حجت الاسلام و المسلمین میراحمدرضا حاجتی، مدیر حوزه علمیه خوزستان، امام جمعه موقت اهواز و نویسنده کتاب عصر امام خمینی(ره) در گفت و گو با ماهنامه هیئت، به بررسی مقام ملکوتی فاطمه زهرا(س) و سبک زندگی ایشان و لزوم الگوگیری از معصومین و ائمه اطهار(ع) و انتخاب شاخصی برای پیروی از سیره در رسیدن به کمالات آن بزرگوار پرداخت.

متن زیر مشروح گفت و گوی حجت الاسلام و المسلمین حاجتی با خبرنگار هیئت رزمندگان اسلام است.

بسم الله الرحمن الرحیم

مقام معظم رهبری در سخنان اخیر خود تأکید بسیاری بر ترویج فرهنگ زندگی اسلامی و پیاده کردن سبکی جدید بر مبنای آموزه های اسلامی در خانواده های ایرانی داشته اند؛ و یکی از اساسی ترین عواملی که باید به وسیله آن سبک زندگی خود را اصلاح کنیم، الگو گیری از معصومین و ائمه اطهار(ع) است و از آنجایی که زبان این حقیر قاصر از بیان همه فضیلت های و شیوه زندگی ائمه اطهار(ع) است، به طور خاص و ویژه به برخی از ابعاد زندگانی با برکت و سیره عملی حضرت فاطمه(ص) اشاره می کنم.

برای رسیدن به عزت دنیوی و اخروی باید بهترین سبک زندگی را انتخاب کنیم

واقعیت این است که از یک سو بحسب اقتضای ذاتی، جوامع انسانی همواره دغدغه انتخاب بهترین سبک زندگی را دارند، و هر فردی به حسب مقاصد دنیوی یا معنوی و با پیروی از رهبران و امامان فکری خود به انتخاب سبک و شیوه زندگی خود اقدام می نماید و البته از سوی دیگر به جهت آثار شگرف شیوه و سبک زندگی در تعالی و سقوط انسان ها، ملت ها و  جوامع فرق ضاله و انحرافی و در بعد کلان استکبار جهانی با هدف استعمار و استثمار ملت ها به ویژه ملت های مسلمان بالاخص شیعیان سعی در تحمیل و الگوی زندگی سکولار و ملحدانه و مبتذل دارند.

موضوعی که نظریه پردازان غربی در آمریکا از آن به عنوان «الگوی زندگی آمریکایی American Lifestyle» تعبیر می کنند و ترویج آن را گام مهمی در تثبیت سیادت و اهداف سیاسی و فکری و فرهنگی خود می دانند! لذا ما باید با درک آثار عظیم ترویج سبک دینی زندگی و درک عطش ذاتی و عمومی در این زمینه، به ارائه ناب ترین سبک زندگی بپردازیم! همان سبکی که در آیات و روایات ابعاد مختلف آن بنحوی تبیین و تفسیر شده است و باید آن را مورد بازخوانی قرار داد و با همت والائی به عرصه عمل در آوریم، چنانکه آیه شریفه «کونو مع الصادقین»{۱} در بیان شریف ائمه طاهرین(ع) همراه شدن با ائمه اطهار تفسیر شده است و این مسأله یعنی پیروی از راه و روش آن بزرگواران در تمامی زمینه ها …

از همین رو ضروریست فضلا و محققین و نظریه پردازان ما در حوزه و دانشگاه با اقتدا به علمای بزرگ پیشین و معاصر ما با بررسی هر چه بیشتر و کنکاش در زندگانی معصومین و ائمه اطهار، سبک زندگی آنها را به صورتی ساده و روان به مردم ارائه کنند، چنانکه علامه مجلسی با نگارش حلیه المتقین و مرحوم شیخ حر عاملی صاحب وسائل الشیعه با تألیف احکام الشریعه و از علمای معاصر نیز آیت الله جوادی آملی با نوشتن مفاتیح الحیاه به این امر مهم همت گماردند و علاوه بر آن نیز خود جامعه باید به سمتی سوق پیدا کنند که ضرورت مراجعه به سیره معصومین(ع) در این زمینه را روز به روز و هرچه بیشتر بر مبنی منطق و استدلال بیش از پیش احساس نمایند.

اساسا هیچ کس نمی تواند بگوید که من قائل به سبکی خاص در زندگی شخصی و اجتماعی خود نیستم؛ چرا که به فرموده امام علی(ع) «لِکُلِّ مَأمُومٍ إِمَاماً یَقْتَدِی بِهِ»{۲}هر مأمومی یک امامی هم دارد. پس حتی آنکه می گوید من هیچ سبکی ندارم؛ آن هم از سبک و روشی مبتذل به نام «سبک زندگی باری به هر جهت» پیروی می کند و آن را شیوه و سبک حرکت خود قرار داده است.

البته سخن گفتن پیرامون مقام حضرت فاطمه(س) و تفسیر و تبیین ابعاد وجودی این بانوی بزرگ اسلام بسیار دشوار است.

مقام معنوی حضرت زهرا(س) مقامی است که بزرگان و علمای دین ما در ادوار مختلف نسبت به عظمت آن سخن گفته و به تبیین آن پرداخته اند و در عین حال بر این مطلب تأکید نموده اند که این مقام بسیار عظیم بوده و فی الواقع، به سادگی نمی توان به درک کامل این حقیقت الهی رسید تا آنجا که شخصیت بی نظیر، عارف و ممتاز و معاصری همچون امام راحل(ره) فرمودند: «من در رابطه با حضرت صدیقه کبری(س) خود را قاصر می دانم که ذکری بکنم»{۳}.

جریان نزول ۷۵ یا ۹۵ روزه حضرت جبرئیل بر فاطمه زهرا(س) و بیان اخبار از علم ماکان و مایکون و حوادث آینده به ایشان که از سوی امیرالمؤمنین(ع) به کتابت در آمد اشاره به همین نکته دارد و حضرت امام خمینی(ره) نیز در یکی از بیانات خود فرمودند: «در فضیلت بی نظیر فاطمه(س) همین یک نکته کفایت می کند».

البته در زمان حیات پیامبر(ص) نیز حضرت زهرا(س) به حضرت امیر فرموده بودند: «هلم هلم حتی اقول لک علم ماکان و مایکون»؛ حضرت امیرالمؤمنین(ع) هم پس از آن به خدمت پیامبر مشرف شدند و این جمله حضرت فاطمه(س) را به ایشان بشارت دادند و پیامبر فرمودند: «یا علی مگر نمی دانی(میدانی) که زهرا(س) از نور خداست»{۴}…

نبی اکرم در روایت دیگری فرموده اند: «فاطمه حوراء انسیه»{۵} و تعبیر به انسیه حوراء نشده است؛ و این یعنی این که زهرا(س) یک زن بهشتی می باشند نه فرشته؛ یعنی بانوی بهشتی که مقامش از فرشتگان برتر است و از فرشته در قرآن با عنوان ملک یاد می شود، پس زهرا(س) موجودی بهشتی و جبروتی است.

به همین دلیل است که ما اعتراف می کنیم علم و عقلمان از درک حقیقت ابعاد وجودی حضرت فاطمه(س) قاصر است؛ به طوری که در روایتی آمده: «امام صادق در پاسخ به سؤالی که چرا پیامبراعظم(ص) دخت گرامی خود را {فاطمه} نامیدند؟ فرمود: به خاطر این که خلق خدا به جز معصومین از درک معرفت حضرت فاطمه(س) قاصرند «لأن الخلق فطمو عن معرفتها»{۶}.

اما در عین حال ما می توانیم حضرت زهرا(س) را در حد خودمان بشناسیم و در حد خود نیز از انوار قدسی او بهره مند شویم. و به تعبیر امام خامنه ای «باید هر حرف و کلمه و هر اشاره ای در زندگی این بزرگوار برای ما یک سرمشق باشد»، به هر حال زندگانی حضرت در همه ادوار درس آموز است در ۶ سال در دامان مادر و پس از آن ۸ سال در مکه و ۱۰ سال در مدینه، ۹ سال همسری و در یک کلام ۱۸ سال انعکاس انوار الهی…

یکی از بهترین منابع برای استخراج سبک زندگی اسلامی ابعاد زندگانی حضرت فاطمه(س) است

متأسفانه هستند برخی نظریه پردازان سکولار غرب زده با این استدلال که کمالات معصومین(ع) ما فوق بشری می باشند، معتقدند که این کمالات و نقل و ترویج آنها کارکرد تربیتی ندارند چرا که آنها دست یافتنی نیستند و با این شیوه آگاهانه و نا آگاهانه خط انقطاع فرهنگی جامعه را از الگوی معصومین و ترویج و القای ناکارآمدی این الگوی ارزشمند دنبال می کنند.

و حال این که تمام ارزش هایی که مورد تأکید ائمه اطهار(ع) می باشند ارزش هایی تاریخ ساز هستند نه تاریخی و در واقع به همین دلیل در تفاسیر اهل بیت(ع) واژه های قرآنی چون «صراط، میزان، نجم و علامه» که در آیات شریفه استعمال گردیده اند، به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) تفسیر شده اند.«از باب جری یا تطبیق و یا تأویل»

و این ناظر به همین جنبه عملی امامت و ولایت و کارکرد تربیتی و سیاسی و اجتماعی اقتدا به انوار الهی و حرکت در سبیل آنهاست. چنانکه در زیارت جامعه به صراحت از اهل بیت پیامبر(ص) با عنوان «صراط اقوم» یاد می کنند«أنتم صراط الأقوم»{۷}، و در دعای پر مغز و معنای ندبه از سوز جان شکوای فراق سر می دهیم که «أین السبیل بعد السبیل» و اقرار می کنیم «فکانو هم السبیل و الیک و المسلک الی رضوانک» و اگر می بینیم که در روایات مختلف ثواب عظیمی برای معرفت و ارتباط و اتصال با اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ذکر شده است، ریشه در همین واقعیت دارد که اتصال به این خاندان و عرض ارادت به آنها و لو در هر یک سلام و صلوات و زیارت ما را به صراط مستقیمی رهنمون می گردد که حد اقل روزی ده مرتبه در نماز های پنج گانه آن را از خدای سبحان طلب می نماییم چنانکه در روایات آمده کسی که به حضرت سید الشهداء (ع) سلام دهد خدای سبحن برای او صد هزار حسنه ثبت می نماید.

سیره معصومین(ع) در تمامی ابعاد و توصیه ها و رهنمودهای آن بزرگواران حاوی ارزش های والایی هستند که با استناد به آنها و بهره گیری از آنها می توان به ارائه «مدل کامل انسانی» پرداخت و بی تردید بخش عظیمی از میراث گرانبهای رهنمودهای ائمه اطهار و معصومین(ع)  در ذیل این عنوان قابل تفسیر و تبیین می باشد، چنانکه رساله گهربار حقوقیه و دعای مکارم الاخلاق امام سجاد(ع) که در واقع تنظیم رفتار فردی و اجتماعی انسانهاست با حسن چنین هدفی از لسان مبارک آن حضرت صادر شده است؛ از این رو ما باید بیشتر به دنبال شناخت سیره معصومین(ع)  باشیم تا سِیر معصومین(ع) !، چرا که سیره به معنای سبک، نوع حرکت معصومین(ع)  را بررسی کرده و مشخص می کند که سبک زندگی آنها چگونه است اما سِیر معصومین(ع)  به بیان داستان زندگانی آنها می پردازد و دیگر نسبت به روش زندگی و منطق کاربردی حاکم در زندگانی سراسر پرخیر و برکت معصومین در ابعاد شخصی و اجتماعیشان ورود پیدا نمی کند.

با بیان این مقدمه باید به این حقیقت اشاره کنم که زهرای اطهر(س) یک موجود ملکوتی است که خداوند متعال به خلق خودش هدیه نموده است برای این که عالمیان از باران علمی و فضائل و معنویات و آثار وجودی این موهبت الهی بهره ببرند با اقتدای به او در سیره و سبک زندگی این بانوی بزرگوار، به حیات طیبه نائل آیند؛ و از این روست که می گوییم یکی از بهترین منابع برای استخراج سبک زندگی اسلامی زندگانی حضرت فاطمه زهرا(س) است.

فاطمه زهرا(س) الگوی سبک متعالی زندگیست

اساسا حضرت فاطمه زهرا(س) نه یک شخصیت تاریخی که مشمول مرور زمان واقع گردیده، بلکه یک سبک و شیوه زندگی کمال یافته اسلامی و راه منحصر بفردی برای کمال و تعالی بشریت است.

گرچه حضرت فاطمه(س)  عمر کوتاهی داشتند و در سن ۱۸ سالگی به شهادت رسیدند اما در همین عمر کوتاه آنچنان رفتار، گفتار، سکنات و اقوال نقل شده از ایشان غنی و پرمغز و درس آموز است که یک الگوی کامل و بسیار روشن و پرتلألؤ برای زندگی بشریست.

حضرت فاطمه(س) امتداد راه و سیره پیامبر(ص) است

در واقع هدف از آن احادیث و روایاتی که با مضمون توصیه به محبت ورزی به حضرت فاطمه(س) نقل شده، آشنا سازی جامعه بشری با ابعاد زندگانی حضرت فاطمه(س) است کما این که از وجود مبارک پیامبر اعظم(ص) روایت گردیده که به سلمان فرمودند: «یا سلمان من احب فاطمه ابنتى فهو فى الجنه معى و من ابغضها فهو فى النار. یا سلمان حب فاطمه ینفع فى مإه من المواطن؛ ایسر ذلک المواطن الموت و القبر و المیزان والحساب و الحشر و الصراط و المحاسبه»{۸}؛ «اى سلمان! کسى که دخترم فاطمه را دوست داشته باشد در بهشت با من است و کسى که دشمن او باشد در آتش است. ای سلمان! محبت فاطمه در صد جا مایه نجات است که آسان ترینش مرگ، قبر، هنگام سنجش اعمال و… مى باشد و در ادامه پیامبر(ص) می فرماید: «من رضیت عنه ابنتی فاطمة رضیت عنه و من رضیت عنه رضی الله عنه و من غضبت علیه غضبت علیه و من غضبت علیه غضب الله علیه»: کسی که دخترم فاطمه از او راضی باشد من از او راضی هستم و کسی که من از او راضی باشم خدا نیز از او راضی است وکسی که دخترم فاطمه بر او غضب کند من بر او غضب میکنم و کسی که من بر او غضب کنم ، خدا بر او غضب میکند{۹}.

نکته قابل توجه دیگر این است که وجود حضرت فاطمه در واقع امتداد راه و سیره پیامبر است؛ چرا که خداوند متعال در قرآن می فرماید: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» {۱۰}«پیامبر برای شما الگو و اسوه حسنه است» و از سوی دیگر در روایات شیعه از الگو بودن حضرت زهرا از سوی ائمه اطهار(ع) سخن به میان آمده است{۱۱}پس چرا و چگونه ائمه اطهار زهرای اطهر(س) را برای الگو معرفی می نمایند؟ واضح است که این تعابیر حاکی از ان است که حضرت فاطمه(س) آیینه تمام نمای حقیقت و صفات عظیم پیامبر عظیم الشأن است.

پس ما از این تعابیر در می یابیم که زهرای اطهر(س) امتداد انوار و صفات پیامبر و امتداد درس ها و تجلی تمام قامت آموزه های پیامبر است.

در حقیقت حضرت فاطمه(س) تجلی کاملی از مکارم و اخلاق عظیم الهی پیامبر(ص) و عینیت تمام درس های مکتب متعالی اوست و از این جهت سوه و الگویی کامل برای وصول به حیات طیبه می باشد.

فاطمه، بهترین شاگرد مکتب پیامبر و بهترین مربی برای ترویج مکتب اوست

حقا که حضرت زهرا(س) بهترین شاگرد مکتب پیامبر اعظم(ص) بوده و این مسأله را سایر ائمه اطهار(ص) بیان کرده اند که زهرای اطهر بهترین شاگرد و بزرگترین معلم عالمیان در ترویج مکتب پیامبر (ص) است. و روایتی در شرح‌ نهج‌ البلاغه‌ ابن ابی الحدید آمده که حضرت زهرا در بیانی پر مغز فرموده اند: «نَحنُ وَسیلَتُهِ فِی خَلقِه وَ نَحنُ خاصَّتُه وَ مَحَلُّ قُدسِه وَ نَحنُ حُجَّتُه فی غَیبِه وَ نَحنُ وَرَثَهُ أنبیائِه»{۱۲}؛ «ما اهل بیت رسول خدا(ص) وسیله ارتباط خدا با مخلوقاتیم ما برگزیدگان خداییم و جایگاه پاکی ها، ما دلیل های روشن خداییم و وارث پیامبران الهی هستیم».

این روایت اشاره به همین امر دارد که زهرای اطهر(س) خود مربی بزرگی است که در مکتب پیامبر به خوبی شاگردی کرده و به واسطه آن فیض الهی و انوار خاص الهی درس آموزی به بهترین نحور تجلی پیدا کرده؛ چرا که حقیقت زهرا(س)، پرتوئی از نور الهی است.

زهرای اطهار(س) نسخه کامل انسانیت

ما برای وصول به سعادت واقعی و حیات طیبه مادی و معنوی باید به معرفت و فضایل اهل البیت(ع) به ویژه حضرت فاطمه(س) دست یابیم و با الگو قرار دادن آن بزرگواران به تنظیم رفتار فردی و مناسبات اجتماعی و کنشها و واکنشهای سیاسی خود اقدام نماییم.

حضرت زهرا(س) تجلی مکارم فضایل انسانی و الهی است و به تعبیر روایات، موجودی ملکوتی که در قالب انسان متجلی شده است و همه ارزشهای ملکوتی در وجود او تجلی یافته چنانکه در روایتی بسیار پر مغز و عمیق پیامبر(ص) می فرماید: «وَ لَوْ کانَ الْحُسْنُ هَیْئَةً لَکانَتْ فاطِمَةَ ، بَلْ هِیَ اَعْظَمُ . اِنَّ فاطِمَةَ اِبْنَتی خَیْرُ اَهْلِ الأَرْضِ عُنْصُراً ، شَرَفاً ، وَ کَرَماً»{۱۳}: اگر نیکویی و زیبایی را منظری بود ، جز به  شکل  فاطمة  نمی بود ، بلکه باید گفت  فاطمة  برتر از نیکویی و حسن است دخترم  فاطمه  بهترین زمینیان از جهت اصل و شرافت و بزرگواری است.

امام خمینی(ره) به عنوان بزرگ ترین اسلام شناس در قرون معاصر در خصوص این بانوی بزرگ اسلام که بهترین و رساترین تعابیر را در تبیین شخصیت این بانوی بزرگوار به کار برده اند، می فرماید: «فاطمه زهرا(س) موجودی جبروتی است که در قالب بشر تمثل یافت» و در جای دیگر هم می گوید: «زهرا(س) تمام نسخه انسانیت است، و تمام ابعاد متصور برای انسان در فاطمه زهرا(س) جلوه کرده است».

حضرت فاطمه زهرا(س) به سبب این که صاحب این فضیلت های عظیم اخلاقی و مقامات والای معنوی بوده است، خود از وصایای اصلی پیامبر(ص) به امت واقع می شود.

هنگامی که از رسول اکرم(ص) سؤال می شود که آیا خانه زهرا (س)مصداق خانه های آیه «فی بیوت الذین اذن الله فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ»{۱۴}است، حضرت پاسخ می دهد: بله، بلکه با فضیلت ترین آنها است.

یعنی این خانه مرکز ذکر الهی است؛ پس راه نیل به مقاصد الهی و نیک بختی از این خانه می گذرد و لذا باید به اهل این خانه اقتدا نمود.

* ویژگی این خانه ها چیست؟

این خانه ها نه تنها ذکر و یاد خدا جاری است بلکه مرکز ترویج و تعلیم و توسعه معنویت می باشند و صاحبان این خانه اهل عصمت و الگوی واقعی بشریت هستند. پیامبر(ص) از هر فرصتی جهت تفهیم این واقعیت به امت استفاده نمود.

علت تبیین مقام بلند معنوی زهرای اطهر(س) از سوی پیامبر در واقع ایجاد فرصتی بی نظیر برای بشریت برای انتخاب بهترین خط سیر زندگی مادی و معنوی می باشد.

در الثاقب فی المناقب نقل شده است از سلمان که روزی وارد خانه حضرت زهرا(س) شدم و دیدم حضرت در حال استراحت بود و در پیش روی او دیگی قرار گرفته و بدون آتش در حال جوشیدن بود، فورا خدمت پیامبر(ص) برگشتم تا قضیه را بگویم، تا رسول خدا(ص) را دیدم، ایشان فرمود: «اعجبک ما رأیت، قد ایدیها الله بمن یعنیها من کرام ملائکته»: متعجب شدی از چیزی که دیدی! همانا خداوند زهرا را کمک می کند به وسیله ملائکه کرام.

نکته مهم دیگری در این رابطه که باید به آن توجه شود این است که فضایل و ارزش های بسیار والایی برای حضرت زهرا(س) نقل شده است که نقل آن تنها از سوی شیعه نیست و به تصریح علما تقریبا همه فضیلت های این بانوی بزرگ اسلام که از طریق شیعه نقل شده است در کتب اهل سنت هم آمده است{۱۵} چنانکه ابو داود، حاکم نیشابوری، صحیح بخاری، ابن جوزی و دیگر علمای اهل سنت معترفند که «زنی مانند فاطمه زهرا(س) در تقوا و قرب به خدا نظیر نداشته است».

ام سلمه به عنوان همسر پیامبر(ص) که سرپرستی حضرت زهرا(س) را به عهده گرفت، می گوید: نه تنها او به تربیت من نیاز نداشت، بلکه نسبت به آداب و همه مسائل از من آشنا تر بود.

مرجع معنوی بشریت

کسی که با این خاندان ارتباط برقرار و به ارزش های آنان توجه کند و آنها را ملجأ خود قرار دهد، مرجع معنوی و مرجعیت در سبک زندگی الهی پیدا می کند و با این کاربه  موهبت بی نظیر الهی دست می یابد. مصادیق فراوانی در این ارتباط وجود دارد که یک نمونه ارزشمند تاریخی آن فضه نوبیه، کنیز فاطمه زهرا(س) در پرتو ارتباط و اتصال و درس آموزی از حضرت زهرا(س) در فقه القرآن و معارف اسلامی به حدی رسید که جز با آیات قرآن سخن نمی گفت و تا آنجا به کمالات رسید که حتی خلیفه دوم لب به اعتراف گشود و در بیان فضیلت کنیز زهرا(س) به صراحت گفت: یک تار موی آل ابی طالب از قبیله عدی فقیه تر است{۱۶}.

به راستی چه زیبا آیت الله شیخ محمد حسین اصفهانی ملقب به کمپانی در کتاب اشعار خود با اشاره به مقام فضه (س) به وصف مناقب و منزلت الهی فاطمه(س) می پردازد:

«مفتقرا» متاب رو از در او به هیچ سو                       ز آنکه مس وجود را فضه ‌ی او طلا کند

* این مرجعیت معنوی که می فرمایید چیست و آن را تشریح کنید؟

قطعا یکی از بحران های دنیای معاصر آرای گوناگونی است که پیرامون بهترین راه برای سیر و حرکت بشر و سیره و سبک زندگی انسان ارائه می شود.

هرکسی ادعای معرفی بهترین سبک زندگی را دارد. و لذا بشر معاصر در یک تحیر و سردرگمی واضح در این زمینه به سر می برد، و تنها راه حل در این ارتباط، وجود یک مرجع مادر و کلان مرجع برای تنظیم فعالیت های اساسی زندگی بشر و اصول اساسی حاکم بر آن است که ما از آن با عنوان مرجعیت معنوی یادی می کنیم. اگر بهترین سیره و راه را استخراج کردیم می توانیم به بهترین شکل زندگی کنیم و به امنیت و آرامش روحی و روانی دست یابیم که در این صورت آن سبک، مرجع معنوی می شود و این دستور قرآنیست که باید در طی مسیر هدایت به نشانه های الهی اقتدا نمود«أُولَئک الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ»{۱۷}در قرآن کریم دوری جستن از این مراجع معنوی را نشانه سفاهت می داند «وَمَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلاَّ مَن سَفِهَ نَفْسَهُ».{۱۸}

زهرای اطهر(س) الگویی برای زندگی متعالی در ابعاد مادی و معنوی است که باید به آن مراجعه و سبک زندگی را فرا گیریم. زهرا(س) در زمان خردسالی، در زمان همسری، در زمان مادری، در زمان احساس مسؤولیت در عرصه اجتماع برای حراست از امامت تلاش می کند؛ در جنبه فردی، اجتماعی، عبادی، خانه داری و همه عرصه ها نسخه ای نجات بخش برای دریافت بهترین سبک زندگی اجتماعی است چنانکه سلاله زهرا(س)، رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می فرماید: « اسلام، فاطمه (س) آن عنصر برجسته و ممتاز ملکوتی را به عنوان نمونه و اسوه زن معرفی می کند، آن زندگی ظاهری، جهاد و مبارزه و دانش و سخنوری و فداکاری و شوهرداری، مادری و همسری و مهاجرت و حضور در همه میدان های سیاسی و نظامی و انقلابی و برجسته همه جانبه او که مردهای بزرگ را در مقابلش به خضوع وادار می کرد. و ایشان اضافه نمودند: این همه مقام معنوی و رکوع و سجود و محراب عبادت او دعا و صحیفه و ذات ملکوتی و درخشندگی و الگوی زنی که اسلام می خواهد بسازد این است».

واقعا تعابیر رهبر معظم انقلاب در تبیین ابعاد عظیم این الگوی بی بدیل بسیار رسا می باشد.

زهرای اطهر مبارز جانانه در دفاع از ولایت

زهرای اطهر(س) در زمان های حیات، بیماری و حتی پس از شهادت معلم و مبارزی به تمام معنا است و خط جهت گیری مبارزه از میان خطبه ها و کلمات او پیرامون دفاع از حریم ولایت کاملا مشهود است.

زهرای اطهر(س) در بستر بیماری شدید هم در دفاع از ولایت غفلت ننمودند. زمانی که زنان مهاجر انصار گرد او آمدند، حضرت با ناراحتی هنگامی که حال او را پرسیدند، فرمود: «حال من به گونه ای است که از دنیای شما بیزارم و مردانتان را خوش نمی دارم و آنان را دشمن می دارم؛ آنها را آزمودم و از آنچه کردند بسیار ناخشنودم. نفرین بر این مکاران، وای بر آنان که خلافت را از پایه های نبوت دور داشتند». در ادامه سخنانشان تأکید می نمایند «اگر علی(ع) به مسند خلافت می نشست درب های برکات آسمانی و زمینی بر امت گشوده می شد»{۱۹}.

آن چنان عنصر مبارزه برای احقاق حقوق در وجود فاطمه زهرا(س) قوی و بی بدیل است که برای ماندگار شدن مبارزات وصایای تاریخی نمودند. زهرای اطهر(س) پس از شهادت هم مجاهدت داشتند به گونه ای که وصیت کرده بود «کسانی که در حق ولایت و خلافت خیانت کردند حق ندارند بر جنازه من نماز بگذارند» و با تأکید بر تشییع مخفیانه پیکر مبارکشان پنهان ماندن قبر مطهرشان حس کنجکاوی دائم را همواره برانگیخته است؛ که چه شد دخت نبی اکرم(ص) اینگونه دار فانی را وداع کردند؟ و این به معنای مبارزه دائم با عوامل تباهی است و یک مبارزه سیاسی پایدار با جبهه باطل است. بر همین اساس معتقدم یکی از عوامل اصلی گسترش تشیع در جهان از شرق دور تا غرب آسیا و شاخ آفریقا و اروپا و آمریکا، که امروزه شیعه به اوج عزت خود رسانده است؛ شیوه مبارزه حضرت زهرا(س) در حیات و مماتش و در دفاع از نبوت بوده است، آنچنان در کنار پدر و به حمایت از ایشان پرداختند که پیامبر اعظم با عنوان بی نظیر «ام ابیها» از ایشان یاد می کرد. که این ها برای ما الگو است.

زهد زهرا و دنیا گریزی آن حضرت

حضرت فاطمه(س) در دفاع از ولایت و شخصیت عظیم امیرالمؤمنین(ع) به اسلام و پای فشاری بر حفظ حریم ولایت به گونه ای کوشا بود که در کتب تاریخی آمده است:«تا زمانی که حضرت فاطمه(س) زنده بود،امیرالمؤمنان(ع) آبرویی افزون تر داشت».

زهرای اطهر(س) نه تنها مطیع دستورات پیامبر بود بلکه اشارت خوان آنحضرتش بود و با یک نگاه پیامبر(ص) به گردن بند آن حضرت، گردن بند را بیرون آورده و جهت کمک به بینوایان به رسول اکرم(ص) تقدیم می کند؛ این مسأله بیانگر این است که زن مسلمان نباید به زینت های دنیایی تعلق خاطر داشته باشد تا بتواند به مراتب معنوی نائل شود.

این روحیه دنیا گریزی و عدم گرفتار آمدن در دام زینت های دنیا قطعا بهترین عامل تعالی یک زن مسلمان است، عاملی که البته هر زن و مرد مسلمانی را از فرو افتادن در دام وسوسه های شیطانی ولایت ستیزان حفظ می نماید چنانکه دیدیم در فتنه ۸۸ بخشی از خواص به جهت حفظ در این زمنیه در دام دشمن گرفتار آمده و در مقابل ولایت ایستادند.

زهد فاطمه زهرا(س) واقعا درس آموز است که نمونه بارز آن بخشیدن پیراهن عروسی آن حضرت در شب ازدواجش است که آن حضرت در پاسخ به سؤال پیامبر اکرم(ص) مبنی بر «چرا پیراهنت را بخشیدی؟» پاسخ می دهد: «می خواستم ذره ای به شما شبیه شوم» که این خود بیانگر سیره آن حضرت در تلاش برای الگو گیری از پیامبر(ص) است و این مهم که خود باید مورد اهتمام زنان و مردان ما در کلیه امور زندگی باشد. یعنی در واقع از شاخصه سبک زندگی اسلامی تلاش در جهت تطبیق هرچه بیشتر معیارها و ارزش های رایج جامعه با ارزش های نبوی است و این درس بزرگ فاطمه زهرا(س) است.

زهرا(س) الگوی خانه و خانواده داری

یکی دیگر از نکات قابل توجه و مهم در نخستین روز ازدواج زهرای اطهر(س) با حضرت امیر(ع)، تقسیم بندی وظایف زندگی از سوی رسول اکرم(ص)مبنی بر «ای زهرا کارِ خانه با تو و کار بیرون با علی»؛ صدیقه کبری(س) در این خصوص نقل شده است که فرموده اند: به خدا کسی نمی داند از این که پیامبر وظیفه خانه را به من واگذار کرد چقدر خوشحال شدم.

استقبال حضرت فاطمه(س) از تقسیم وظایف خانه، الگویی برای زنان است و این مسأله بیانگر اهمیت حضور زن در حفظ عنصر خانه و خانواده است. خانواده اساسی ترین عنصر تشکیل دهنده اجتماع است و اصل خانه و خانواده و پرورش نسلی سالم یکی از بزرگ ترین خدمات به جوامع بشری است که بانوی بزرگوار اسلام ما را به این واقعیت مهم رهنمون می سازد؛ در یکی از روزها، پیغمبر اکرم(ص) از اصحاب خود پرسید: از نظر شما کدام زن در درگاه الهی مقرب تر است؟ مسلمانان در مقام جواب پیغمبر (ص) عاجز ماندند و ندانستند چه بگویند. این مطلب به گوش فاطمه (س) رسید. زهرا (س) فرمود: «نزدیکترین زنان به خدا، آن زنی است که ملازم خانه خود باشد و به وظایف مربوط زندگی خویش بپردازد»{۲۰}.

نکته لازم الذکر در اینجا این است که فروپاشاندن نهاد خانواده یکی از روش های مسلم یهود و صهیونیسم برای سوق دادن جوامع بشری به اهداف شوم و پلیدشان خود است و با این هدف که وظایف مادری را تحقیر و ساماندهی شئونات خانه از سوی زنان را توهین به آنان تلقی و معرفی کرده و زمینه را برای فروپاشی بهترین بستر تربیت و تعالی فرزندان فراهم می آورد، همان واقعیتی که امروز به صورت واضح جومع غربی را در معرض فروپاشی قرار داده است.

صدیقه کبری الگوی برتر همسرداری

صدیقه کبری (س) معلم واقعی همه همسران عالمند، بی تردید رعایت حرمت و حریم و احترام متقابل زوجین از اساسی ترین درس های زندگی دشوار حضرت زهرا(س) است، درسی که اگر از این معلم بشریت به نحوی فرا گرفته شود آثار عظیمی در استحکام بنای خانواده از خود به جای می گذارد؛ به طوری که حضرت علی(ع) می گوید: به خدا قسم تا زمانی که فاطمه زهرا(س) زنده بود نه او مرا به خشم آورد و نه من و هرگاه به او نگریستم غم واندوه من برطرف شد؛ این مسأله سبک زندگی و الگویی برای زنان و مردان است. حضرت زهرا(س) در لحظات آخر زندگی خود به امام علی(ع) می گوید: «ای پسر عمو! از روزی که با تو زندگی کردم نه دروغی گفتم، نه خیانتی کردم و نه مخالفتی ورزیدم»؛ این بدان معنی است که اگر زنان و مردان جامعه اسلامی چنین باشند، نه تنها زندگی شیرین و لذیذ خواهد شد بلکه هیمنه خانواده حفظ خواهد شد.

در ادبیات عرب آمده که کنیه نامی است که برای تعظیم افراد به کار برده می شود و حضرت زهرا (س) هنگام خطاب همسر فداکار و مجاهدش علی(ع) او را ابالحسن خطاب می کردند، چنانکه به هنگام وصیت فرموده اند: «اوصیک یا ابالحسن ان لا تنسانی و تزرونی بعد هماتی»{۲۱}.

عبادت فردی و روح جمعی زهرا(س)

زهرای اطهر(س) در عبادت هم الگویی کامل است به گونه ای که فرزند بزرگوارش امام حسن(ع) می فرماید: «قامت فی المحراب حتی تورمت قدماها» مادرم چنان در محراب عبادت می ایستاد که قدم هایش متورم می شد و همواره مؤمنان را دعا می کرد و هیچ گاه دعاگوی خود نبود و در جواب حضرت حسن(ع) که چرا برای خود دعا نمی کنید می فرمود: «یا بنی الجار ثم الدار»{۲۲}: اول باید به فکر همسایه بود و بعد به فکر خود. نکته مهم در زندگی عبادی حضرت زهرا(س) این است که در عرصه عبادت فردی، از وظایف خود نسبت به اجتماع غفلت نمی نمود و این مسأله الگویی بی نظیر و درس زندگی است. اگر این مسأله سبک و روش شود که در زندگی فردی و عبادی هم به فکر دیگران و همسایه باشیم بسیاری از منازعات و مشاجرات برطرف می شود و این الگویی جهت اصلاح زندگی و مناسبات شهروندی با بهره گیری از این الگوی ملکوتی است. و این مطلب بسیار مهمی است چرا که ریشه روحیه استکباری قدرت های افزون طلب در نفی و مبارزه با اصل احترام به حقوق دیگران و دقیقا در تقابل با الگوی رفتاری فاطمه زهرا(س) می باشد که بحث مفصلی را می طلبد.

* سبک تعلیم حضرت زهرا(س) به فرزندان چگونه بود؟

در تربیت فرزندان، اهتمام جدی داشتند و به نظر می رسد در نظر حضرتش، مادر نسبت به تربیت فرزند از همه افراد درون و برون خانه دارای اولویت می باشند، چنانکه سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها رادیدم، که مشغول آسیاب کردن غله است. فرزندش حسین علیه السلام به گریه افتاد و بی‌تابی می‌کرد.عرض کردم: برای کمک به شما ، غله را آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ حضرت فرمود: من به آرام کردن فرزند اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید.{۲۳}

روش های تربیت فرزندان را آگاهانه و زیرکانه انتخاب می کردند به گونه ای که در روایات آمده است: امام حسن(ع) آنگاه که هفت ساله شد را جهت گوش دادن به سخنان پیامبر به مسجد می فرستاد و از او می خواست که سخنان پیامبر(ص) را فراگرفته و برایش بازگو کند. این بهترین روش آموزش برای تعمیق و یافته های ذهنی در قلب و باور کودکان خردسال است که اکنون باید از سوی والدین مورد تأمل قرار گیرد.

در روایت دیگری آمده است که حضرت صدیقه (س) ضمن بازی کردن با امام حسن(ع) به ایشان می فرماید: «اشبه اباک یا حسن و اخلع عن الحق رسن – و اعبد اِلهاًذا منن و لا توال ذاالاحن»؛ ای حسن مانند پدرت باش، حق را صریح بگو و خدا را عبادت کن و با کینه توز دوستی مکن{۲۴}.

* با توجه به این که متأسفانه وضعیت حجاب برخی بانوان جامعه کنونی ما در شأن جامعه ای اسلامی نیست، در خصوص این مسأله در سیره فاطمه زهرا(س) بفرمایید؟

حجاب، عفاف و حیا از مبانی اصلی بنای جامعه متعالی است. رسول اکرم(ص) می فرماید: بهترین چیز برای زنان این است که بیگانگان او را نبینند. حفظ حریم محرم و نامحرم توصیه دینی و الهی است که باید مورد توجه همگان قرار گیرد و والدین باید به دقت در این خصوص به فرزندان آموزش دهند. نمونه آن را در زندگی حضرت زهرا(س) می بینیم آنجا که حضرت از پیرمردی نابینا و نامحرم روی می گرداند تا مبادا با آن نامحرم تلاقی داشته باشد؛ در روایتی از حضرت صدیقه کبری نقل شده است: «خیر النساء ان لایرین الرجال و لایراهن الرجال»، بهترین زنان، کسانی اند که مردان را نبینند و مردان آنها را نبینند{۲۵}.

مبادا در این مسأله تساهل و تسامح بورزیم و باید به شدت مراقبت اخلاقی را اعمال کنیم. امروزه دشمن با بهره گیری از امپراطوری رسانه ای، سلاح اصلی خود برای مبارزه با جبهه حق را فروپاشی بنیان خانواده از راه برهم زدن بنیان حیا و عفت خانواده قرار داده است. اکنون فیلم های فارسی زبان شبکه های ماهواره ای خیانت در حریم خانواده را ترویج می دهند و تنها راه خنثی کردن تلاش دشمن، اقتدا کردن به سبک زندگی زهرای اطهر(س) است و مطمئنا سیاست ترویج سبک زندگی حضرت زهرا(س) در جامعه خنثی شده کننده این توصیه شده است.

کلام آخر؟

در پایان نیز باید بیان کنم که اگر زنان و مردان جامعه ما می خواهند سبک زندگی خود را اسلامی و بنیان خانواده را مستحکم کنند باید با الگو قرار دادن فاطمه کبری(س) به این امر تحقق بخشند.

از این که وقتتان را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاریم./

۱- توبه ۱۱۹

۲- نهج البلاغه

۳- صحیفه امام/ ج ۲۰ / ص۴

۴- القطره / جلد ۱ / آیت الله علامه سید احمد مستنبط

۵- انتم/ ج۸ / ص ۱۹۰

۶- بحارالانوار / ج ۴۳ / ص ۵۸

۷- مَن‌ لایَحضره‌ الفقیه‌/ ج‌ ۲ / ص‌ ۶۱۳

۸- ارشاد القلوب / ج۲ / ص ۲۹۴  و   ینابیع الموده/ ص۲۶۳

۹- فرائد السمطین / ج ۲ / ص ۶۷

۱۰- سوره ی احزاب / آیه ی۲۱

۱۱- امام حسن عسکری فرموده اند: «نحن حجج الله علی خلقه و جدتنا فاطمة حجت علینا {تفسیر اطیب البیان / ج ۱۳ / ص ۲۲۵} ما حجت خداییم بر خلقش ولی حضرت زهرا حجت خداست بر ما» و امام مهدی(عج) می فرمایند: «و فی ابنته رسول الله لی اسوه حسنه: فاطمه زهرا(ص) الگو و اسوه ای برای من است».

۱۲- ابن‌ ابی‌ الحدید / در جلد ۱۶ / صفحه ۲۱۱

۱۳- فرائد السمطین ، ج ۲ / ص ۶۸ / ح ۳۹۲

۱۴- نور ۳۶

۱۵- آیت الله مکارم شیرازی / کتاب زندگانی حضرت زهرا(س)

۱۶- مناقب ابن شهر آشوب / ج ۱ / صفحه ۴۹۳

۱۷- انعام آیه ۱۳۰

۱۸- بقره / آیه ۱۳۰

۱۹- الاحتجاج/ ج ۱ / ص ۲۸۶

۲۰- منتهی الامال / ج ۱ / ص ۱۳۴

۲۱- کوکب الدری/ ج۱/ص ۲۵۳

۲۲- بحارالانوار / ج۴۳ / ص۸۱

۲۳- حسینی شاهرودی سیدمحمد / الگوهای رفتاری حضرت زهرا سلام اللّه علیها / تربیت فرزند / صفحه ۱۴

۲۴- بحار الانوار / ج ۴۲ / ص ۲۸۵

۲۵- بحارالانوار / ۴۳/۵۴ / باب ۳ / ح ۴۸