از فردای انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری این پرسش را زیاد می شنویم که آیا دلار ارزان می شود؟

 فعالان اقتصادی و دیگر شهروندان می خواهند بدانند دلار ارزان می شود یا نه واین پرسش را به دو سبب مطرح می کنند:

 نخست این که همچون دو سال اخیر بر روی آن سرمایه گذاری کنند یا نه؟ و دیگر و مهم تر این که چون قیمت دلار یا به بیان فنی تر نرخ برابری ریال با دلار به یک معیار در اقتصاد ایران بدل شده از ارزان شدن آن نسیم ارزانی دیگر کالاها را احساس کنند یا از ادامه صعود به این واقعیت برسند که در کوتاه مدت از گرانی، گریزی نیست.

ابتدا باید به این پرسش پاسخ داد که چرا دلار هزار تومانی به سه هزار تومان و بالاتر رسید تا دریابیم دلار ارزان می شود یا نه.

دلار هزار تومانی به سه برابر و بالاتر رسید به خاطر همان اصل ساده و مشهور عرضه و تقاضا. چرا که از یک طرف عرضه دلار توسط  دولت در بازار کم شد و در برخی روزها به یک پنجم هم رسید. تحریم هم مزید بر علت شد چون در قبال نفت ایران به جای یکی از سه ارز قوی و معتبر – دلار، یورو و ین-  پولی کم ارج ، چون روپیه هند در اختیار ایران قرار گرفت.

 دولت تا پیش از تشدید تحریم های نفتی و بانکی، دلار عرضه (تزریق) می کرد و پس از تحریم دلار چندانی در کار نبود و معلوم است که بازار در وهله اول دلار را می پسندد و در مرتبه بعد یورو و دست آخر «ین» ژاپن را و نه روپیه هند و یوآن چین را.
بنابراین عرضه دلار کم شد و از طرف دیگر تقاضا بالا رفت. در حالت عادی تقاضای دلار توسط بازرگانان، دانشجویان، گردشگران و بیماران راهی خارج از کشور صورت می پذیرد اما با بحرانی شدن اقتصاد،  تقاضا فزونی می گیرد و برخی حقوق بگیران هم برای حفظ اندوخته خود در برابر تورم متقاضی دلار شدند. کار به جایی رسید که در یکی از بازارهای پر داد و ستد تهران فروشندگان،  دخل روزانه خود را به دلار تبدیل می کردند تا نوسانات بر موجودی آنان تاثیر منفی نگذارد. پس عرضه کم شد و تقاضا زیاد و دلار گران و گران تر شد.

اگر پس از انتخابات ریاست جمهوری و فردای 24 خرداد اندکی رو به کاهش گذاشت به خاطر خروج بخشی از آن تقاضاهای غیر واقعی بود و اگر در روزهای اخیر و پس از افزایش احتمال حمله آمریکا به سوریه بالا رفت باز به خاطر ورود متقاضیان تازه بود که نه صادر کننده اند و نه فعال اقتصادی.

با این حساب روشن است که کاهش قیمت دلار در وهله اول به رفع یا کاهش تحریم ها و دستیابی به دلار بستگی دارد . این موضوع هم از پرونده هسته ای به صورت مستقیم تاثیر می پذیرد و در مرتبه بعد به کاهش تقاضای غیر واقعی در صورت اطمینان از ثبات اقتصادی.

پس دلار ارزان می شود اگر تحریم ها رو به تعدیل بروند و به جای روپیه دوباره به دلار یا یورو یا نهایتا ین به اندازه مورد نیاز دست یابیم و اگر تقاضاهای غیر تجاری کاهش یابد و اگر حمله آمریکا به سوریه اتفاق نیفتد.

 اما یک «اگر» دیگر هم هست که حتی با رفع تحریم ها و دست یابی به دلار و ثبات اقتصادی هم در صحنه می ماند: این که «دولت هم بخواهد». اما دولتی که میراث دار پرداخت حجم عظیم یارانه نقدی به مردم است به «ریال» نیاز دارد. به همین خاطر هم می توان گفت با فرض تحقق افزایش عرضه (با کاهش تحریم ها) و کاهش تقاضا (با احساس اعتماد و اطمینان) نهایتا می توان از افزایش قیمت دلار جلوگیری کرد.
احتمالاً در شرایط کنونی دولت برای بازگشت به دلار زیر 3 هزار تومان نکوشد و به جای آن از امکانی که برای صادرات و تولید فراهم آمده بهره ببرد.

کوتاه این که در بهترین حالت قیمت دلار نه ارزان که تثبیت می شود تا امکان برنامه ریزی فراهم آید مگر این که اتفاق خاصی مانند لغو تحریم ها یا برعکس آن ، جنگ در منطقه رخ دهد.