خوزستان همچنان در انتظار تغییر الگوی توسعه
مهرداد نیکو چهارشنبه شب در سلسله نشست‌های تخصصی نکوداشت هفته دولت، با محوریت توسعه استان و راهکارهای و فرصت‌ها در نمایشگاه بین‌المللی اهواز، با تاکید بر اینکه توسعه خوزستان مستقل از توسعه کشور نیست، خاطرنشان کرد: این استان نقش موثری در توسعه ایران داشته و بسیاری از نمادهای توسعه و ایران مدرن از خوزستان سرچشمه گرفته است.
وی افزود: خوزستان در گذشته نقش خود را در توسعه یافته و به عنوان استانی منبع‌محور، توسعه را به همراه آورده بود اما جنگ تحمیلی این روند را قطع کرد و پس از آن نیز نگاه توسعه کشور تغییر یافت؛ به گونه‌ای که این استان دیگر نتوانست جایگاه پیشین خود را بازیابد.
رئیس سازمان‌مدیریت و برنامه ریزی خوزستان تصریح کرد: الگوی توسعه کشور به سمت مرکز متمایل شد، بنادر از رونق افتادند و خوزستان نتوانست خود را در این طرح نوین بازتعریف کند.
وی با اشاره به انزوای نسبی ایران در زنجیره ارزش جهانی، تصریح کرد: ایران خود را با زنجیره ارزش جهانی پیوند نزده است در حالی که امروز توسعه در جهان وابسته به شرکت‌های بزرگ است. تنها با یافتن جایگاهی در این زنجیره می‌توان از توسعه پایدار سخن گفت.
نیکو مشکلات نهادی را از دیگر موانع توسعه خوزستان برشمرد و گفت: شرکت‌ها و دستگاه‌های اجرایی باید تعریف ملی داشته باشند، اما متاسفانه سعی شده همان قالب استان‌های دیگر برای خوزستان نیز در نظر گرفته شود، بدون آنکه به سهم این استان در توسعه کشور و تعداد شهرستان‌های آن توجهی شود.
خوزستان بزرگ با سر کوچک اداره می‌شود
وی با انتقاد از الگوی حکمرانی فارغ از قابلیت‌های محلی، یاداور شد: امروز شاهدیم که خوزستان بزرگ با سر کوچک اداره می‌شود. برخی نهادها از برنامه‌های استان تبعیت نمی‌کنند و نگاه آنها به سمت مرکز است.
فرصت‌های مالی و محدودیت‌های ساختاری
رئیس سازمان‌مدیریت و برنامه ریزی خوزستان در ادامه به منابع درآمدی خوزستان اشاره کرد و گفت: این استان از نظر عددی رتبه اول را داراست و ۱۰ درصد بودجه استانی کشور را در اختیار دارد اما مشکل مدیریت یکپارچه منابع بخصوص در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی نفت هیچ مدیریت یکپارچه‌ای ندارد و قانون‌گذار مدیریت منابع آلایندگی را به طور شفاف تعریف نکرده است و هر بار که تلاش می‌شود تا قوانینی برای آن تصویب شود، در مجلس مانع ایجاد می‌شود.
وی یکپارچگی منابع را مشکل اصلی خوزستان خواند و تاکید کرد: برای حل این معضل، قوانین و زیرساخت‌ها باید اصلاح شوند تا امکان اجرای موثر قوانین فراهم آید.
توسعه دانش‌بنیان؛ مسیر گمشده خوزستان
نیکو مسیر توسعه را از مسیر سه‌راهی علم و دانش دانست و گفت: دانشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان به موتور محرک نیاز دارند و اقتصاد باید به سمت دانش بنیان شدن حرکت کند.
وی با بیان اینکه خوزستان مهد شهرک‌های بزرگ صنعتی است، اظهار داشت: متاسفانه این شرکت‌ها نیازی نمی‌بینند که به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان بروند در حالی که هرچه استان‌ها شرکت‌های کوچک‌تری داشته باشند، بیشتر به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان گرایش پیدا می‌کنند.
تاثیر تصمیمات کلان بر سرنوشت خوزستان
رئیس سازمان‌مدیریت و برنامه ریزی خوزستان با اشاره به تاثیرپذیری خوزستان از تصمیمات کلان کشوری، مثال ممنوعیت کشت برنج را مطرح کرد و گفت: زمانی که واردات برنج ممنوع شود و قیمت آن افزایش یابد، طبیعی است که کشاورز به سمت کشت این محصول آب‌بر می‌رود، حتی اگر به دلیل کم‌آبی ممنوعیت داشته باشد. بسیاری از اتفاقات در خوزستان متاثر از تصمیمات ملی است. باید این تصمیمات اصلاح شود تا نتایج آن را در استان مشاهده کنیم.
همچنین رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به تغییرات نظری در ۲ دهه اخیر در حوزه توسعه در جهان، تاکید کرد: متاسفانه برنامه‌های توسعه ایران، چه قبل و چه بعد از انقلاب، کمتر به این تغییرات توجه کرده و همچنان بر اساس الگوهای گذشته تدوین می‌شوند.
علی‌حسین حسین‌زاده با اشاره به کتاب مرحوم جلال آل احمد و گزارش وی از خوزستان، خاطرنشان کرد: در گذشته، توسعه عمدتا با اولویت‌دادن به منابع طبیعی و اقتصادی دنبال می‌شد؛ هرچند این نگاه در آن دوران طبیعی بود و دستاوردهایی نیز داشت اما امروزه نقص این رویکرد آشکار شده و مشکل اصلی، عدم توجه کافی به "انسان" به عنوان محور توسعه است.
تغییر پارادایم در توسعه؛ از منابع به انسان
وی با انتقاد از تمرکز سنتی بر منابع طبیعی خوزستان مانند آب و گاز که دیگر تکراری و خسته‌کننده شده است، بر ضرورت توجه به نیروی انسانی آموزش‌دیده و مستعد استان تاکید کرد و گفت: مهم‌تر از منابع، آن نیروی انسانی و مستعد و آموزش‌دیده‌ای است که در استان خوزستان وجود دارد و ما کمتر به آن نگاه می کنیم.
حسین‌زاده سرمایه انسانی و اجتماعی را اساس توسعه پایدار دانست و افزود: توسعه فکری و توسعه انسانی، امروزه مبنای توسعه و ثروت یک کشور است.
راهکار پیشنهادی: اعتماد و مسئولیت‌پذیری
وی راهکار اصلی برای پیشرفت را اعتماد به نیروی انسانی و واگذاری مسئولیت همراه با پاسخگویی دانست و اظهار داشت: اگر ما به این نیروی انسانی توجه و اعتماد بکنیم، مسئولیت بدهیم و پاسخگویی بخواییم؛ اتفاقات خوبی خواهد افتاد. بخصوص اکنون که تغییرات ناشی از فناوری‌های جدید که محور آن انسان توسعه‌یافته است.
رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به برنامه‌های آینده دانشگاه شهید چمران اهواز در حوزه آموزش عالی، که به زودی برگزار خواهد شد، گفت: هدف از این جلسات حل تمام مشکلات نیست اما پرداختن به اولویت‌های توسعه امری ضروری است.
تعارض منافع ملی و استانی عامل اصلی مشکلات توسعه‌ای خوزستان
مشاور امور اجتماعی استاندار خوزستان به تحلیل ریشه‌های مشکلات توسعه‌ای خوزستان پرداخت و با اشاره به پیشینه تاریخی و اقتصادی خوزستان، تعارض منافع ملی و استانی را عامل اصلی چالش‌های کنونی دانست.
لفته منصوری افزود: خوزستان در گذشته پیش‌قراول توسعه در حوزه‌هایی مانند فوتبال، رادیو، برق و اقتصاد بوده است اما امروز همین حوزه‌ها با مشکلات جدی مواجه شده‌اند.
وی بیان کرد: علت این مشکلات، تحولات پرشتاب دهه‌های اخیرشامل مسائل نفتی، جنگ، حوادث طبیعی و مصنوعی است که تاثیر مستقیمی بر استان داشته‌اند.
مدیریت تبعی و تابعیتی از مرکز از دیگر مشکلات توسعه‌ای
مشاور امور اجتماعی استاندار خوزستان خاطرنشان کرد: مدیریت تبعی و تابعیتی از مرکز بدون تعهد به مزیت‌های نسبی توسعه استان، زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. این مدیریت باعث بروز مخاطراتی مانند مهاجرت، بی‌اعتمادی و ناهنجاری‌های اجتماعی شده است.
راه‌حل‌های پیشنهادی برای رفع مشکلات خوزستان
منصوری با بیان اینکه تصمیم‌گیری‌ها باید به سطح استان منتقل شود تا تعارض منافع کاهش یابد، گفت: تقویت نهادهای اجتماعی مطالبه‌گر و بخش خصوصی، ایجاد فضای باز برای نقد اجتماعی و یادگیری اجتماعی و همچنین بهبود شاخص‌های آسیب‌های اجتماعی راهکارهای رفع مشکلات خوزستان است.
