پرنده‌ها در خوزستان آواز نمی‌خوانند!
در صدای پرنده‌هایی که از هورالعظیم گریخته‌اند، قصه‌ای از خوزستان روایت می‌شود؛ سرزمینی که پر از زندگی بود، اما اکنون با ۱۳ گونه پرنده در آستانه انقراض، چشم‌انتظار بازگشت آن روزهای پرواز است.
صدای ناموزون اردک‌ها از آن سوی نیزار، با باد گرم جنوب در هم می‌آمیزد. «عزیز»، مرد میانسال ماهیگیر، قایقش را آرام در تالاب حرکت می‌دهد. با چشمانی تیزبین، به پرنده‌ای که بر شاخه‌ای خم‌شده نشسته خیره می‌شود: یک فلامینگو تنها، خیس و خسته. "قبلاً اینجا پر بود از پرنده... حالا بعضی وقت‌ها جز چندتایی مثل این، چیزی نمی‌بینی."عزیز اهل روستای «صراخیه» است، جایی که در همسایگی هورالعظیم، پرنده‌ها همسایه دیوار به دیوار خانه‌های مردم بودند. اما اکنون، تغییر اقلیم، خشک‌سالی، تخریب تالاب‌ها و توسعه صنعتی بدون ملاحظه، زیستگاه پرندگان را تکه‌تکه کرده است.خوزستان، با تالاب‌هایی چون شادگان، هورالعظیم و خورموسی، مامن بیش از ۳۰۰ گونه پرنده است؛ از پرندگان مهاجر زمستان‌گذر تا گونه‌هایی که برای زادآوری تابستانی به این سرزمین می‌آیند. اما حالا ۱۳ گونه از این گنجینه‌های بالدار، در خطر انقراض‌اند؛ از عروس‌غاز گرفته تا اردک تاجدار و گیلان‌شاه خالدار.محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، از «کاهش محسوس جمعیت پرندگان» در سال‌های اخیر می‌گوید و تاکید می‌کند: "سلیم خرچنگ‌خوار در جزایر خورموسی بزرگ‌ترین کلونی جوجه‌آور دنیا را دارد. این یعنی ما یک گوهر در دست داریم؛ اما چقدر حواسمان به آن هست؟"
پروازهایی که کوتاه می‌شوند
روایت تنها از پرندگان نیست؛ روایت از انسان‌ها هم هست. از مردمانی که زندگی‌شان با فصل کوچ پرنده‌ها گره خورده بود؛ از زنانی که با پرهای جمع‌آوری‌شده بالش می‌دوختند، کودکانی که با تماشای فلامینگوها قصه می‌ساختند، یا صیادانی که با پرنده‌ها تقویم سال را می‌خواندند.اکنون اما این حلقه‌ها گسسته‌اند. برخی زیستگاه‌ها به خاطر برداشت بی‌رویه آب یا پروژه‌های صنعتی خشک شده‌اند. در برخی نقاط، زباله‌های شهری و آلودگی نفتی راه را بر کوچ پرنده‌ها بسته‌اند.طبق سرشماری‌های رسمی، هر سال بیش از ۱۲۰ هزار پرنده مهاجر در خوزستان شمارش می‌شوند. اما کارشناسان محیط زیست می‌گویند این عدد در مقایسه با دهه‌های پیش، کاهش چشمگیری داشته است. بارندگی‌های نامنظم، افت سطح آب تالاب‌ها و توسعه‌ی بی‌برنامه شهرنشینی و صنایع در اطراف زیستگاه‌ها، از عوامل اصلی تهدیدکننده پرندگان به شمار می‌آیند.
کوچ پرنده‌ها، کوچ زیستگاه‌ها
دکتر رفیعی بوم‌شناس و استاد دانشگاه هشدار می‌دهد: "زیستگاه‌های پرندگان خوزستان به تدریج تکه‌تکه شده‌اند. وقتی پیوستگی اکوسیستم از بین برود، مهاجرت پرندگان دچار اختلال می‌شود. مثلاً پرنده‌ای که هر سال از سیبری می‌آمد، حالا نمی‌داند کجا فرود بیاید."او می‌گوید توسعه‌ی شهری باید بر اساس «نقشه‌های زیستگاهی» انجام شود و تأکید می‌کند: "در بسیاری کشورها، پرنده‌ها نشانه سلامت اکوسیستم‌اند؛ اگر پرنده‌ها بروند، نوبت ماست که از این سرزمین کوچ کنیم."تالاب شادگان که پیش‌تر صدای هزاران پرنده از دل آن شنیده می‌شد، حالا در برخی فصول به زمینی ترک‌خورده و مرده می‌ماند. در هورالعظیم، لکه‌های نفتی میان پرهای پرندگان گرفتار شده‌اند. در خورموسی، صدای جوجه‌آوری سلیم‌ها هنوز شنیده می‌شود، اما سایه کشتی‌های صنعتی و پروژه‌های توسعه‌ای بر سرشان سنگینی می‌کند.
راهکار هست، اگر اراده باشد
کارشناسان راهکارهایی مشخص ارائه داده‌اند: احیای زیستگاه‌های آسیب‌دیده، نظارت دقیق بر پروژه‌های صنعتی، وضع قوانین سخت‌گیرانه برای حفاظت از مناطق حساس، آموزش جوامع محلی و همچنین تدوین «نقشه مهاجرت پرندگان» برای جلوگیری از تداخل توسعه با مسیرهای پروازی.اما چالش اصلی، ضعف در اجرای این راهکارهاست. تضاد منافع میان صنعت و محیط زیست، نبود بودجه کافی، و گاه بی‌توجهی به هشدارهای علمی، باعث شده این نقشه‌ها روی کاغذ بمانند.در پرهای خیس این فلامینگو، شاید تصویر خوزستانی را ببینیم که هنوز زنده است، اما برای زنده ماندن، باید دوباره نفس بکشد؛ در میان آب، تالاب، و صدای پرنده‌هایی که هنوز می‌خواهند برگردند.
مرجع / فـارس
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
