خوزستان يكي از استان‌هاي توليدكننده عسل و پرروش‌دهنده زنبورعسل است و ظرفيت‌هاي فراواني براي توسعه زنبورداري و افزايش توليد در اين استان وجود دارد اما به‌دليل مشكلاتي هنوز به آن جايگاه مطلوب نرسيده است.

 عسل يك محصول غذايي مفيد و  يك اكسير پرارزش است. از قرن‌ها پيش به عنوان عالي‌ترين و مقوي‌ترين غذاها شناخته شده و همچنين به‌واسطه برخي ويژگي‌هاي شفابخش خود، به عنوان دارو در درمان اكثر بيماري‌ها كاربرد دارد.
عسل آخرين محصول زنبور مي‌باشد. متاسفانه اكثر ما ايراني‌ها از بين تمام محصولات زنبور، فقط عسل را مي‌شناسيم و از آن استفاده مي‌كنيم و از ديگر محصولات زنبور اطلاع چنداني نداريم.
زنبورها چه‌كار مي‌كنند؟
زنبورعسل موجودي است كه فوايد بسيار زيادي براي انسان دارد و به‌گونه‌اي كه خداوند در قرآن به زنبورعسل دستور داده تا ماده‌اي درست كند كه شفاي انسان در اين ماده نهفته است.
زنبور عسل حدود 6 تا هفت محصول توليد مي‌كند كه ژله رويال اولين و با ارزش‌ترين محصول آن است؛ به خاطر اين‌كه اين ماده به عنوان غذاي ملكه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، به آن ژله سلطنتي نيز مي‌گويند. گران‌ترين داروهاي قلبي و عصبي و بهترين لوازم آرايشي جهان از ژله رويال ساخته مي‌شود.
ملكه زنبورها به‌خاطر مصرف اين ژله مي‌تواند روزي 2 هزار تخم بگذارد و 40 برابر عمر يك زنبور عادي عمر كند.
دومين محصول با ارزش زنبورعسل بعد از ژله رويال، گرده‌گل است. زنبور اين گرده را از گياهان جمع‌آوري كرده و براي تغديه نوزادان خود از آن استفاده مي‌كند. گرده‌گل غني از پروتئين است كه براي توليد انواع قرص‌ها و داروهاي با ارزش مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
بره‌موم نيز يكي‌ديگر از محصولات توليدي زنبورعسل است. بره‌موم ماده‌اي است كه براي موميابي كردن مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مصريان باستان موميايي كردن را از زنبور فرا گرفته‌اند؛ يعني موادي كه در موميايي كردن به‌كار مي‌برند همين بره‌بوم زنبور است.
زنبور موجود تميزي است و وقتي موجودي مثل موش در كندو وارد مي‌شود، زنبور اين موجود را  موميايي مي‌كند و اگر 2 هزار سال اين موميايي باقي بماند هيچ تغييري در موجود موميايي شده صورت نمي‌گيرد. بره‌موم‌ها از نظر دارويي با ارزش هستند و يك نوع آنتي‌بيوتيك طبيعي محسوب مي‌شوند.
موم زنبور يكي‌ديگر از محصولاتي است كه خواص مثبتي براي دستگاه گوارش انسان دارد. همچنين درباره زهر زنبور نيز در كتاب‌هاي علمي زنبورداري عنوان شده كه زنبورداران به دليل مجاورت نزديك با زنبورها، بسيار كمتر از ديگر افراد بر اثر سكته قلبي يا سرطان فوت مي‌كنند، زيرا نيش زنبور از رسوب كلسترول در عروق جلوگيري مي‌كند.
عسل در خوزستان
در استان خوزستان سه نوع عسل توليد مي‌شود. در بهار عسل بهاره از شهد درخت اوكاليپتوس و كهورك به‌دست مي‌آيد و در خردادماه زنبورداران به مناطق سردسير همچون چهارمحال‌وبختياري، كهگلويه و بوبراحمد، لرستان و اصفهان كوچ مي‌كنند. در اين مناطق عسل كوهستان برداشت مي‌شود كه اين نوع عسل تحت عناوين عسل سردسير يا ييلاقي، كوهرنگ و يا چهل‌گياه در بازار به‌فروش مي‌رسد. اين عسل‌ها از گياه گون توليد مي‌شود. در پاييز نيز زنبورداران خوزستاني عسل درخت كنار را برداشت مي‌كنند.
علي كريمي، رييس اتحاديه زنبورداران خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا در‌باره توليد عسل استان گفت: عسل توليدي خوزستان جزء بهترين عسل‌هاي توليدي كشور است و عسل‌هاي اوكاليپتوس و كنار استان طرفداران زيادي در ديگر استان‌ها دارد. به دليل كيفيت بالا، عسل‌هاي خوزستان با عسل‌هاي ديگر استان‌ها تركيب شده و در بازار عرضه مي‌شود.
وي افزود: در خوزستان مي‌توان 9 ماه از سال زنبورداري كرد؛ اغلب مردم فكر مي‌كنند استان‌هاي شمالي براي زنبورداري مناسب هستند اما اين‌گونه نيست. زنبور به گرما علاقه دارد و شرايط خوزستان براي آن مناسب است؛ به همين دليل خوزستان به دليل نوع اقليمش يكي از مهاجرپذيرترين استان‌هاي كشور در صنعت زنبورداري مي‌باشد.
كريمي ادامه‌داد: جايگاه شغل زنبورداري هنوز شناخته شده نيست و جايگاهي در شان خودش ندارد. آخرين درآمدهاي زنبورداران در كشورهاي پيشرفته به عسل اختصاص دارد اما درآمدهاي اصلي آن‌ها از توليد محصولات ديگر زنبور به دست مي‌آيد. در برخي كشورها گرده‌افشاني زنبورها در باغات كشاورزان مهمترين منبع درآمدي محسوب مي‌شود و درآمد عسل بيشتر صرف تامين هزينه‌هاي توليد خواهد شد اما در كشور ما متاسفانه تنها گزينه زنبوردار، توليد عسل است.
زنبورداران به نبود فرهنگ استفاده از زنبور در مزارع كشاورزي اشاره دارند و اين‌كه اكثر باغداران فكر مي‌كنند زنبورها محصول آن‌ها را خراب مي‌كند اما به اعتقاد زنبوردارها چنين ديدگاهي اشتباه است و زنبور مي‌تواند تناژ محصولات كشاورزي را بالا ببرد.
ريس اتحاديه زنبورداران خوزستان با بيان اين‌كه زنبور نه‌تنها لطمه‌اي به مزارع نمي‌زند، بلكه موجب افزايش محصول مي‌شود، گفت: كشاورز نمي‌داند اگر در مزرعه زنبوري وجود نداشته باشد، كشت آن‌ها آن‌طور كه بايد رشد نمي‌كند. از سوي ديگر سمپاشي كشاورزان بدون اطلاع قبلي باعث تلفات زنبوران مي‌شود.
وي افزود: عدم شناخت جايگاه زنبورداري يكي از مشكلات ما است. در كشور هيچ تلاشي به ويژه در وزارت جهاد كشاورزي براي اين شغل انجام نمي‌شود؛ نه اعتبار خاصي براي آن در نظر مي‌گيرند و نه فرهنگ‌سازي براي آن انجام شده است.
كريمي با بيان اين‌كه استان خوزستان در سال‌هاي اخير با پديده گرد و غبار روبه‌رو بوده است، خاطرنشان‌كرد: گرد و غبار در صنعت زنبورداري اثرگذار است اما از نظر علمي هنوز هيچ نهادي تحقيقي در اين خصوص انجام نداده است؛ البته مقايسه عملكرد زنبورداري در سال‌هاي قبل و بعد از گردوغبار، كاهش توليد را نشان داده و زنبورها نيز بسيار ضعيف‌تر شده‌اند.
به گفته وي همچنين براثر گرد و غبار بيماري‌هاي بسيار جديد و شايعي بين زنبورها به‌وجود آمده كه تلفات زيادي را به‌دنبال داشته است؛ درصورتي كه اين تلفات در سال‌گذشته وجود نداشت.
از سوي ديگر زنبورداران از وضعيت بيمه رضايت ندارند و از نظر آن‌ها قانون بيمه زنبورداري داراي اشكال است و انتظار دارند كه مشكلات زنبورداران درخصوص بيمه تامين اجتماعي حل شود.
رييس اتحاديه زنبورداران خوزستان درباره بيمه اين صنف تصريح‌كرد: اعتباري از محل طرح هدفمندي يارانه‌ها به بيمه زنبورداري اختصاص يافت اما متاسفانه بيمه تبصره‌اي براي بيمه زنبورداران لحاظ كرد كه اين تبصره تنها شامل 20 درصد زنبورداران مي‌شود. اين تبصره مانع از بيمه شدن زنبورداران شده و در اين زمينه هيچ همكاري با زنبورداران نمي‌شود.
وي ادامه‌داد: براساس قانون بيمه تامين اجتماعي تنها زنبورداراني مي‌توانند از بيمه برخوردار شوند كه سابقه حتي يك روز بيمه تامين اجتماعي نداشته باشند؛ در غير اين‌صورت مشمول بيمه نخواهند شد. مثلا اگر كارگر كارخانه‌اي با داشتن بيمه تامبن اجتماعي از كار بيكار شود؛ آيا نمي‌تواند وارد صنف زنبورداري شده و تحت پوشش بيمه قرار گيرد؟ اين يك قانون عجيبي است و با وجود پيگيرهاي ما هنوز نتيجه‌اي دريافت نشده است.
كريمي از مردم ‌خواست عسل را از مراكز مطمئن و مراكز تحت نظارت تعاون روستايي و جهادكشاورزي خريداري كنند و با بيان اين‌كه در هر شهرستاني چنين مراكز مطمئني وجود دارد، درباره عسل‌هاي تقلبي موجود در بازار اظهاركرد: متاسفانه تقلب زيادي در بازار عسل وجود دارد كه اين موضوع نه‌تنها مفيدبودن عسل را زير سوال مي‌برد، بلكه مضر هم هست. تقلب در ساخت عسل عموما شامل توليد عسل با مواد قتدي بسيار خطرناك و افزودن موادشيميايي مي‌شود كه اين نوع عسل‌ها با قيمت گران و تحت عنوان عسل خالص به فروش مي‌رسد.
وي افزود: هيچ نهادي نيست كه از زنبوردار حمايت كند و در هيچ دستگاه يا اداره‌اي ديد مثبتي درباره صنف زنبورداري وجود ندارد و آن‌گونه كه بايد و شايد براي زنبودردان ارزشي قائل نيستند.
در ادامه شاهپور پرندیان، یکی از زنبورداران خوزستانی بیمه را بزرگترین مشکل زنبورداران دانست و در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا عنوان‌کرد: براساس قانون سازمان بیمه تامین اجتماعی، زنبوردارانی که از سال 88 به بعد تحت پوشش بیمه نبوده‌اند می‌توانند تحت پوشش بیمه قرار بگیرند. هم‌اکنون تنها یک زنبوردار در اهواز توانسته حائز شرط بیمه زنبورداری شود. زنبورداری اگر چه شغلی پرریسک از نظر مالی و جانی است اما عملا بیمه‌ای ندارد.
وی با اشاره به ورود زنبورداران مهاجر به خوزستان گفت: هیچ نظارتی بر این زنبورداران وجود ندارد. وقتی ما به استان‌های دیگر می‌رویم از زنبورهای ما نمونه‌گیری کرده و سلامت زنبورها سنجیده می‌شود اما در خوزستان این‌گونه نیست و چنین نظارتی وجود ندارد. امیدورایم این مساله توسط اداراتی همچون دامپزشکی و واحدهای قرنطینه مورد بررسی قرار بگیرد. نظارت بر وضعیت زنبورداران مهاجر از شیوع بیماری‌ها در زنبورستان‌ها جلوگیری مي‌کند.
پرندیان اظهارکرد: تهيه داروی ضدکنه نیز از دیگر مشکلاتي است که امسال کمکی در این زمینه به زنبورداران نشده است؛ درحالی که امسال آلودگی کنه در کل زنبورستان‌های کشور به بالاترین سطح خود رسیده و کنه به شدت افزایش یافته است. ما با گرانی و کمبود دارو مواجه هستیم و انتظار داریم دولت در این زمینه کمک کند.
اين زنبوردار خوزستاني ادامه‌داد: از سوي ديگر جایی برای بسته‌بندی عسل در استان نداریم و باید به صورت سنتی عسل تولیدی را به دست مردم بدهیم. نبود امکانات بسته‌بندی و فرآوری دست ما را از عرضه محصول، چه در داخل و چه در خارج کشور کوتاه کرده است.
وي بيان‌كرد: برای دریافت کد بهداشتی هم مشکلات زیادی وجود دارد، در حالی كه در استان‌های دیگر برای اخذ کد بهداشتی سخت‌گیری زیادی صورت نمی‌گیرد. به دلیل عدم دریافت کد بهداشتی نمی‌توانیم محصول خود را در واحدهای صنفی بازار و یا سوپرمارکت‌ها عرضه کنیم و فقط می‌توانیم محصول خود را در نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا و مراکز ویژه عرضه محصولات تعاون روستایی و جهادکشاورزی به فروش برسانیم.
پرنديان افزود: پیشنهاد ما این است که صنایع غذایی استان که مجهز به امکانات بسته‌بندی هستند به ازای دریافت مبالغی، عسل تولیدی ما را با نام و برند خودمان بسته‌بندی کند تا ما بتوانیم محصول خود را به‌صورت مستقیم به بازار عرضه کنیم.
سالانه بيش از 900 تن انواع عسل در خوزستان توليد مي‌شود. براساس پيش‌بيني‌ها و با توجه به اجراي طرح‌هاي كشاورزي در سطح استان توليد عسل در سال‌هاي آتي افزايش حداقل 20 درصدي خواهد داشت.
در حال حاضر جداي از فروشندگان و تامين‌كنندگان لوازم جانبي، بيش از 1800 زنبوردار با بيش از 140 هزار كلني زنبور عسل در استان در حال توليد عسل هستند. به اعتقاد دست‌اندركاران اين صنعت ايجاد اشتغال از طريق زنبورداري به‌راحتي امكان‌پذير است و در اين صنعت مي‌توان با فراهم كردن امكانات و بستر لازم، زمينه را براي توليد محصولات كشاورزي، صادرات و اشتغال بيشتر فراهم كرد.