عوامل خطر سکته قلبی را بشناسید

سالانه تقریبا ۲۰.۵ میلیون نفر در سراسر دنیا به علت بیماری قلبی عروقی فوت می‌کنند و این رقم، ۳۱ درصد مرگ‌های جهان و نیمی از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر را تشکیل می‌دهد.

۲۹ سپتامبر از سوی سازمان جهانی بهداشت به نام روز جهانی قلب تعیین شده است؛ شعار امسال  روز جهانی قلب "don’t miss a beat"(هیچ ضربان قلبی را از دست ندهید) و با تاکید بر اهمیت و نقش پیشگیری نسبت به درمان، تعادل در رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی کافی، اجتناب از مصرف دخانیات و الکل و نیز مدیریت استرس در نظر گرفته شده است.

دکتر مهرداد شریفی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به روز جهانی قلب مصادف با ۷ مهر اظهار کرد: داشتن قلب سالم برای حیات انسان یک ضرورت است؛ هر چند بسیاری از بیماران قلبی یاد گرفته‌اند که چگونه با داشتن قلب بیمار، زندگی کامل و مولدی داشته باشند. بیماری‌های قلبی عروقی به سن یا جنس خاصی اختصاص ندارد و همه افراد در هر سن و جنسی ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری‌ها باشند، با این حال می‌توان با انجام اقدامات موثر و به موقع، خطر ابتلا به این بیماری یا عوارض حاصل از آن‌ها را کاهش داد.

وی افزود: بعضی افراد به علت زمینه ارثی یا شیوه زندگی نامناسب بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قلبی عروقی هستند بنابراین، اطلاع از عوامل خطر این بیماری‌ها به افراد دارای این عوامل برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های قلبی عروقی کمک می‌کند.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان گفت: منظور از عوامل خطر مصرف دخانیات و الکل، رژیم غذایی ناسالم و کم‌تحرکی هستند که به نوبه خود در افراد به شکل اضافه وزن و چاقی، قندخون بالا، کلسترول خون بالا و فشار خون بالا نشان داده می‌شوند.

یک‌سوم مرگ‌های قلبی عروقی، زودهنگام‌اند

وی بیان کرد: بیماری‌های قلبی عروقی اولین علت مرگ و میر در دنیا و همچنین در کشور است. بیش از ۸۰ درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی و سکته مغزی اتفاق می‌افتد که یک‌سوم این مرگ‌ها، زودهنگام هستند و در سنین زیر ۷۰ سال رخ می‌دهند.

شریفی تصریح کرد: سالانه تقریبا ۲۰.۵ میلیون نفر در سراسر دنیا به علت بیماری قلبی عروقی فوت می‌کنند که ۳۱ درصد کل علل مرگ‌های جهان و نیمی از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر را تشکیل می‌دهد. باید توجه شود بیشتر این مرگ‌ها به شکل حمله‌های قلبی و سکته‌های مغزی رخ می‌دهند.

گرفتگی عروق چیست؟

وی افزود: عمده این موارد مرگ مربوط به انسداد رگ‌های خون‌رسان به قلب یعنی عروق کرونر است. رسوب تدریجی کلسترول(یکی از انواع چربی‌های خون) و دیگر چربی‌ها و مواد در دیواره داخلی سرخرگ‌های بدن، موجب بروز پلاک‌هایی در جدار این عروق می‌شود که منجر به تنگ، سفت و سخت شدن دیواره رگ‌ها خواهد شد. به این حالت، گرفتگی عروق یا تصلب شرایین یا آترواسکلروز گفته می‌شود.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: با گذشت زمان، افزایش رسوب چربی می‌تواند تنگی و باریک شدن شریان‌ها را به دنبال داشته باشد و مانع خون‌رسانی کافی به بافت‌ها شود. در صورتی که چنین اتفاقی در عروق کرونر قلب رخ دهد، می‌تواند خون‌رسانی به عضله قلب را کم و یا حتی قطع کند. به این حالت که در آن خون کافی به عضله قلب نمی‌رسد ایسکمی قلب می‌گویند. این وضعیت سبب ایجاد درد قلبی یا (آنژین صدری) خواهد شد.

وی ادامه داد: گاهی سطح پلاک‌های چربی در جدار شریان کرونر ترک می‌خورد و دچار پارگی می‌شود. این پدیده موجب تجمع پلاکت‌ها(عناصری که وظیفه انعقاد خون در زمان خونریزی را دارند) و ایجاد لخته در این ناحیه می‌شود که به آن ترومبوز می‌گویند. این لخته سبب تنگ‌تر شدن مجرای عروق کرونر و کاهش بیشتر خون‌رسانی به عضله قلب می‌شود.

شریفی گفت: با ادامه محرومیت عضله قلب از اکسیژن، قلب دچار آسیب می‌شود. اگر این لخته خون به حدی بزرگ شود که به طور کامل مسیر جریان خون را مسدود کند، بخشی از بافت عضله قلب که توسط آن شریان تغذیه می‌شود، می‌میرد. به این وضعیت حمله قلبی یا سکته قلبی می‌گویند.

وی بیان کرد: زنده ماندن پس از بروز سکته قلبی بستگی به میزان از بین رفتن عضله قلب و نیز تشخیص سریع و دریافت به موقع مراقبت‌های درمانی دارد. گسترش پلاک به طرف داخل جداره رگ و یا حرکت لخته خون از سایر قسمت‌های گردش خون و قرار گرفتن در داخل عروق کرونر نیز می‌تواند موجب انسداد این عروق شوند.

عوامل خطر سکته قلبی

رئیس مرکز بهداشت خوزستان گفت: عوامل خطر، رفتارها یا وضعیت‌هایی هستند که احتمال ابتلا به یک بیماری را افزایش می‌دهند. عوامل خطر در سکته قلبی در دو گروه عوامل خطر ارثی یا ژنتیکی یا عوامل خطر اکتسابی هستند. عوامل خطر ارثی به گونه‌ای هستند که فرد با آن‌ها به دنیا می‌آید و قابل تغییر نیستند. با این حال با تغییر شیوه زندگی و مراقبت‌های بهداشتی درمانی می‌توان از میزان تاثیر این عوامل کم کرد.

وی افزود: عوامل خطر اکتسابی نیز به نوع فعالیت‌ها و رفتارهایی که در زندگی انتخاب می‌کنیم و انجام می‌دهیم بستگی دارند و با تغییر شیوه زندگی و مراقبت پزشکی این عوامل قابل حذف یا کنترل هستند.

شریفی اضافه کرد: افرادی که دارای سابقه خانوادگی هستند به ویژه وجود سابقه سکته قلبی در پدر یا برادر قبل از ۵۵ سالگی و یا مادر یا خواهر قبل از ۶۵ سالگی، افرادی که حداقل یکی از اعضای درجه یک خانواده آن‌ها بیماری فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ یا اختلال‌های چربی خون شامل کلسترول و LDL بالا و HDL پایین دارند، سالمندان ۶۰ سال و بالاتر و زنان بعد از سن یائسگی در معرض عوامل خطر غیرقابل اصلاح هستند.

وی افزود: افرادی که دخانیات و الکل مصرف می‌کنند، افراد دارای اضافه وزن و چاق،  افراد مبتلا به فشار خون بالا و دیابت، مردان با  HDL کمتر از ۴۰ و زنان با HDL کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، افراد بدون سابقه بیماری در افراد درجه یک خانواده، افرادی که LDL بالا دارند، افرادی که تحت فشارهای روانی(استرس) هستند و افراد با فعالیت بدنی ناکافی و تغذیه نامناسب، در معرض عوامل خطر قابل اصلاح هستند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: در صورت وجود بیش از یک عامل خطر در فرد، آثار نامطلوب آن‌ها تشدید می‌شود بنابراین با مشاهده یک یا چند مورد از این عوامل، مراجعه به پزشک و کنترل آن‌ها ضروری است تا به این ترتیب، از بروز سکته قلبی جلوگیری شود.

نشانه‌های درد سکته قلبی

وی افزود: معمولا در سکته قلبی، درد و ناراحتی قفسه سینه بسیار شدید و مشخص است اما در بعضی موارد ممکن است شدت درد معمولی باشد و گاهی نیز بیمار به علت خفیف بودن نشانه‌ها از درخواست کمک خودداری کند. در برخی بیماران نیز ممکن است حتی درد قفسه سینه وجود نداشته باشد و فقط نشانه‌هایی از درد در بازو یا گلو وجود داشته باشد.

شریفی ادامه داد: درد ناگهانی یا ناراحتی قفسه سینه نه تنها برای خود بیمار ترسناک است بلکه برای اطرافیان فرد نیز نگران‌کننده است. زمانی که نشانه‌های سکته قلبی در فردی رخ می‌دهد، در بیشتر اوقات وی امیدوار است که این وضعیت مربوط به شرایط دیگری مانند سوءهاضمه یا کشیدگی عضلات جدار سینه باشد، به همین دلیل برای مراجعه به مراکز درمانی کوتاهی می‌کند و این تاخیر می تواند مرگ‌آور باشد.

چرا زمان طلایی مهم است؟

وی تصریح کرد: در این شرایط سرعت عمل بسیار مهم است و هر دقیقه برای رسیدن به بیمارستان یا برای دریافت کمک پزشکی ارزش حیاتی دارد. یک ساعت اول بعد از شروع سکته قلبی مهمترین زمان است و به آن زمان طلایی گفته می‌شود. هر چه درمان زودتر انجام شود، آسیب عضله قلب کمتر و احتمال زنده ماندن بیشتر می‌شود. هر چه درمان دیرتر انجام شود و مدت زمانی که خون به عضله قلب نمی‌رسد طولانی‌تر باشد، صدمه عضله قلب وسیع‌تر می‌شود و مقدار بیشتری از بافت قلب از بین می‌رود.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان گفت: برگزاری روز جهانی قلب نقش بسیار مهمی در آگاهی از عوامل خطر و اصلاح شیوه زندگی دارد. هر سال روز جهانی قلب در سراسر دنیا با یک موضوع که مسائل کلیدی و عناوین مرتبط با سلامت قلب را منعکس می‌کند، برگزار می‌شود و در طول سال فعالیت‌های مختلف مرتبط با سلامت قلب بر اساس این پیام سامان‌دهی می‌شود.  

وی افزود: امسال شعار روز جهانی قلب "don’t miss a beat"(هیچ ضربان قلبی را از دست ندهید) در نظر گرفته شده است. همچنین "قلب تو شایسته توجه است" به عنوان پیام اصلی این مناسبت با تاکید بر اهمیت و نقش پیشگیری نسبت به درمان، تعادل در رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی کافی، اجتناب از مصرف دخانیات و الکل و نیز مدیریت استرس در نظر گرفته شده است.

شریفی گفت: هدف از برگزاری این مناسبت این است که افراد بدانند چگونه با انتخاب شیوه زندگی سالم و چند تغییر ساده(مانند مقابله با فشارهای روانی) سلامت قلب خود را حفظ کنند و دولت‌ها بدانند اقداماتی که در سطح گسترده برای سلامت قلب انجام می‌شود به سلامت نوع بشر و ایجاد عدالت و سلامت در سیاره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، کمک می‌کند.