عباس میرزایی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در تحلیل خود از بحران آب استان هشدار داد سیاست‌های صرفاً فناوری محور نه تنها راه بحران آب را نمی‌بندد، بلکه موجب تشدید این بحران می‌شود.
میرزایی با اشاره به نمونه‌های عینی از شکست پروژه‌های آبی در خوزستان و دیگر استان‌های کشور، بر لزوم گذار به «مدیریت مسیر نرم» با محوریت «تحلیل رفتار و مشارکت واقعی ذینفعان» تأکید کرد.
این استاد دانشگاه با مقایسه دو پارادایم کلان مدیریت آب، «مسیر سخت» را شامل پروژه‌هایی مانند احداث سد، شبکه‌های آبیاری و توسعه تکنولوژی‌های نوین آبیاری دانست و افزود: در این مسیر، نقش کشاورز فعالانه نبوده و انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات اقلیمی کم است.
وی در مقابل، «مسیر نرم» را راهکار اصلی برون‌رفت از بحران آب در خوزستان عنوان کرد و گفت: این مسیر بر استفاده بهینه از آب موجود تمرکز دارد و در آن کشاورز یک شریک فعال است.
سه سیاست شکست‌خورده در مدیریت آب خوزستان
میرزایی با استناد به داده‌های مطالعات میدانی در استان خوزستان، به سه سیاست رایج اشاره کرد که بدون راهکارهای مکمل نتیجه معکوس داشته‌اند:
1. اجبار به کشت محصولات کم‌آب‌بر: این سیاست به دلیل کاهش بازده اقتصادی و عدم انطباق با دانش فنی کشاورزان خوزستانی، با مقاومت روبرو شده است.
2. توسعه سامانه‌های نوین آبیاری: در برخی مناطق خوزستان مشاهده شده که پس از اجرای آبیاری قطره‌ای، کشاورزان سطح زیر کشت را افزایش داده‌اند که منجر به مصرف بیشتر آب شده است.
3. محدودیت دستوری مصرف آب: این سیاست تهاجمی به حفر چاه‌های غیرمجاز و کاهش اعتماد کشاورزان خوزستانی انجامیده است.
راه حل: حکمرانی مناسب آب با مشارکت کشاورزان
این اقتصاددان کشاورزی تصریح کرد: تحلیل ما در خوزستان نشان می‌دهد این سه سیاست، نه تنها سیستم را از حالت پایداری دورتر کردند، بلکه وضعیت را از شرایط جاری هم بدتر کردند.
وی راه برون‌رفت از بحران آب در خوزستان را در راهکارهای مکمل مسیر نرم دانست و تأکید کرد: با ایجاد فضای اعتماد و طراحی سیستم پاداش-جریمه هوشمند، کشاورز خوزستانی را از یک تهدید فرضی، به بزرگ‌ترین متحد برای مدیریت پایدار منابع آب تبدیل کنیم.
استاد کشاورزی دانشگاه کشاورزی خوزستان در پایان خاطرنشان کرد: دوران مدیریت آب با دستور و فناوری محض در خوزستان به پایان رسیده است. کلید موفقیت، درک این نکته است که بهره‌بردار آب، یک عامل اقتصادی-اجتماعی هوشمند است که به انگیزه‌ها پاسخ می‌دهد.
