تهدیدها و فرصت‌های فضای مجازی برای سلامت زنان   

دکتر قدسیه حکیم‌زاده  با اشاره به اثر تهدیدها و فرصت‌های فضای مجازی و رسانه‌ها برای سلامت زنان اظهار کرد: فضای مجازی دنیایی بی‌کران از خلاقیت، نوآوری و تحول است. در دنیای امروز، فضای مجازی و رسانه‌ها، تنها ابزاری برای سرگرمی و ارتباط نیستند بلکه جزو جدانشدنی از زندگی مدرن محسوب می‌شوند.

وی افزود: این پدیده، به ویژه در دوران بحران، اهمیت و تاثیرگذاری خود را دوچندان نشان می‌دهد. در چنین شرایطی، زنان به عنوان نیمی از جامعه، با توجه به نقش‌های متعددی که در خانواده، جامعه و محل کار و ... بر عهده دارند، با مشکلات  و خطرها بیشتری مواجه می‌شوند. 

این متخصص روانشناسی بالینی گفت: فضای مجازی و رسانه‌ها در دوران بحران، ابزاری با ماهیت دوگانه و پیچیده هستند. از یک سو، می‌توانند به تشدید آسیب‌پذیری، افزایش اضطراب و استرس، ترویج الگوهای ناسالم و گسترش خشونت منجر شوند و از سوی دیگر، همین فضاها می‌توانند بستری برای ایجاد شبکه‌های حمایتی قوی، دسترسی به اطلاعات و آموزش‌های حیاتی، تقویت حضور زنان در مقابله با بحران و ایجاد فرصت‌های اقتصادی باشند.

تاثیرهای مثبت فضای مجازی 

وی بیان کرد: فرهنگ‌سازی و اصلاح باورهای نادرست،‌ تغییر نگرش و تغییرهای مثبت در رفتارهای مرتبط با سلامت، دسترسی به خدمات پزشکی و روانشناسی آنلاین، مشاوره و پیگیری بیماری‌ها به صورت مجازی، ایجاد گروه‌ها و کمپین‌های سلامت محور در شبکه‌های اجتماعی، ارتقای آگاهی زنان از سلامت جسمی خود و ابعاد آن شامل سلامت بلوغ، سوءتغذیه و چاقی، مراقبت‌های دوران بارداری و پس ‌از آن و بیماری‌ها و سرطان‌های زنان برخی از این آثار مثبت هستند. 

حکیم‌زاده گفت: فضای مجازی و رسانه‌ها همچنین در حفظ ارتباطات، امکان برقراری ارتباط با اعضای خانواده و دوستان، تشکیل گروه‌های خانوادگی و دوستانه برای هماهنگی و مشارکت بیشتر، اشتراک‌گذاری لحظه‌ها و پشتیبانی اجتماعی کمک می‌کند. 

وی ادامه داد: این فضا همچنین در تعلیم و تربیت و دسترسی به منابع آموزشی متنوع و به‌روز، پیشگیری از آسیب‌ها در فضای مجازی و  اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی درباره آسیب‌های اجتماعی نقش دارد. 

تاثیرهای منفی فضای مجازی 

این متخصص روانشناسی بالینی گفت: استفاده از فضای مجازی به دلیل نشستن طولانی مدت می‌تواند منجر به ضعف عضلات و افزایش خطر بیماری‌های مزمن شود. خیره شدن مداوم به صفحه نمایش نیز می‌تواند موجب خستگی و خشکی چشم، و کاهش کیفیت بینایی شود. 

وی بیان کرد: همچنین وضعیت نادرست نشستن و استفاده طولانی مدت از دستگاه‌ها ممکن است موجب درد گردن، شانه و کمر شود. 

مسئول سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان اضافه کرد: اعتیاد به فضای مجازی، اضطراب و افسردگی ناشی از استفاده بیش ‌از حد و استفاده مداوم و بی‌رویه از فضای مجازی به ویژه شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند سطح اضطراب و افسردگی را افزایش دهد. مقایسه‌های اجتماعی، حس کم‌ارزشی، ترس از جا ماندن(FOMO) و اعتیاد به لایک و تایید، موجب کاهش اعتماد به نفس و بروز احساسات منفی می‌شوند. استفاده از این فضا همچنین منجر به کاهش تمرکز و حافظه و اختلال‌های خواب می‌شود.

راهکارهای کاهش اثرهای منفی استفاده از فضای مجازی 

وی افزود: برای کاهش اثرهای منفی استفاده از فضای مجازی باید حداقل یک ساعت قبل از خواب، استفاده از وسایل الکترونیکی متوقف شود. همچنین موبایل باید از اتاق خواب خارج یا خاموش شود. کاهش نور محیط خواب و تنظیم ساعت خواب نیز در این زمینه بسیار مهم است.

تاثیر فضای مجازی بر تاب‌آوری روانی 

حکیم‌زاده گفت: تاب‌آوری روانی یعنی توانایی فرد در مقابله با مشکلات، شکست‌ها و فشارهای زندگی. استفاده بیش از حد از فضای مجازی ممکن است افراد را در برابر مشکلات زندگی واقعی ضعیف‌تر کند زیرا به جای تقویت مهارت‌هایی مانند حل مساله، کنترل هیجان‌ها، پذیرش واقعیت و مثبت‌اندیشی با پناه بردن به فضای مجازی، به طور موقت از مشکلات فاصله می‌گیرند. 

وی بیان کرد: همچنین فضای مجازی در شکل‌گیری سبک زندگی مصرف‌گرا و رشد خودشیفتگی و توجه‌طلبی در فضای مجازی نقش دارد. 

تاثیر روانی فیلترها و زیبایی غیرواقعی 

وی تصریح کرد: در اپلیکیشن‌های فضای مجازی، فیلترهای چهره، روتوش خودکار و جلوه‌های تصویری موجب شده‌اند که «زیبایی دیجیتال» جایگزین واقعیت شود. نوجوانان و به‌ویژه دختران جوان خود را با این تصاویر مقایسه می‌کنند و از ظاهر طبیعی خود دلسرد می‌شوند.

این متخصص روانشناسی بالینی افزود: هک و نفوذ به حساب‌ها و دستگاه‌ها، سرقت هویت و اطلاعات شخصی، فیشینگ و کلاهبرداری‌های اینترنتی، انتشار اخبار جعلی و اطلاعات نادرست و افزایش اضطراب و استرس، افزایش آزار و اذیت‌های سایبری،پیام‌های توهین‌آمیز، تهدید، انتشار اطلاعات شخصی و حتی آزار و اذیت جنسی آنلاین به ویژه برای زنان، برخی تهدیدهای رایج در فضای مجازی هستند.