ضرورت تسریع در تصمیم گیری و تعیین تکلیف کشت های پاییزه حوضه آبی مارون ـ جراحی در سال زراعی جدید

نمایی از سد مارون

 خوزنیوز - عباس شیرازی/  در شهریورماه و واپسین روزهای سال آبی و سال زراعی ۱۴۰۴ ـ ۱۴۰۳ قرار داریم و با پایان یافتن این ماه و از ابتدای مهرماه ، سال آبی و نیز سال زراعی جدید آغاز خواهد شد و لیکن بر اساس شرایط پیش آمده که در ادامه یادداشت به آن اشاره خواهم کرد ، زارعین حوضه مارون ـ جراحی در شرایطی مبهم و نامطمئن قرار گرفته اند و برای انجام کشت های پاییزه که مهمترین فصل کاری و ممر درآمدی آنهاست ، سردرگم و هنوز تکلیف خود را نمی دانند .
در این ایام وضعیت بغرنج آبی کشور بر کسی پوشیده نیست و برای همگان بالاخص کشاورزان به مدد کسب تجربه از برهه گذشته و گذر مشقت بار از شرایط کم آبی در فصل کشت قبل که ناشی از کاهش چشمگیر آورد رودخانه در اثر افت بارش های مؤثر در مناطق بالادست سد مارون و تقلیل ذخیره پشت سد بود ، محسوس و قابل درک است و بروز این حالت باعث شده کشاورزان ضمن اطلاع از شرایط بحرانی به وجود آمده ، همراهی آگاهانه و مسؤلانه با متولیان امر داشته باشند و از کشت های تابستانه صرفنظر نمایند و البته بنا به وضعیت نگران کننده اندوخته سد با کورسوی امیدی در انتظار تعیین تکلیف از سوی مسؤلان ذی ربط جهت کشت های پاییزه در فصل زراعی پیش رو بمانند .
همانگونه که می دانیم رودخانه دائمی مارون با سرچشمه گرفتن از رشته کوه های استان کهگیلویه و بویراحمد و ذخیره در پشت سدی به همین نام جریان یافته و در مقطعی با پیوستن به رودخانه علاء ، رود جراحی را تشکیل می دهد . رودخانه مارون ـ جراحی در استان خوزستان با عبور از چندین شهرستان اعم از : بهبهان ، آغاجاری ، امیدیه ، رامهرمز ، رامشیر ، ماهشهر ، شادگان و در نهایت منتهی شدن به تالاب بین المللی شادگان به عنوان منبع اصلی تأمین آب اراضی کشاورزی ، شرب و سایر صنایع این نواحی محسوب می گردد .

 از آنجائیکه غالب ساکنین نقاط مزبور از دیرباز تاکنون با وابستگی شدید و پیوند تمدنی ناگسستنی ، نظام شغلی خود را بر مبنای این حرفه شریف و پر زحمت پی ریزی و استوار نموده اند ، لذا انتفاع از این رودخانه نقش محوری و اساسی در درآمدزایی و استقرار آنان در جوار این رود داشته و این موهبت الهی و طبیعی همچون شاهرگی آکنده از دَم ، در طول تاریخ جریان یافته و با دمیدن روح هستی بخش در کالبد این سرزمین ، موجبات رونق اقتصادی را در این پهنه از استان زرخیزمان فراهم نموده است .
مقوله آب در انجام فعالیت های مختلف کشاورزی ، صرف به کارگیری بهترین نهاده ها و اجرای روزآمدترین و جامع ترین شیوه های به زراعی و خاک ورزی ، نقشی بسیار مهم و حیاتی داشته و این عنصر زندگی بخش به عنوان عاملی بنیادی در امر کشاورزی کاربرد دارد و ضرورت آن غیرقابل انکار بوده و این نهاده بسزا و مؤثر در مدیریت مزرعه ، به عنوان پیشران تولید در این صنعت به شمار رفته و سبب افزایش کمی و کیفی عملکرد محصولات در واحد سطح و بالتبع فزونی درآمد کشاورزان می گردد و فقدان آن در امر کشاورزی برابر است با نیستی و هدر رفت سرمایه ها و تحمیل ضرر و زیان به بهره برداران این رکن اصلی از اقتصاد کشور .
اگر واقع بینانه به مسئله کم آبی و خشکسالی پیش آمده در این حوضه آبی بنگریم ، آنچه که پس از اتمام برنامه رهاسازی و تأمین آب نخیلات در بازه های زمانی تعیین شده قابل تصور است ، ذخیره آب پشت سد در اثر نبود بارش در این موقع از سال قطعاً کاهش می یابد و از طرفی حجمی از این اندوخته موسوم به آب مرده می باشد و غیرقابل بهره برداری است و بخشی از آن که حجم مفید می باشد بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل و مباحث مرتبط با مدیریت بحران می بایست حفظ و در شرایط اضطراری و با رعایت پروتکل های خاص ، محتاطانه رهاسازی و در زمینه آب شرب و صنایع مصرف گردد و آنچه که به عنوان سهم حق آبه کشت تعیین می شود و قابل برنامه ریزی است بنا به وسعت سطوح زراعی حوضه مارون ـ جراحی و با در نظر گرفتن حفظ رژیم آبی و استمرار شرایط محیط زیستی رودخانه و زیست بوم تالاب در پایاب حوضه ، محدود و کفاف لازم برای چند دور رهاسازی و آبیاری کلیه سطوح کشت را ندارد و شایان ذکر است شوربختانه طبق الگوها و خروجی مدل های چندگانه ، بارش های پاییز امسال با تأخیر و نسبت به میانگین بلند مدت میزان بارش ها کم و دمای هوا بالاتر از نرمال پیش بینی شده است ، هر چند که این باور هم وجود دارد هیچ گاه الگوها و پیش بینی ها قطعیت ندارند و نمی توان به اینگونه آمار و تحلیل ها اکتفا و توجه محض نمود و امید است همین طور هم باشد و اتفاقات خوشی بر خلاف رویه این پیش بینی ها رقم بخورد ، اما تجارب دهه گذشته و سنوات قبل و نیز همین سال زراعی اخیر ، می بایست به عنوان سرمشق و عبرت مورد مداقه قرار گیرد تا از سویی سرمایه های مادی زارعین در این شرایط بسیار دشوار اقتصادی و معیشتی دچار خسارت و  اتلاف نشوند و از سویی به واسطه احتمال بروز نارضایتی ناشی از اختلالات ناخواسته و قهری ، سلب اعتماد و وقوع سایر پیامدهای نامطلوب اجتماعی ـ امنیتی بر جامعه بهره برداران بخش کشاورزی مستولی نگردد و سرمایه اجتماعی در این بخش پویا و خط مقدم تأمین امنیت غذایی کشور زائل نشود .
با توجه به مخاطرات پیش گفته و اینکه تقریباً زمان لازم تا شروع کشت های پاییزه وجود دارد ، ضروری است متولیان امر با آینده نگری واقع گرایانه در زمینه تعیین الگو و سطوح کشت این حوضه آبی در اسرع وقت تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند و اگر بنا به شرایط کم آبی و تثبیت الگوهای نامطلوب اقلیمی مقرر گردد که سطوح کشت کاهش یابد و یا بالاجبار عدم کشت را در برخی نقاط از حوضه اعلام نمایند ، پیشاپیش تمهیدات لازم را در راستای پیشگیری از بروز نارضایتی های عمومی و کاهش لطمات ناشی از این اراده توأم با اقناع سازی جامعه هدف و نیز تعیین بسته های جبرانی ، حمایتی و تشویقی نظیر : تعویق پرداخت اقساط تسهیلات و بخشودگی بهره بانکی وام ها ، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت با بازپرداخت اقساط طولانی مدت و اجرای سایر سیاست ها و موارد ترمیمی برابر قوانین و مقررات به منظور گذر از بحران احتمالی اخذ نمایند .  
به زعم نگارنده با توجه به تغییرات اقلیمی و حاکمیت شرایط خشکسالی بی سابقه و بحران کم آبی طی دهه های گذشته و استمرار آن در دوره فعلی و احتمالاً در آینده ، لزوماً می طلبد متولیان امور آب و کشاورزی استان ضمن برنامه ریزی صحیح و رصد دقیق اجرای برنامه ها جهت گذر آرام و کم دغدغه از تنش آبی و سایر تبعات مترتب بر آن در طی کشت های پاییزه پیش رو می بایست هم به طور مسلط ، مقتدرانه و با اعمال اختیارات حاکمیتی خود در زمینه اجرای ضوابط و سیاست های اصولی و نیز آموزش ، تسهیل شرایط و ترغیب بهره برداران بخش کشاورزی جهت به کارگیری دانش روز و تجهیزات فنی لازم برای انجام روش های نوین آبیاری در راستای افزایش راندمان مصرف و صرفه جویی در استفاده از این عنصر ضروری و حیاتی اهتمام جدی ورزند و از طرفی هم با ترویج و بسط کشت های کم آب بر و ممانعت از توسعه زراعت در اراضی بایر و نامرغوب و برچیدن ایستگاه های برداشت آب فاقد مجوزات قانونی و همچنین تقویت بنیه اقتصادی و ارتزاق جوامع محلی با حمایت های مالی و رواج مشاغل متنوع پربازده و جلوگیری از وابستگی و گسترش روزافزون فعالیت ها و معیشت آب محور در این حوضه آبی اقدامات ماندگار ، اساسی و اثرگذاری را اعمال نمایند .