اگر خوزستان کتاب‌نخوان بماند، فرهنگ بی‌پناه می‌شود
کاهش محسوس سرانه مطالعه در خوزستان طی سال‌های اخیر، نگرانی‌ها درباره آینده فرهنگی نسل‌های استان را افزایش داده است؛ روندی که کارشناسان دلایل آن را در گسترش فضای مجازی، تغییر سبک زندگی و کمبود زیرساخت‌های مطالعاتی جست‌وجو می‌کنند
کاهش سرانه مطالعه در خوزستان طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فرهنگی تبدیل شده است؛ مسئله‌ای که کارشناسان، مسئولان فرهنگی و فعالان حوزه کتاب نسبت به پیامدهای اجتماعی و آینده فرهنگی استان درباره آن هشدار داده‌اند. اگرچه آمارهای رسمی عدد دقیقی از میزان مطالعه روزانه ارائه نمی‌کنند، اما بررسی وضعیت کتابخانه‌ها، کتاب‌فروشی‌ها، رویدادهای فرهنگی و روند مراجعه‌کنندگان نشان می‌دهد که میزان مطالعه در بسیاری از گروه‌های اجتماعی رو به کاهش است.
نسل جوان در صدر کاهش مطالعه
کارشناسان معتقدند: افت سرانه مطالعه تنها ریشه اقتصادی ندارد و تغییر ذائقه فرهنگی و گسترش فضای مجازی نقش تعیین‌کننده‌ای در آن ایفا کرده است.سید محمود سراج، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به تغییر الگوی مطالعه می‌گوید بیشترین کاهش در میان نوجوانان و جوانان رخ داده است؛ گروهی که بخش زیادی از زمان خود را صرف محتوای شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و همین موضوع کتاب را از سبد روزمره‌شان حذف کرده است.وی می‌افزاید: استفاده افراطی از تلفن همراه و سرگرمی‌های فوری باعث شده حوصله خواندن متن‌های طولانی کاهش یابد. به گفته وی، کتاب رقیبی قدرتمند به نام تلفن همراه پیدا کرده و اگر برنامه‌ریزی فرهنگی جدی صورت نگیرد، این فاصله هر روز بیشتر می‌شود.این استاد دانشگاه تاکید کرد: کتابخانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها در صورت ارائه برنامه‌های جذاب و مستمر می‌توانند در احیای علاقه به مطالعه نقش‌آفرینی کنند، اما مشکل آن است که برنامه‌ها غالباً مقطعی و بدون استمرار هستند.
کاهش مطالعه در میان کارمندان و دانشجویان
مرضیه خنفری، از قشر کارمند و اهل مطالعه اهواز، وضعیت مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌ها را نگران‌کننده توصیف می‌کند و می‌گوید: مراجعه قشر کارمند نسبت به گذشته به‌شدت کاهش یافته است.وی دلیل این موضوع را کمبود زمان و گرایش افراد به سرگرمی‌های دیجیتال پس از ساعات کاری می‌داند.به گفته وی، دانشجویان نیز کمتر از گذشته به کتاب‌های غیر درسی مراجعه می‌کنند و این موضوع یکی از نشانه‌های تغییر جدی در الگوی مطالعه جوانان تحصیل‌کرده است.دنیا راضی جلالی، معلم مقطع ابتدایی، فضای مجازی را مهم‌ترین عامل کاهش تمرکز و علاقه دانش‌آموزان به مطالعه می‌داند.وی توضیح می‌دهد: دانش‌آموزان روزانه ساعت‌ها با محتوای کوتاه و گذرا درگیرند، ذهنشان به دریافت لحظه‌ای عادت کرده و کتاب که نیاز به زمان و تمرکز دارد، برایشان جذاب نیست.وی افزایش قیمت کتاب را نیز یکی از عوامل کاهنده خرید می‌داند اما نه عامل اصلی.
کمبود فضای مطالعه در خوزستان
لیلا بذرکار، سرپرست کتابخانه‌های عمومی خوزستان، با اشاره به اختلاف‌نظر درباره اینکه مطالعه مجازی یا ادعیه و اخبار باید در آمار مطالعه منظور شود یا نه، تأکید می‌کند که سنجش دقیق سرانه مطالعه با اعداد رسمی ممکن نیست.او با اشاره به کمبود فضای مطالعه در خوزستان، می‌گوید: سرانه زیربنای کتابخانه‌های عمومی استان ۱.۶۶ مترمربع به ازای هر ۱۰۰ نفر است، در حالی که استاندارد کشوری ۲.۵ مترمربع است؛ بنابراین استان حدود ۵۴ هزار مترمربع کمبود فضا دارد.
وی افزود؛ بیشترین مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌ها کودکان و نوجوانان هستند و امانت کتاب در گروه سنی نوجوان نسبت به سال گذشته ۱۱ درصد افزایش داشته است. او اضافه می‌کند برخی آمارها فایل‌های صوتی و مطالعه مجازی را نیز در سرانه مطالعه محسوب می‌کنند اما برخی با این شیوه مخالف هستند.
آخرین وضعیت سرانه مطالعه از نگاه اداره‌کل ارشاد
حسین براتی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، درباره روش سنجش دقیق سرانه مطالعه می‌گوید که اداره‌کل ارشاد از "پیمایش‌های ملی مصرف فرهنگی" استفاده می‌کند و شاخص مستقل استانی ندارد.وی افزود: آخرین آمار رسمی کشور نشان می‌دهد هر ایرانی به‌طور میانگین حدود ۳۰ دقیقه در روز مطالعه می‌کند و طبق اعلام مسئولان، سرانه مطالعه در خوزستان حدود ۱۳ دقیقه در روز گزارش شده است.مدیرکل ارشاد اسلامی خوزستان با اشاره به گلایه‌ها درباره گرانی کتاب و ضعف زیرساخت‌های فرهنگی، مجموعه اقداماتی را تشریح می‌کند که اداره‌کل ارشاد برای جبران این کمبودها انجام داده یا در دستور کار دارد.براتی بیان کرد: افزایش مخزن کتاب، برگزاری هفته کتاب، اجرای پویش "اهدای کتاب، اهدای دانایی"، راه‌اندازی باشگاه‌های کتابخوانی روستایی، ترویج کتابخوانی دینی و معنوی، برگزاری جشنواره‌های کتاب، شعر و داستان‌نویسی، تقویت فعالیت‌های فرهنگی آزاد و مناسبتی و همچنین اجرای برنامه‌های کتاب‌محور در استان از جمله این اقدامات بوده است.
وی عنوان کرد: ارشاد اسلامی خوزستان به موازات این فعالیت‌ها، برگزاری رویدادهای معرفی کتاب، اهدای کتاب به مناطق کم‌برخوردار، توسعه کتابخانه‌های دیجیتال، همکاری با نویسندگان بومی، برگزاری کارگاه‌های ادبی، ایجاد مشوق‌های خرید کتاب، راه‌اندازی چالش‌های مطالعاتی در فضای مجازی و توسعه کتابخانه‌های سیار را نیز در دستور کار دارد.
فضای مجازی؛ تهدید یا فرصت؟ راهکارهای ارشاد برای نسل جدید
براتی در پاسخ به این پرسش که با توجه به تغییر سبک زندگی نوجوانان چگونه می‌توان فضای مجازی را به فرصتی برای ترویج مطالعه تبدیل کرد، گفت: فضای مجازی اگر درست مدیریت شود می‌تواند ابزار مهمی برای ترویج کتابخوانی باشد. به گفته او، تولید محتوای دیجیتال جذاب درباره کتاب‌ها، حمایت از کتاب‌های صوتی و الکترونیک، برگزاری چالش‌های مجازی کتابخوانی، همکاری با اینفلوئنسرهای آموزشی، تقویت سواد رسانه‌ای، ایجاد تخفیف‌های دانش‌آموزی، توسعه کتابخانه‌های دیجیتال، گفت‌وگوهای آنلاین با نویسندگان محبوب نوجوانان و ترکیب کتاب با سرگرمی‌هایی مانند بازی و انیمیشن از جمله ابزارهای مؤثر برای جذب نسل جدید هستند.
آمار کتابخانه‌ها و منابع موجود در استان
براساس آمار رسمی کتابخانه‌های عمومی، در خوزستان ۲۱۹ کتابخانه فعال وجود دارد که شامل ۱۷۸ کتابخانه نهادی، ۳۶ مشارکتی، یک کتابخانه مستقل، یک کتابخانه سیار و دو پیشخوان کتابخانه‌ای است. مجموع منابع استان شامل ۲ میلیون و ۹۴۴ هزار و ۵۱۹ جلد کتاب است که به ازای هر ۱۰۰ نفر ۵۷ جلد کتاب در خوزستان موجود می‌باشد.از جمعیت بیش از پنج‌میلیونی استان، تنها حدود ۱۰۰ هزار نفر عضو کتابخانه‌های نهادی و ۱۵ هزار نفر عضو کتابخانه‌های مشارکتی هستند؛ عددی که نشان می‌دهد هنوز فاصله زیادی تا تبدیل مطالعه به یک عادت عمومی وجود دارد.
مرجع / فـارس
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
