مزاحمت در محوطه ۳هزار ساله ایران؛ چرا و چگونه؟

اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان چندی پیش پس از اعتراض‌هایی که نسبت به ساخت پل در نزدیکی محوطه باستانی جوبجی در رامهرمز شد، اطلاعیه‌ای را منتشر و اعلام کرد که «عملیات عمرانی در محدوده محوطه تاریخی جوبجی متوقف شده است»، اما گزارش‌هایی از اهالی رامهرمز نشان می‌داد که عاملان این اقدام بی‌اعتنا به دستور قضایی، فعالیت خود را در حریم این محوطه باستانی ادامه داده‌اند. شاهدان محلی می‌گویند عملیات پل‌سازی که بنا بود به‌دنبال شکایت اداره کل میراث‌ فرهنگی متوقف شود، چراغ خاموش و شبانه ادامه دارد؛ موضوعی که با تکذیب مقامات رسمی میراث فرهنگی خوزستان همراه شده است.

حسینی بروجنی، معاون میراث فرهنگی استان خوزستان در تازه‌ترین اظهارات خود به ایسنا درباره آنچه در جوبجی رخ داده است، توضیح داد: در دوره قبلی که معاون بودم (سال ۹۸) یکسری مباحث وجود داشت؛ روی محوطه جوبجی مسیری (جاده خاکی) وجود داشت که قبل از اینکه اصلاً این محوطه کشف شود، یک مسیر دسترسی بوده و ماشین‌آلات سنگین از روی آن تردد می‌کردند. هنگام لوله‌گذاری، چیزی شبیه پل درست کرده بودند که ماشین‌آلات بتوانند تردد کنند.

او اضافه کرد: فکر می‌کنم اواخر سال ۹۹ یا ۱۴۰۰ بود که ما عرصه و حریم محوطه جوبجی را شامل ضوابط آن، مصوب کردیم و از طریق استاندار خوزستان هم به تمام دستگاه‌ها از جمله خود ما در میراث فرهنگی ابلاغ شد. طبق همان ضوابط، عبور و مرور و احداث جاده در عرصه جوبجی «ممنوع» است. اما موضوع این بود که به‌صورت موقت، ماشین‌آلات سنگین برای تردد به معادن سنگ که خارج از عرصه تاریخی بودند، از مسیر آسفالت داخل روستا می‌رفتند. روستایی‌ها معترض شدند که این ماشین‌آلات خیلی زیادند و آسایش ما را مختل کرده‌اند.

معاون میراث فرهنگی خوزستان گفت: افرادی که ذینفع بودند، آمدند و مطرح کردند که همان مسیر داخل محوطه جوبجی — مسیری که در سال‌های گذشته، (در دهه ۸۰) از آن عبور می‌کردند — دوباره فعال شود. ما بر اساس ضوابط جلوی آن‌ها را گرفتیم. همین آقایی که حالا ما از او شکایت کرده‌ایم، یکی از زمین‌دارهای همان محوطه جوبجی است که اصرار دارد مسیر دسترسی معادن سنگ را از زمین خود ایجاد کند. چندباری هم این کار را انجام داد؛ سال‌های ۹۸، ۹۹، ۱۴۰۰ و فکر می‌کنم ۱۴۰۱. چندین بار برای ایجاد پل اقدام کرد تا تردد ایجاد کند. همین کاری را که الآن جلوی آن را گرفتیم، در سنوات گذشته نیز انجام داده بود.

او اضافه کرد: در رأی دادگاه هم قبلاً محکوم شد. خسارت از او گرفته و بازداشت شد. اما مجدداً آمده و حالا شبانه یا روز تعطیل، این کار را شروع کرد. جایی که شروع به ایجاد پل کرده بود دقیقاً لبه عرصه است، یک نهری آنجاست که ما آن نهر را به‌عنوان لبه عرصه در نظر گرفته‌ایم. او شروع کرده بود به پل زدن روی این فاصله که بتواند مسیر ایجاد کند اما یگان حفاظت بلافاصله رسید و متوقفش کرد. اما او دوباره شروع به کار کرد. با دستور مدیرکل میراث استان و پیگیری‌هایی که داشتیم، از ایشان شکایت شد، دادستان و نیروی انتظامی وارد شدند. در همین فاصله تا زمانی که حکم توقف ابلاغ و به دادگاه احضار شود، یکسری فعالیت‌هایی انجام داد. در نهایت هم فعلاً این اقدام متوقف است. یگان حفاظت میراث به عنوان امر بازدارنده در محل حضور پیدا می‌کند اما قوه قهریه نیست. ما به دادستان اعلام کردیم و خوشبختانه با هماهنگی نیروی انتظامی دوباره ورود کردند و جلوی او را گرفتند.

حسینی بروجنی اظهار کرد: در این فواصل امکان داشت مثلاً اقداماتی انجام دهد که بخواهد میراث فرهنگی یا دادستان را در عمل انجام‌شده قرار دهد، که باز هم جلوی او گرفته شد. فکر می‌کنم برای یکی دو روز یکی از راننده‌هایشان بازداشت بود، خودش نیز موقت بازداشت بود.

او با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی با جدیت در مقابل این اقدامات  ایستاده است، افزود: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی، عبور و مرور در عرصه تاریخی و احداث جاده و پل ممنوع است. کما اینکه این پل هم دقیقاً در لبه عرصه است، داخل عرصه نیست، اما وقتی که پل احداث شود با هدف تردد ماشین، مشکل ایجاد خواهد کرد. ما به جد ایستاده‌ایم و اجازه نخواهیم داد چنین پلی احداث شود یا اتفاقی برای محوطه رخ دهد.

بروجنی درباره اظهارات و شواهد محلی مبنی بر اینکه هنوز فعالیت‌هایی در محوطه جوبجی انجام می‌شود، تاکید کرد: در حال حاضر صدر درصد این اقدام متوقف شده است اما اگر باز هم بخواهند خلاف قانون اقدام کند، حالا شبانه یا در زمان دیگر، نیروهای یگان ما به طور مستمر پایش می‌کنند، گزارش می‌دهند و نیروی انتظامی وارد عمل خواهد شد. اما نمی‌توانم تضمین کنم که فردا ایشان اقدام نکند. شاید با قید وثیقه آزاد شود، شاید گفته شود «فعلاً آزاد است تا احضار شود». اما اگر در این فاصله اقدامی انجام دهد، بلافاصله از سوی ما متوقف خواهد شد.

محوطه جوبَجی با قدمتی در حدود سه هزار سال به دوره ایلام/ عیلام تعلق دارد که در دهه هشتاد در جریان عملیات لوله‌گذاری آب، گنجینه‌ای از طلا و مفرغ متعلق به حاکم ایلامی، با دیرینگی ۶۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد، کشف شد. این محوطه باستانی در طول سالیان به شکل‌های مختلف، از لوله‌کشی آب گرفته تا کشاورزی روی محوطه، وجود کارخانه و معدن بهره‌برداری از شن و ماسه و حفاری‌های غیرمجاز، همواره مورد تعرض بوده است.