"پرستاران" نام سریالي پزشکی است که 12 سال است از تلوزیون ایران پخش میشود و خيليها این سریال را دیدهاند. پرستاران با نام اصلی "آلسنتز"، درامی در درون یک بیمارستان دولتی و شلوغ است. این سریال دو جنبه دارد؛ هم به وضعیت بیمارستانها در استرالیا میپردازد و هم نحوه زندگی و کار پرستاران را زیرذرهبین قرار میدهد. پرستاران، یک سریال اپیزودی است که هر قسمت به یک داستان مجزا میپردازد، ولی در کنار آن داستان دنبالهدار زندگی پرستاران و پزشکان آن بیمارستان را نیز به تصویر میکشد. این سریال یکی از پرطرفدارترین سریالهای سالهای اخیر تلویزیون محسوب ميشود.
فیلمبرداری سريال پرستاران از سال 1998 در شهر "سیدنی" استراليا آغاز شده و ساخت اين مجموعه به علت استقبال شدید مردم در سراسر دنيا تاكنون ادامه دارد.
شاید کارگردان این سریال در زمان آغاز ساخت اين مجموعه فکر نمیکرد اين سريال تا این حد مورد قبول واقع شود؛ ولی این همه طرفدار نیز باید جذب ویژگی خاصی شده باشند که در سریالهای دیگر کمتر دیده شده است. فضای زیبای بیمارستان، رسیدگی خوب پرسنل، همکاری بین افراد و نشان دادن مواردي كه در برخی بیمارستانهای مانند یک رویاست از جمله مواردي است که مخاطب را به ديدن اين سريال جذب میکند.
موضوع مهم ديگر، آموزشی بودن اين سريال است؛ بسیاری از اطلاعات پزشکی مورد نیاز کودک، جوان و سالمند در قسمتهای مختلف سریال بیان میشود که میتواند در پیشرفت فرهنگ بهداشت و درمان نقش مهمی داشته باشد.
دکتر مهران حقپرست، مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز درباره اين سريال و نقش آموزشي آن میگوید: "رسانهها در حوزه سلامت بسیار میتوانند تاثیرگذار باشند؛ در این بین صدا و سیما نقش ویژهای دارد و بیشتر میتواند با مردم ارتباط برقرار کند و یکی از کارهایی که صدا و سیما در این حوزه انجام داده است، پخش سریال پرستاران است. این سریال که در کشور استرالیا نیز طرفداران زیادی دارد به خوبی نقش پزشکان و پرستاران را نشان داده و توانسته دید مردم را نسبت به حرفه پرستاري تغییر دهد."
او ادامه ميدهد: "این سریال با نشان دادن بیماریهای مختلف، آگاهی مردم را نسبت به موضوعات مربوط به بهداشت و سلامت افزایش ميدهد و در کنار سرگرم کردن مخاطب، آموزشهای مناسبی نیز ارائه ميدهد. اینگونه برنامهها و سريالها موضوع آموزش به جامعه را بسیار آسان میکند. البته ممکن است در این سریال نیز اشتباهاتی وجود داشته باشد، ولی تا آنجا که امكان داشته استانداردها رعایت شده است. بسياري از پرستاران و پرسنل بیمارستانها نیز این سریال را ميبينند و بسیاری از نکات مورد استفاده آن را بیان میکنند؛ به عنوان مثال فضاي فيزيكي بخشهاي درماني كه در اين سريال به نمايش گذاشته ميشود مورد توجه برخي پرستاران و پزشكان بوده است."
حقپرست ميگويد: "مشکل اصلی این است که چنین برنامههایی در ایران ساخته نمیشود. ساخت چنین مجموعههايي، متناسب با فرهنگ و خصوصیات مردم در كشور خیلی بیشتر میتواند تاثیر داشته باشد و پذیرش آن نیز برای جامعه آسانتر خواهد بود. گاهي مشاهده ميشود که صدا و سیما مجموعهاي در حوزه سلامت تهيه ميكند، ولی در چنين مجموعههايي یا به صورت گذری از موضوع گذشتهاند و یا آنقدر به حواشی مختلف پرداختهاند که اصل موضوع در ذهن مخاطب فراموش شده است. معمولا چنين سريالهايي در كشور بهگونهاي ساخته مي شوند كه مخاطب را درگیر احساسات ميكنند و جنبه آموزشي آن كمتر مورد توجه است."
وي با اشاره به تلاش معاونت درمان دانشگاه جنديشاپور اهواز براي آموزش به افراد جامعه، ادامه ميدهد: "معاونت درمان از برنامههایی که بتواند در آموزش جامعه موثر باشد استقبال ميكند و به این موضوع توجه زیادی دارد. موارد بسيار زيادي در حوزه بهداشت و سلامت در كشور وجود دادر كه ميتوان با ساخت و توليد سريالها و مجموعههايي مانند پرستاران، آموزشهايي را در اين زمينهها به جامعه ارائه داد. به عنوان مثال در زمينه اهداء عضو نيازمند ساخت و توليد چنين مجموعههايي هستيم و در صورتي كه هنرمندي توان ارائه كار موثري را داشته باشد، آماده همكاري با او هستيم."
با وجود اینکه نياز به وجود چنین مجموعهها و سريالهاي آموزشی در كشور احساس ميشود، ولی متاسفانه تاكنون تنها تعداد انگشتشماري از چنين برنامههايي در كشور توليد شده است كه تاثير آن نيز آنچنان كه بايد نبوده است. سریال و فیلمهای سینمایی ميتوانند در ارائه آموزشهاي بهداشتي و درماني به جامعه نقش بسياري داشته باشند، در چنين شرايطي اينكه چرا تعداد مجموعههاي توليد شده در اين زمينه اندك است، موضوع مهمي است كه بايد به آن پرداخته شود.
علیاصغر شادروان، کارگردان و نویسنده خوزستانی با اشاره به موفقيت سريال "پرستاران"، میگوید: اين مجموعه یکی از بهترین سریالهایی است که در حوزه سلامت توليد شده است؛ پرداخت خوب و مناسب، از مهمترين ویژگیهای این سریال است که موجب شده بيننده درگير اين سريال شود. همچنين در اين سريال مشاهده ميكنيم كه مسائل اخلاقی بهخوبي در قالب مسايل علمی بيان ميشوند و اين موضوع موجب شده حتي اگر شخصی با علم پزشکی آشنایی نداشته باشد، به اين سريال جذب شده و مسايل اخلاقي به او منتقل شود."
وي ادامه ميدهد: "شخصيتپردازي نيز در این سریال نیز بسيار مناسب است و شخصيتها درست در زمانی که نیاز است به سریال وارد ميشوند. مسايل دروني انسانها در اين سريال بهخوبي بيان ميشود و كارگردان سريال نيز توانسته با تند كردن ريتم اين سريال، مخاطب را جذب كند و از خسته و كسل شدن بيننده جلوگيري كرده است. در این سریال از علم و دانش مخاطب نیز استفاده میشود و مسايل پزشكي بهگونهاي نمايش داده ميشوند كه مخاطب بتواند استدلال كند."
شادروان دليل ساخته نشدن چنین مجموعههايي در كشور را چنين بيان ميكند: "يك اشکال اساسی وجود دارد که سریال های ایرانی نمیتوانند تا این حد موفق شوند و آن، استفاده نکردن از "جمع ضدین" است. جمع ضدین یعنی اینکه وقتی چیزی را نشان میدهیم، ضد آن را هم به نمایش بگذاریم. اگر از این روش به خوبي استفاده نشود، فیلم جاذبه نخواهد داشت و مخاطب خود را از دست ميدهد. به عنوان مثال همانطور كه بسياري از پزشكان و پرستاران كه در اين حرفه مشغول به كار هستند، كار خود را بهخوبي انجام ميدهند، افرادي هم وجود دارند كه قصور ميكنند و وظيفه خود را بهخوبي انجام نميدهند؛ اين دو بايد در كنار هم به نمايش درآيد؛ اين در حالی است كه در مجموعههايي كه در ايران توليد ميشود، به دليل برخي تنگناها تنها موارد مثبت نمايش داده ميشود و حتي اگر در جايي نكتهاي مطرح شود، فيلمساز با اعتراض آن قشر مواجه ميشود."
اين كارگردان خوزستاني ميگويد: "موضوع دیگر این است که کارگردانان ایرانی فکر میکنند با احساس میتوانند بر بیننده غلبه کنند، به همين دليل موضوعات مختلف را احساسی میکنند؛ این درحالی است که در این دوره زماني بیننده بسیاری از موضوعات را دیده و از نزدیک لمس کرده، در نتيجه بايد بهگونهاي موضوع مطرح شود كه مخاطب با فکر کردن موضوع را دریابد؛ تقريبا هيچكدام فیلمهای موفق دنیا بيننده را درگیر احساسات نمیکنند."
شاید یکی از دلایلی که موجب شده به این سریال علاقهمند شويم، این است که گاهی مواردي در اين سريال میبینیم که تاكنون در بیمارستانهای موجود در كشور نمونه آن را نديدهايم. مثلا تا به حال نشده وقتی به خاطر بیماری خود و یا نزدیکانمان وارد بیمارستان میشوم، یک پرستار با خوشرويي با ما همصحبت شود و یا حتی یک سلام و احوالپرسي ساده داشته باشد، چه برسد به اینکه درددل کند؛ اين در حالي است كه اين موضوع در سريال پرستاران بهخوبي به نمايش درآمده و گاهي پرستاران اين سريال بهگونهاي با بيماران وارد صحبت مي شوند كه علاوه بر اينكه موجب آرامش رواني آنها ميشوند، به بيماري آنها نيز پي ميبرند.
میپذیریم که حرفه پرستاری حرفه بسيار دشواري است و مشکلات زیادی دارد، ولی اين حرفه در همه دنيا سختيهاي خودش را دارد و ميتوان با اين سختيها كنار آمد و رفتار مناسبي با بيمار داشت؛ اين در حالي است كه در بسياري از بيمارستانهاي موجود در كشور، به دلايل مختلف ازجمله كمبود نيروي انساني و حجم زياد كار، پرستاران رفتار نامناسبي با بيماران دارند.
صدیقه فیاضی، کارشناس ارشد رشته پرستاری و عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز میگوید: "با وجود اینکه این سریال نکات بسیار مهمی دارد و تا حد زیادی آموزنده است، ولی باید توجه داشت که شرایط كشور استراليا با ایران متفاوت است؛ در اين سریال میبینیم که پزشکان و پرستاران روابط بسیار خوبی دارند و به پرستار احترام زیادی گذاشته ميشود؛ در حالی که شرايط در بیمارستانهای ما كاملا متفاوت است؛ اینجا پزشک به راحتی به پرستار بياحترامي میکند و شان پرستار آنگونه كه بايد رعايت نميشود، در حالی که این پرستار است که تمام مدت کنار بیمار ميماند و بيشتر زحمات بیمار بر عهده پرستار است."
وي ادامه ميدهد: "امکاناتی که در اختیار یک پزشک قرار میگیرد، اصلا قابل مقایسه با يك پرستار نیست. بسیاری از پرستاران ایرانی وقتی چنین صحنههایی را مشاهده میکنند، انگيزه خود را از دست ميدهند. پرستاران نيز مانند پزشكان درس خوانده و زحمت كشيدهاند، پس بيشتر از اين بايد مورد احترام باشند. نكته ديگري كه در اين سريال ديدهد ميشود، تعداد زياد پرستاران است؛ در اين مجموعه يك بيمار تحت نظر تعداد زيادي پرستار است، در حالي كه در بيمارستانهاي موجود در كشور تعداد پرستاران در مقايسه با جمعيت بيماران بسيار اندك است و در نتيجه پرستاران خسته ميشوند."
از این موضوع هم نباید بگذریم که ماجراهاي اين سريال در بخش اورژانس پیش میروند و میبینیم که بهترین پزشکان و پرستاران بیمارستان در این بخش فعالیت میکنند؛ البته فضای فیزیکی بخش اورژانس در اين سريال و همچنين آرامشی که در آن وجود دارد نیز قابل توجه است. اینکه بتوان همراهان بیماران را نیز کنترل کرد تا نظم بخش به هم نخورد نیز نكته مهمي است كه در اين مجموعه به آن پرداخته شده است.
نكتهاي كه نبايد از آن گذشت اين است كه در سالهاي گذشته فعاليتهاي بسيار زيادي در زمينه ارتقاء بخش اورژانس بيمارستانهاي كشور انجام شده، ولي هنوز با شرايط ايدهآل فاصله زيادي وجود دارد. همچنين با توجه به اينكه ضرورت آموزش به جامعه در زمينه مسايل بهداشتي و درماني هميشه احساس ميشود و رسانه و مخصوصا صدا و سيما نقش مهمي در اين مورد دارد، بايد در زمينه ساخت سريالها و فيلمهاي سينمايي با موضوع بهداشت و درمان فعاليت بيشتري انجام و بسياري از موارد آموزشي از اين طريق به جامعه منتقل شود.
سریال پرستاران نیز با همه جذابتی که دارد روزی تمام میشود و ما میمانیم و حقایق پیش رویمان؛ همیشه در حوزه سلامت بیماریهای جدیدی کشف میشود که مردم نیز باید با آنها آشنا شوند. همواره بیماری و بیمارستان و اورژانس و...وجود دارند که باید در زمينه فعاليت هرچه بهتر آنها تلاش كرد؛ همچنان وظیفه آگاهی دادن به جامعه بر عهده رسانهها است و امید است در آینده شاهد تلاش و هماهنگي بیشتر و بهتر برای فرهنگسازی در این حوزه باشیم.
گزارش: طيبه رفيعي / ايسنا