دلایل افت تحصیلی دانش آموزان از زبان وزیر آموزش و پرورش
علیرضا کاظمی در جلسه علنی امروز به سوال محمدرضا صباغیان نماینده بافق و مهریز مبنی بر اینکه «چرا وضعیت علمی دانش‌آموزان کشور با افت شدید روبرو است؟»، پاسخ داد.
وزیر آموزش و پرورش با تبریک آغاز سال تحصیلی جدید گفت: موضوع افت تحصیلی چالش مزمن نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران در تمام ادوار و دغدغه تمام وزرا و نمایندگان مجلس بوده است.
کاظمی با بیان اینکه افت و رشد کیفیت آموزش در مدارس تابع سیاست‌ها و برنامه‌های کلان و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است، گفت: رشد علمی دانش‌آموزان در چند منظر قابل بررسی است.
حضور دانش‌آموزان در عرصه‌های بین‌المللی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است
وی توضیح داد: ظهور و بروز استعدادهای برتر دانش‌آموزی معمولا با شرکت در المپیادهای علمی و کسب رتبه‌های برتر قابل ارزیابی است. آمارها حکایت از آن دارد که حضور دانش‌آموزان جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌المللی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است.
وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: همچنین، تعداد مدال‌های کسب‌شده در سال ۲۰۲۳ میلادی ۳۲ مدال بوده و در سال ۲۰۲۵ با کسب ۱۱ مدال طلا، ۱۹ مدال نقره و ۱۰ مدال برنز، در مجموع ۴۰ مدال به‌دست آمده است که نسبت به سال گذشته ۴ مدال افزایش داشته و با صعودی ۲۰ پله‌ای، در جایگاه بسیار قابل توجهی قرار گرفته‌ایم؛ در چند روز گذشته و در آغاز سال تحصیلی، مقام معظم رهبری در سخنانی از این موفقیت‌ها تمجید کردند.
وی درباره حوزه آموزش عمومی، گفت: اگر در حوزه آموزش عمومی میانگین نمرات آزمون‌های نهایی یا کل یک دوره تحصیلی را براساس جدول ۲۰ برنامه هفتم توسعه مدنظر داشته باشیم، آمارها نشان می‌دهد که میانگین نمرات نهایی پایه دوازدهم نظری در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۵۸ درصد افزایش داشته است.
کاظمی اضافه کرد: میانگین نهایی نمرات پایه یازدهم نظری در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال ۱۴۰۳ حدود ۰/۶ درصد افزایش داشته است.
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: معدل دوره دوم متوسطه نظری براساس تکلیف جدول ۲۰ ماده ۷۸ قانون برنامه هفتم توسعه، از ۱۴/۷۵ در سال ۱۴۰۳ به ۱۵/۳۲ در سال ۱۴۰۴ رسیده که نشان‌دهنده ۰/۵۷ درصد ارتقا است.
وی خاطرنشان کرد: عملکرد دانش‌آموزان در امتحانات نهایی پایه دوازدهم، به دلایل متعددی از جمله تعطیلی‌های ناخواسته ناشی از ناترازی‌های انرژی و آلودگی هوا تحت تأثیر قرار گرفته و باعث افت تحصیلی به میزان ۰/۴۳ درصد در سال ۱۴۰۴ شده است.
به گزارش ایسنا، وزیر آموزش و پرورش در بخش دوم صحبت‌هایش درباره دلایل افت تحصیلی دانش‌آموران گفت: افت تحصیلی فرآیندی زمان‌بر است و نمی‌توان انتظار داشت تنها در یک سال تغییرات قابل ملاحظه‌ای در آن ایجاد شود؛ ریشه‌های این پدیده را می‌توان در چهار لایه مورد بررسی قرار داد.
وی اولین ریشه را در عوامل ساختاری و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور دانست و توضیح داد: یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی، شکاف میان برنامه درسی با نیازهای زمانه است. برنامه درسی کنونی مبتنی بر محفوظات بوده و از نیازهای واقعی بازار کار و مهارت‌های زندگی در قرن ۲۱ فاصله دارد. این امر موجب کاهش انگیزه درونی دانش‌آموزان می‌شود.
تقریبا در بسیاری از مناطق محروم، حاشیه‌ای و کم‌برخوردار، هنوز پوشش پیش‌دبستانی وجود ندارد
وی ادامه داد: از سوی دیگر حجم بالای کتاب‌های درسی، فشار زمانی، تمرکز بیش از حد بر ارزیابی‌های کمی و سایه سنگین کنکور در دوره دوم متوسطه، پوشش کم تربیت و آموزش دوران کودکی و پیش‌دبستانی باعث می‌شود زیربنای علمی دانش‌آموزان از همان ابتدا ضعیف شکل گیرد. تقریبا در بسیاری از مناطق محروم، حاشیه‌ای و کم‌برخوردار، هنوز پوشش پیش‌دبستانی وجود ندارد.
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: در کنار این موارد، تعطیلی ۲۴ روزه مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ یعنی معادل یک ماه کامل به دلیل آلودگی هوا و ناترازی انرژی که خارج از اختیارات وزارت آموزش و پرورش بوده، بر کیفیت آموزش تأثیر گذاشته است. همچنین، برگزاری آزمون سراسری در دو نوبت که نوبت اول آن در اردیبهشت‌ماه برگزار شد، باعث شد دانش‌آموزان پایه دوازدهم تمرکز کافی بر مفاهیم کتاب‌های درسی نداشته باشند.
کاظمی دومین مولفه را عوامل آموزشی و مدرسه‌ای بیان کرد و گفت: این بخش بیشترین نقش تعیین‌کننده را در افت تحصیلی دارد. فقر امکانات و تجهیزات در بسیاری از مدارس به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و محروم را داریم که از آزمایشگاه، کارگاه، کتابخانه‌های غنی و فناوری‌های روز بی‌بهره هستند.
ضعف در جذب و نگهداری معلمان با انگیزه
وی ادامه داد: تراکم بالای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس، روش‌های تدریس منسوخ، ضعف در جذب و نگهداری معلمان با انگیزه و کمبود منابع مالی و انسانی نیز از دیگر عوامل‌اند. در ۱۰ سال گذشته تقریبا بودجه آموزش‌وپرورش ثابت بوده سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص داخلی تنها ۲.۹۳ درصد بوده در حالی که میانگین جهانی بین ۴ تا ۵ درصد است.
از سال ۱۳۸۸ تاکنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر وارد بدنه آموزش‌وپرورش شده‌اند
وزیر آموزش و پرورش گفت: از سال ۱۳۸۸ تاکنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر از طریق روش‌های مختلف، خارج از آزمون استخدامی یا دانشگاه فرهنگیان، وارد بدنه آموزش‌وپرورش شده‌اند.
کاظمی مولفه دیگر را عوامل فردی و روان‌شناختی عنوان واظهار کرد: بخشی از افت تحصیلی به مسائل فردی و روان‌شناختی دانش‌آموزان بازمی‌گردد؛ از جمله بحران هویت و آینده‌نگری، مشکلات سلامت روان و ضعف در مهارت‌های فراشناختی.
وی با اشاره به عوامل خانوادگی و اجتماعی گفت: شرایط کلان اقتصادی و اجتماعی کشور، فقر اقتصادی، بیکاری فارغ‌التحصیلان، کاهش انگیزه تحصیلی در میان دانش‌آموزان، افت سرمایه فرهنگی خانواده‌ها و آسیب‌های ناشی از فضای مجازی و مسائل اجتماعی از جمله عواملی هستند که در افت تحصیلی تأثیرگذارند.
کاظمی با تشریح برنامه‌های آموزش‌وپرورش برای ارتقای کیفیت آموزشی، گفت: موضوع کیفیت یک فرآیند است که در طول سال‌ها رقم می‌خورد نه در مدت کوتاه یک سال یا چند ماه که فردی مسئولیت وزارت را برعهده دارد.
مهم‌ترین و محوری‌ترین برنامه وزرات آموزش و پرورش، تحول در برنامه درسی است
وی با بیان اینکه برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت برای ارتقای کیفیت صورت گرفته است، گفت: در نگاه بلندمدت، مهم‌ترین و محوری‌ترین برنامه وزرات آموزش و پرورش، تحول در برنامه درسی است. برآورد ما نشان می‌دهد که این تحول حداقل ۷ سال طول می‌کشد تا محتوای کتاب‌های درسی و برنامه‌های آموزشی به‌صورت پایه به پایه تغییر کند. در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، توانسته‌ایم برنامه درسی و کتاب‌های پایه اول ابتدایی را تدوین کرده و به‌صورت آزمایشی در ۸ مدرسه کشور اجرا کنیم. این طرح طی سه سال آینده در تمام مدارس کشور اجرا خواهد شد.
وی موضوع دوم را اصلاح ساختار نظام آموزشی کشور بیان کرد و افزود: تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت نیازمند حمایت همه‌جانبه به‌ویژه از سوی نمایندگان مجلس است. ساختار غلط فعلی موجب شده امروز با انبوهی از فارغ‌التحصیلان بیمار کم‌سواد مواجه باشیم. ازاین‌رو، نیازمند ساختاری یکپارچه و استعدادیاب متناسب با نیازهای جامعه هستیم.
امروز با انبوهی از فارغ‌التحصیلان کم‌سواد و بیکار مواجه‌ایم
وی در تشریح اقدامات کوتاه‌مدت وزارت آموزش و پرورش گفت: آموزش‌وپرورش امروز اولویت اول دولت جمهوری اسلامی ایران است. اقدامات ما در دو محور دنبال می‌شود؛ اولین محور توسعه عدالت آموزشی و محرومیت‌زدایی از فضاهای آموزشی است. در این زمینه بیش از ۷۷۰۰ پروژه در دستور کار قرار گرفته و ۲۴۰۰ پروژه در طول یک سال گذشته آماده افتتاح شده است. همچنین، استانداردسازی تجهیزات مدارس در دستور کار قرار دارد.
کاظمی با اشاره به مولفه ارتقای کیفیت آموزشی، گفت: دو عنصر کلیدی در این بخش، معلمان و مدیران مدارس هستند. ما برای اولین بار آموزش و توانمندسازی معلمان را علاوه بر حوزه‌های تخصصی، در حوزه توانمندسازی عمومی یعنی توانمندسازی معلمی و آشنایی با روش‌های نوین و فعال تدریس را در دستور قرار داده تاکنون بیش از ۸۰ درصد معلمان تحت آموزش قرار گرفته‌اند. همچنین، طرح آموزش معلمان با بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای بیش از ۲ میلیون دانش‌آموز و یک میلیون معلم در تابستان اجرا شده است.
وی ادامه داد: تمام معلمان کشور در یک شبکه اجتماعی یادگیری به هم متصل شده‌اند تا فرآیند یادگیری از «هم‌آموزی» به «باهم‌آموزی» و «تجربه‌گردانی» تبدیل شود که از محورهای مهم ارتقای کیفیت تعلیم‌وتربیت است.
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد: امروز استانداردسازی فضاهای آموزشی و مدارس کشور با فناوری‌های جدید نیز در دستور کار وزارت آموزش‌وپرورش است. سامانه مربوط به این حوزه طراحی و آماده‌سازی شده و بنا داریم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی، بنگاه‌های اقتصادی و مسئولیت‌های اجتماعی، این طرح را اجرایی کنیم.
