نخیلات خوزستان، این شناسنامه سبز جنوب، زیر فشار شوری آب، کمبود زیرساخت و بیتوجهی مدیریتی، در آستانه خشک شدن قرار گرفتهاند؛ صدای خشکیدن ریشهها از کارون تا بهبهان شنیده میشود.
نخلستانهای خوزستان، با ریشههایی در خاک هزارانساله و تنههایی سوخته از شوری و کمآبی، این روزها چشمانتظار جرعهای آب و تصمیمی قاطع از مدیران هستند. خرما، طلای قهوهای جنوب، در سرزمینی که روزگاری مایه فخر و معیشت بود، امروز زیر سایه خشکسالی، شوری آب و کمبود زیرساختهای صادراتی، جان میدهد.
تلاش برای نجات نخیلات...
سید محمدرضا موالیزاده، استاندار خوزستان، در تازهترین نشست شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی، اولویت اصلی استان را «تأمین آب آشامیدنی پاییندست و نجات نخیلات» اعلام کرد و گفت: «برای هر پیشنهاد عملی از سوی بخش خصوصی آماده همکاری هستیم.» او از برگزاری بیش از ۳۰ نشست برای مهار شوری در کرخه و رهاسازی هدفمند آب برای حفظ نخلستانها خبر داد.اما واقعیت میدانی نخلستانهای جنوب خوزستان، بهویژه در شادگان، آبادان و خرمشهر، تصویر دیگری دارد. شوری آب در برخی مقاطع به ۴۰ هزار EC رسیده و به گفته جواد سلطانی کاظمی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، «سال زراعی گذشته خشکترین سال در ۶۰ سال اخیر بوده است.» او تأکید میکند که کشاورزی استان با تنش آبی، ناترازی انرژی و خسارتهای محیطی روبهروست و تنها «مدیریت مشارکتی منابع آب» میتواند این چرخه فرسایش را مهار کند.
دریغ از یک سردخانه استاندارد!
مطابق آمار رسمی، خوزستان با تولید سالانه ۳۷۰ هزار تن خرما، دومین تولیدکننده بزرگ کشور است و ۲۳ درصد از خرمای ایران را تأمین میکند. شادگان با بیش از ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نخل و ۶۰ درصد صنایع تبدیلی، قطب اصلی این محصول است. با اینحال، به گفته ماجد مطوریانپور، رئیس انجمن خرمای خوزستان، «در کل استان حتی یک سردخانه استاندارد برای نگهداری خرما وجود ندارد و این مسئله صادرات را با چالش جدی مواجه کرده است.»او با انتقاد از نبود زیرساختهای بستهبندی و حملونقل گفت: «خرمای برهی به دلیل نیاز به زنجیره سرد، عملاً از چرخه صادرات حذف شده و بخش زیادی از محصول بهصورت فلهای فروخته میشود.» این وضعیت، به گفته کارشناسان، موجب از دست رفتن بازارهای جهانی در اروپا و شرق آسیا شده است.
ضرورت توسعه زیرساختهای صادراتی
در سوی دیگر، فرماندار بهبهان نیز بر ضرورت توسعه زیرساختهای صادراتی تأکید دارد و میگوید: «خرمای کبک بهبهان از بهترین ارقام کشور است، اما بدون حمایت از بستهبندی و برندسازی، نمیتوان در بازار جهانی رقابت کرد.» او خبر داده که تسهیلاتی برای بهبود وضعیت کشاورزان تخصیص یافته است، هرچند هنوز بسیاری از نخلداران از گرانی نهادهها و کمبود نقدینگی گلایه دارند.مالکیت نخلستانها در کنار چالش آب و ضعف زیرساخت، موضوع مالکیت نخلستانها نیز تازهترین حلقه چالشهاست. در آیینی با حضور رئیس سازمان ثبت اسناد کشور، سههزار و ۵۰۰ فقره سند مالکیت نخیلات آبادان و خرمشهر صادر شد؛ اقدامی که به گفته علی دهقانی، رئیسکل دادگستری خوزستان، «نتیجه انسجام دستگاهها و گامی در جهت تثبیت حقوق مردم» است.
نخل خوزستان میان زمین خشک و بازار خاموش، ایستاده است. آنچه امروز این میراث کهن را نجات میدهد نه فقط آب، که سیاستی جامع، زیرساختی هوشمند و ارادهای پایدار برای حفظ ریشههای جنوب است؛ ریشههایی که اگر بخشکد، چیزی بیش از یک درخت از دست میرود — هویت و حافظه خوزستان از میان میرود.