مقایسه شاید در نگاه اول ساده و بیاهمیت به نظر برسد، اما در عمق رابطه، میتواند همچون خراشی مداوم بر دل بنشیند. همسرانی که مدام با دیگران سنجیده میشوند، کمکم احساس میکنند دیده نمیشوند و ارزش واقعیشان نادیده گرفته شده است.
گاهی زخمهای زندگی نه از دعواها و فریادها، که از جملههایی ساده و به ظاهر بیاهمیت شکل میگیرند. یکی از این زخمها، مقایسه است؛ وقتی زن یا مرد، شریک زندگیاش را با دیگری میسنجد و ندانسته آتشی در دل خانه میافروزد. شاید خیلیها این کار را شوخی یا راهی برای تحریک طرف مقابل به بهبود بدانند، اما واقعیت این است که مقایسه مثل موریانهای خاموش میتواند پایههای یک رابطه را سست کند.
یک نامه
گاهی حس میکنم در نگاهت محو میشوم؛ هر بار که مرا با دیگری میسنجی، انگار سایهای کمرنگتر از خودم باقی میماند. وقتی میگویی: فلانی چنین است، فلانی چنان رفتار میکند، در دل من چیزی فرو میریزد. من تمام توانم را میگذارم تا بهترین باشم، اما همین مقایسهها مرا به جایی میرساند که احساس میکنم هیچگاه کافی نیستم؛ همیشه کسی هست که در چشم تو برتری دارد.میخواهم باورم کنی، همانطور که روز اول، من را با همه کم و کاستیهایم انتخاب کردی. من نمیخواهم قهرمان باشم، نمیخواهم شبیه کسی دیگر باشم، فقط میخواهم در چشمهایت همان همسر سادهای باشم که ارزش دوست داشته شدن دارد.کاش بدانی این مقایسهها چه زخمی بر دل میزند؛ زخمی که نه با عذرخواهی التیام مییابد و نه با سکوت. تنها چیزی که مرهمش است، نگاه مهربانت و کلامی که از دل بیاید و بگوید: برای من کافی هستی، درست همینطور که هستی.
چرا مقایسه؟
این دلنوشته شاید حرف دل بسیاری از همسران باشد؛ تجربهی تلخ مقایسه شدن اما چرا برخی افراد همسرشان را با دیگران مقایسه میکنند؟ این رفتار چه پیامدی دارد و چگونه میتوان جلوی آن را گرفت؟ در ادامه، خانم مژده باغبانپور، کارشناس روانشناسی بالینی، به بررسی ریشهها، آسیبها و راهکارهای این موضوع پرداخته است.به گفتهی باغبانپور، دلیل مقایسه هرچه باشد، آسیبی جدی را به رابطه وارد میکند حتی اگر فردی عزتنفس و اعتمادبهنفس بالایی داشته باشد، شنیدن مقایسه از زبان کسی که دوستش دارد، به شدت احساساتش را جریحهدار میکند.او میگوید: برخی فکر میکنند مقایسه میتواند امیدبخش باشد، مثلاً وقتی از الفاظ مثبت استفاده شود یا برای تشویق طرف مقابل به کار رود؛ اما تحقیقات روانشناسی نشان داده این کار نهتنها اثر مثبتی ندارد، بلکه آثار منفی زیادی به جا میگذارد که امروز بیشتر به بعد منفی مقایسه میپردازیم.باغبانپور در توضیح ریشههای این رفتار میگوید که مقایسه معمولاً بیدلیل شکل نمیگیرد و پشت آن الگویی تکراری پنهان است. گاهی ریشه در کودکی دارد؛ جایی که پدر یا مادر با مقایسههای مداوم، ناخواسته این عادت را در ذهن فرزند نهادینه کردهاند و حالا او همان الگو را در زندگی مشترک تکرار میکند. در بعضی مواقع، مقایسه نتیجه دلخوری یا ناراحتی است؛ همسر بهجای بیان مستقیم مشکل، با مقایسهکردن تلاش میکند احساس آزار یا انتقام پنهان خود را نشان دهد. گاهی هم پای لجبازی در میان است؛ وقتی فرد توانایی گفتوگوی سالم ندارد، به مقایسه پناه میبرد تا شریک زندگیاش را کوچک بشمارد و احساس بیارزشی در او ایجاد کند.
راهکار چیست؟
او دربارهی پیامدهای مقایسه میگوید:مقایسه، چه از طرف مرد باشد چه زن، آسیبهای زیادی به رابطه میزند. شاید در ابتدا شوخی یا موضوعی بیاهمیت به نظر برسد اما به مرور میتواند منجر به بدبینی، سوءظن، نابسامانی خانواده، دلسردی، بیعلاقگی و حتی جدایی و طلاق شود.باغبانپور برای مقابله با این مشکل، چند راهکار عملی ارائه میدهد که عبارتند از
۱. همدلی و استفاده از جملات مثبت: بهجای مقایسه، با احترام و قدردانی احساس ارزشمندی را به همسر منتقل کنید تا او بداند به چه اندازه درکش میکنید. همین امر موجب میشود تا انگیزه را در همسرتان تقویت کنید.
۲. تمرکز و توجه بر جنبههای مثبت همسر: پیش از مقایسه، به ویژگیهای خوب و لحظههای شیرین زندگی مشترک فکر کنید. حتما به یاد آورید که لحظه انتخاب او به عنوان همسرتان چه دلایلی مدنظرتان بود. توجه داشته باشید که مرور موارد مثبت شما را از افکار منفی دور میکند.
۳. قدردانی مکرر: تشکر و قدردانیهای ساده میتواند احساس مثبتی در طرف مقابل ایجاد کند و صمیمیت را بازگرداند.
۴. قرار دادن خود به جای همسر: قبل از انجام هرگونه مقایسه، تصور کنید اگر شما مقایسه شوید چه احساسی خواهید داشت. همین درک میتواند مانع تکرار این رفتار شود. به یاد داشته باشید بهجای مقایسه، خواستهها و انتظارات خود را مستقیم و محترمانه بیان کنید.
۵. کمک گرفتن از روانشناس: اگر این عادت ناپسند ریشهدار شد، حتماً از یک مشاور یا زوجدرمانگر کمک بگیرید تا الگوهای غلط اصلاح شوند.
به گفتهی باغبانپور مقایسه همسر شاید در لحظه ساده به نظر برسد، اما اگر به عادت تبدیل شود، مخربترین اثرات را بر رابطه میگذارد. هیچکس دوست ندارد با دیگری سنجیده شود؛ آنچه رابطه را زیبا میکند، پذیرش و درک متقابل است.همیشه بخاطر داشته باشید، عشق جایی رشد میکند که نگاهِ مقایسه خاموش شود و هرکس، همانگونه که هست، در چشم دیگری زیبا و کافی دیده شود. مقایسه، بذر تردید میکارد اما قدردانی، گل امید را در دلها میشکوفاند.