اینکه کنش و واکنش زوجین رویکردی دو جانبه است، اظهار کرد:
از آنجایی که غفلت، مهر، خشم، بضاعت فکری و جسمی هر یک از زوجین بر دیگری
تأثیر دارد، لذا هر زمان که شعله محبت و علاقه یکی از طرفین خاموش شود
ازدواج از نظر طبیعی مرده است.
رئیس دادگستری آبادان تصریح کرد: هرگاه زوجین احساس کنند انتظاراتشان توسط
طرف مقابل دیده نمی شود از مسیر سلامت و ادامه زندگی فاصله می گیرند.
توزیع سنی زوجین در هنگام تقاضای طلاق
بهروزی یادآور شد: ادامه این بررسیها نشان از آن دارد که 69 درصد طلاق
های رخداده در آبادان در سال 92، در سن پایین تر از 29 سال انجام شده است، و
این بدان جهت است که ازدواج در سنین پایین به دلیل عدم بلوغ کافی زوجین در
برآورد نیازهای عاطفی یکدیگر و تغییر ارزشهای فردی آنان در گذر زمان و
بالا رفتن سن آنان، پس از گذشت مدتی منجر بروز ناسازگاری و ناهماهنگی بین
زوجین می شود.
وی با اشاره به اینکه در 62 درصد از طلاقهای صورت گرفته در آبادان در سال
92 ، سن زنان پایین تر از 29 سال بوده است، گفت: پائین بودن سن به تنهایی،
یافتن راه حل های رفع تنشهای زناشوئی را محدود می کند.
نحوه ازدواج زوجین
رئیس دادگستری آبادان عنوان کرد: بررسیهای میدانی از یک صد زوج متقاضی
طلاق در سال گذشته، نشان از آن دارد که 11 درصد از مردان به صورت تحمیلی و
89 درصد نیز به طور اختیاری ازدواج کرده اند و این رقم در میان زنان به شکل
22 درصد تحمیلی و 78 درصد اختیاری نمود پیدا می کند.
بهروزی اظهار کرد: ازدواج های اختیاری در صورت همراه شدن با فاکتور
تحصیلات کمتر، ضعف و شتابزدگی در انتخاب و عدم دستیابی به مهارت حل مشکلات
می تواند به سرعت نیز به طرف طلاق توافقی و اختیاری برود.
وی با بیان اینکه ازدواج های اجباری بیشتر در مناطق محروم و سنتی انجام می
شود، تصریح کرد: پایبندی به سنتها و یا اوضاع بد اقتصادی آنان دلیل اصلی
بروز این مسئله به شمار می رود، ازدواج های اجباری شاید در همان سنین پایین
آثار خود را نشان ندهد اما با گذشت زمان و مقایسه زندگی فرد با دیگران می
تواند مشکل زا باشد بنابر این ازدواج اجباری مشکلات روحی بسیاری را به فرد
وارد می کند و حتی در سازش با همسران نیز آنان را دچار مشکل می کند.
گفتگو: فرزانه یحیی آبادی
