بنا بر پژوهش‌ها، رسانه‌ها و فضای مجازی مهمترین عامل تاثیرگذار بر رفتارهای سلامت زنان هستند و هر چه توان تجزیه و تحلیل زنان در پیامهای رسانهای و مفاهیم ارسالی بیشتر شود آن جامعه از سلامت بیشتر و توسعه انسانی بالاتری برخوردار خواهد بود؛ از سوی دیگر رسانه در شادابی زنان و آگاهی آنها از عوامل خطرساز جسمی و روانی‌شان نقش موثری دارد.
افسانه مردانی کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به هفته ملی سلامت زنان اظهار کرد: بسیاری از پژوهشگران معتقدند رسانه‌ها و فضای مجازی مهمترین عامل تاثیرگذار بر رفتارهای سلامت زنان هستند؛ رسانه به عنوان فرهنگ در جوامع انسانی عصر حاضر یکی از مهمترین منابع در افزایش اطلاعات مخاطبان است. درک محتوای پیامهای رسانهای به کاربران کمک می کند که چگونه پیامهای مورد نیاز خود را از میان انبوهی از اطلاعات انتخاب کنند.
وی افزود: مطالعات نشان می دهد زنانی که از سواد رسانهای بالایی برخوردار نبوده اند، نتوانسته‌اند از منابع و امکانات موجود در رسانه‌ها و فضای مجازی برای ارتقای کمی و کیفی زندگی خود استفاده کنند. از این رو هر اندازه توانایی تجزیه و تحلیل جامعه زنان در پیام های رسانه ای و مفاهیم ارسالی بیشتر شود آن جامعه از سلامت بیشتر و از توسعه انسانی بالاتری برخوردار خواهد بود.
فرصت‌ها و تهدیدهای رسانهای برای سلامت زنان
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: با همه‌گیر شدن شبکه‌های اجتماعی، حضور زنان در این شبکه‌ها و تاثیر این شبکه‌ها بر زندگی آنان از منظر سلامتی اهمیت دارد. هر چند افزایش اطلاعات تاثیر مثبت هم دارد اما اثر منفی آن به خصوص بر سلامت فردی و اجتماعی مخاطبان انکارناپذیر است.
مردانی عنوان کرد: رسانه‌های جمعی در کنار خانواده، گروه دوستان و مدرسه به عنوان یکی از عوامل اصلی جامعه‌پذیری مطرح می‌شوند که در دنیای مدرن از اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ تحقیقات مختلف نشان داده است انتقال اطلاعات از طریق رسانه‌های جمعی روی رفتار سلامت‌محور زنان به ویژه بانوانی که نقش مادری را باید در خانواده ایفا کنند، تاثیر بسزایی دارد.
وی افزود: نظریه شناختی اجتماعی بندورا، اهمیت ویژه‌ای برای رسانه‌ها اختصاص می‌دهد و تاکید می‌کند که قرار گرفتن در معرض پیامهای رسانه‌ها می‌تواند تصاویر غیرواقعی از الگوهای سلامت افراد ارائه دهد. به طور مثال تصاویر تحریف‌شده بدن و ظاهر افراد، نگران‌کننده است زیرا می‌تواند منجر به نارضایتی از بدن و در پی آن اختلال‌های خوردن مانند کم‌اشتهایی و کم‌خوری شود. البته تغییر رفتارهای غذایی پیچیده و وابسته به انبوهی از عوامل روانشناختی و زمینه‌ای است و باید به آن توجه شود.
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان تصریح کرد: مطالعات نشان داده است قرار گرفتن مداوم در معرض رسانه‌ها، با نارضایتی زنان نسبت به بدن‌شان و تصویرسازی ذهنی منفی از بدن و بروز نگرانی در آنها ارتباط دارد.
چگونگی بهره‌مندی از فرصت‌های رسانه‌ها در حوزه سلامت
وی عنوان کرد: فرهنگ‌سازی و اصلاح باورهای نادرست، تغییر نگرش و تغییرهای مثبت در رفتارهای مرتبط با سلامت، اختصاص بخش عمده‌ای از مطالب رسانه‌ها به مقولات سلامتی و درمان، عمومی‌سازی و ایجاد باور به علوم بهداشتی و سلامتی، برخی از مواردی هستند که می‌توان با استفاده از ظرفیت رسانه ها به آنها دست پیدا کرد.
مردانی با اشاره به ضریب نفوذ بالای رسانه‌های مرتبط با موضوعات سلامتی بین اقشار مختلف جامعه با تنوع جنسیتی، سنی، قومی، فرهنگی ،اقتصادی، اجتماعی گفت: کاهش هزینه‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی و سلامتی زنان و همچنین کاهش هزینه‌های نظام سلامت کشور با استفاده از این رسانه‌ها امکان‌پذیر است.
وی افزود: قابلیت دسترسی دائم، تشدید کردن واقعیت، جهانی بودن، فرا زمانی و فرامکانی و چندرسانه‌ای بودن از ویژگی‌های منحصر به فرد رسانه‌های با موضوع سلامتی است که می‌توان از آنها برای ایجاد احساس نیاز به مقوله سلامتی بین آحاد جامعه برای طلب حق سلامتی از دولت، توجه به شیوه زندگی سالم، تغذیه سالم، توسعه ورزش همگانی و انواع فعالیت‌های بدنی در راستای سلامتی، استفاده نکردن از مواد دخانی مانند سیگار و قلیان، سلامت جنین و باروری، ترویج فرزندآوری، تکریم خانواده و جایگاه والای مادری و پدری، قبح سقط، شیوه‌های فرزندپروری، تکریم سالمندان، فرهنگ‌سازی در مورد کراهت طلاق، آموزش مهارت‌های مرتبط با مسئولیت‌پذیری و تعامل‌های خانوادگی و ایفای نقش، ترویج ارزش‌های اخلاقی و متعالی و سنت‌های پسندیده، ترویج قناعت و ازدواج آسان و آشنایی با بیماری‌ها و سرطان‌های شایع زنان استفاده کرد.
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: تاثیر مثبت رسانه‌های سلامت بر آگاهی زنان از سلامت جسمی خود و ابعاد آن شامل سلامت بلوغ، سوءتغذیه و چاقی، مراقبت‌های دوران بارداری و پس از آن و بیماری‌ها و سرطان‌های زنان بسیار مهم است و باید به آن توجه ویژه‌ای شود.
وی افزود: افزایش توانایی بالقوه هنگام بیماری برای گرفتن تصمیم‌های آگاهانه، کاهش خطرهای تهدیدکننده سلامت، افزایش پیشگیری از بیماری‌ها، افزایش کیفیت زندگی، افزایش کیفیت مراقبت از خود، حفظ و ارتقای سلامت خانواده و جامعه، با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها امکان‌پذیر است.
مردانی گفت: همچنین رسانه در شادابی، شادکامی و نشاط اجتماعی زنان و اطلاع پیدا کردن از عوامل خطرساز در زمینه بروز بیماری‌های جسمی و روانی زنان و دیگر اعضای جامعه نقش موثری دارد.
تهدیدهای منفی رسانه‌ها در زمینه سلامتی
وی بیان کرد: خطرهای خودافشاگری کاربران به ویژه نوجوانان و جوانان و عوارض و خطرهای ناشی از آن، مشروعیت‌زدایی از گروه یا گروه‌های مختلف با مقایسه آنها با تصور آرمانی نحوه رفتار آدم‌ها، نمایش محدود و ثابت و پایدار رفتار گروهی خاص از تهدیدهای منفی رسانه‌ها در زمینه سلامتی است.
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: تبلیغ‌های اغواکننده و باورهای غلط در زمینه زیبایی و اندام مناسب، تبلیغ‌های غلط در خصوص مصرف داروها، تجویز شیوه‌های نادرست سبک زندگی و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی، توصیه های بدون شواهد علمی توسط افراد نامعتبر از نظر تخصص و مرجعیت علمی و اشاعه فرهنگ مصرف‌گرایی و تجمل پرستی و یا کمال‌گرایی کاذب در افراد، برخی از رفتارهای ناشی از تاثیر منفی رسانه‌ها است.
وی ادامه داد: ایجاد شکاف در ارزش‌های نسلی، تبلیغات فمینیستی و زمینه‌سازی ایجاد تضاد در جامعه و گروه‌ها، تهاجم فرهنگی و اشاعه دیدگاه‌های غربی و مغایر با فرهنگ بومی کشور که همگی تاثیر منفی در تصمیم‌گیری افراد برای ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری دارد، کاهش ارزش و منزلت نهاد خانواده نیز از دیگر تاثیرهای منفی رسانه‌ها است.
مردانی گفت: انحصاری بودن رسانه‌ها در دست طبقات خاص و انتشار ارزش‌ها و هنجارهای مربوط به خود که با نظرات و ارزش‌های طبقه عمومی در تضاد است و ایجاد شکاف نسلی، اشاعه فردگرایی، لذت‌گرایی و غایت‌نگاری زندگی دنیوی، ایجاد فضای یاس و نومیدی در خصوص نقش‌های خانوادگی، ازدواج و فرزندآوری و ترویج زایمان سزارین نیز از تبعات منفی رسانه‌ها است.
وی بیان کرد: ترویج عمل‌های جراحی بدون اندیکاسیون پزشکی و تغییر نادرست ذائقه مخاطبان به منظور سودجویی، نمایش دروغین از بخش‌های کوچک زندگی و از قبل تعیین‌شده و انتشار الگوهای نامناسب زندگی، مقایسه زنان و مردان با الگوهای نامناسب در رسانه‌ها و ایجاد دلسردی نسبت به همسر و زمینه‌سازی برای تهدید بنیاد خانواده و طلاق حقیقی یا عاطفی، از تاثیرهای منفی رسانه‌ها هستند.
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: ترویج نادرست اندازه ایده‌آل باروری خانواده، ایجاد نگرش منفی به فرزندآوری، تبلیغات مربوط به سقط، داروهای سقط جنین، فروش اسپرم و تخمک و ایجاد نگرش نادرست از تصویر بدن و نگرانی و نارضایتی در افراد هم از دیگر تاثیرهای منفی رسانه‌ها است.
معضل استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی
مردانی عنوان کرد: حجم زیاد اطلاعات و محتوای موجود در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به فشار روانی و اضطراب در افراد شود. مواجهه با اخبار منفی و محتوای خشونت‌آمیز هم می‌تواند سلامت روان افراد را به مخاطره بیندازد. همچنین مطالعه دائم اخبار منفی و خشونت‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند فرد را دچار اضطراب و ترس کند و به سلامت روان او آسیب برساند.
وی بیان کرد: استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب می‌تواند به اختلال در نظم خواب و بی‌خوابی افراد منجر شود. کمبود خواب می‌تواند بر خلق و خو، تمرکز و عملکرد افراد در طول روز تاثیر منفی بگذارد. همچنین افراد در فضای مجازی ممکن است مورد آزار و اذیت و تهدید قرار بگیرند که می‌تواند منجر به آسیب‌های روحی و روانی جدی مانند افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی شود.
کارشناس گروه میانسالان و سالمندان مرکز بهداشت خوزستان گفت: گاهی نگرانی از اینکه نباید حتی یک پیام نخوانده و یک نوتیفیکیشن دیده نشده باقی بماند، در فرد احساس عقب ماندن از اخبار روز را ایجاد می‌کند و باعث اضطراب و نگرانی وی می‌شود. اگر پست دوستی را لایک نکرده باشد یا تبریکی را فراموش کرده باشد نگران تاثیر منفی در روابط‌شان و خارج شدن از دایره دوستی و شریک نبودن در لحظات شاد دیگران می‌شود و این مساله منجر به استفاده بیشتر و بیشتر از شبکه‌های اجتماعی می‌شود.
وی افزود: منتشر کردن سلفی‌های بی‌پایان و به اشتراک‌گذاری درونی‌ترین افکار و خصوصی‌ترین لحظات زندگی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به خودشیفتگی ناسالم شود و فرد را از ارتباطات، زندگی و دنیای واقعی دور کند.
