ازدواج اجباری یکی از آسیب های خانوادگی و اجتماعی را تشکیل می دهد. امروزه دختران و پسران زیادی را به ازدواج مجبور می کنند و این جوانان پس از ازدواج اجباری دچار شدید ترین آسیب های جسمانی و روانی می شود. تجربه ثابت کرده است که ازدواج اجباری سر انجام خوبی ندارد و افراد در اکثر موارد پس از ازدواج اجباری  به راه هایی هم چون خیانت و طلاق پناه می برند . در تعریف ازدواج اجباری باید گفت که ازدواج اجباری ازدواجی می باشد که در آن یکی از زوجین و یا هر دو بدون رضایت و خواست قلبی ازدواج می کنند. یکی از مهم ترین دلایلی که باعث ازدواج اجباری می شود ، فشار خانواده می باشد ، خانواده این افراد با تحت فشار قرار دادن جوانان آن ها را مجبور به ازدواج می کنند فارغ از آن که درباره آسیبی که به آینده ی آن ها وارد می کنند آگاه باشند.

مهم ترین دلایل ازدواج اجباری

• مسائل فرهنگی: با وجود آن که امروزه اغلب جوامع به سوی تثبیت جایگاه زنان در اجتماع پیش می روند اما هنوز هم وجود دارند خانواده ها و قبایلی که در آن نگاهی نادرست به دختران دارند . دراین خانواده ها ازدواج های اجباری به دلایلی هم چون : تقویت پیوند های خانوادگی و قومی ، حفظ ثروت در خانواده ، ترس از ورود غریبه ها به قبیله ، جلوگیری از روابط خارج از ازدواج و اعتیاد والدین ، انجام می گیرد. طی تحقیقاتی که در مرکز مشاوره خانواده انجام شده است مسائل فرهنگی سنتی باعث می شود تا دختران به عنوان کالا و ابزار در نظر گرفته شده و مقاومت آن ها برای ازدواج به صورت اجباری به شکل بی حرمتی به خانواده و والدین تلقی می شود
• مسائل اقتصادی: عدم توانایی در رفع نیاز های اقتصادی و تمایل به وضعیت اقتصادی مطلوب باعث می شود تا برخی از خانواده ها جوانان خود را وادار به ازدواج نمایند بدون آن که اهمیتی به نتیجه ی این ازدواج و سرنوشت فرزندان خود بدهند.

دکتر محمد رضا تابع جماعت متخصص روانشناس خانواده و ازدواج ، زندگی های زناشویی را که با انگیزه اقتصادی تشکیل شده است را محکوم به سقوط می دانند که نه تنها باعث رسیدن خانواده ها به اهدافشان نمی شود بلکه آینده جوانان را نیز نابود می کنند.

• مسائل اجتماعی : هنوز در بسیاری از جوامع ، مرد سالاری و تسلط مردان بر زنان به شکل افراطی وجود دارد ، در این خانواده های پدر سالارانه ، مردان حق تصمیم گیری درباره ازدواج فرزندانشان را حق مسلم خود دانسته و مخالفت با آن را گستاخی  و سرکشی از طرف فرزندان خود تلقی می کنند . از دیگر دلایل اجتماعی که باعث میشود که خانواده ها جوانان خود را مجبور به ازدواج کنند داشتن طبقه اجتماعی بالاتر خواستگار می باشد که باعث می شود خانواده به طمع دست یابی به طبقه اجتماعی بالا تر آن ها را مجبور به ازدواج نمایند.
• مسائل فردی : در برخی از خانواده ها روابط خارج از ازدواج محکوم و مشابه بی آبرویی می باشد ، و جوانان زمانی که وارد رابطه ای خارج از ازدواج می شوند تصور می کنند بدون ازدواج کردن با فرد مورد نظر باعث بی آبرویی خانواده خود می شوند . البته از دیگر علل فردی می توان به تمایل جوانان به فرار از خانواده ، ترس از نداشتن خواستگار در آینده ، ترس از تنهایی و بالا رفتن سن اشاره نمود . این افراد در زمان مراجعه به مشاوره ازدواج به راحتی اضطراب و استرس خود را از موضوعاتی که عنوان کردیم نشان می دهند.

شایع ترین تبعات ازدواج اجباری چیست ؟

• اختلالات روانی
• فرار از منزل
• خودکشی
• افسردگی
• خود زنی و خود سوزی
• بی میلی جنسی در زندگی مشترک
• طلاق

چگونه در مقابل ازدواج اجباری مقامت کنیم؟

مدیریت خشم و حفظ احترام والدین در زمانی که خانواده فرد را در فشار روانی برای ازدواج قرار داده اند باعث می شود تا فرد بتواند بیشتر از روش های منطقی برای مجاب کردن خانواده استفاده کرده و از متشنج شدن فضا که منجر به مغلوب شدن آنها می شود ، جلوگیری کند . در این حالت فرد می تواند از صحبت کردن با خانواده و آگاهی از نگرانی های آنها و بیان دلایل شفاف برای عدم تمایل به ازدواج نیز استفاده کرده و از فشار روحی و روانی به خود جلوگیری نماید . برخی از متخصصین به جوانانی که در فشار ازدواج اجباری از طرف خانواده قرار دارند پیشنهاد می کنند تا والدین خود را در جلسات مشاوره با خود همراه کنند و چنانچه والدین آنها در مراجعه به روانشناس مقاومت می کنند از یک بزرگتر فامیل یا کسی که می تواند بر والدین آنها نفوذ داشته باشد ، استفاده کنند تا مانع از این تصمیم اشتباه شوند.

تاثیر ازدواج اجباری

ازدواج امری شادی آور و باعث ایجاد امید به آینده در زوجین می باشد که وقتی شکل اجباری به خود می گیرد تبدیل به کابوسی برای زوجین می شود که افسردگی ، دلسردی و پرخاشگری را به خود به همراه می آورد . حتی اگر زوجین در ازدواج اجباری از نظر فرهنگی ، اقتصادی و اخلاقی نیز با یکدیگر مطابقت داشته باشند ، به دلیل این که ازدواج آن ها اجباری بوده و حق انتخاب گزینش همسر از آن ها گرفته شده احساس شکست در زندگی مشترک و اکراه و اجبار در تحمل طرف مقابل را باخود به همراه خواهند داشت . بسیاری از مردانی که به شکل اجباری ازدواج کرده اند تمایلی به برقراری رابطه عاطفی با همسر خود نشان نداده و دچار خیانت در زندگی مشترک می شوند، و بسیاری از زنانی که به شکل اجباری ازدواج کردند همواره از اختلالات عاطفی و روانی هم چون افسردگی حاد رنج می برند.

دکتر نسرین باقری متخصص روانشناس خانواده و ازدواج ، ازدواج اجباری را نوعی خشونت خانگی برای زنان می دانند که باعث قطع آزادی های وی و اجبار در برقراری رابطه جنسی می گردد .  در این زندگی مشترک فرزندان نیز از آسیب های روانی در امان نیستند زیرا فقدان علاقه و محبت در بین زوجین باعث می شود تا کودکان نیز با روحیه ای ضعیف و افسرده در خانواده ای که فاقد طراوت و نشاط است رشد نمایند.

پس از ازدواج اجباری چه کنیم؟

تصمیم گیری و اقدام برای عملکرد پس از ازدواج اجباری کار ساده ای نیست . اما باید به این نکته توجه کرد که به هر دلیلی بالاخره این ازدواج شکل گرفته و این مسیر برای آینده فرد ایجاد شده. زوجین دو راه در زمان بروز این مسئله پیش رو خواهند داشت. اول این که در حالت افسردگی ، عدم تمایل و حسرت خوردن گذشته و با آرزو های نا کام خود باقی بمانند و راه دوم پذیرش مسئله و تلاش برای بهتر کردن شرایط برای ادامه زندگی می باشد. افرادی که راه حل اول را انتخاب می کنند معمولا با نتایجی همچون خودکشی ، خیانت و طلاق در زندگی مشترک خود رو به رو می گردند . اما افرادی که از راه دوم استفاده می کنند و شرایط موجود را می پذیرند می توانند با مراجعه  به کلینیک روانشناسی انتخاب نو از راهنمایی متخصصین روانشناس بهره مند شده و راه های بهبود شرایط زندگی مشترک را مورد بررسی قرار دهند.

دختر و پسری که به شکل اجباری ازدواج کرده اند برای آن که بتوانند زندگی خود را سر و سامان داده و آن را بسازند باید هر دو نفر برای ساختن زتدگی مشترکشان تلاش کنند . تصور این که زندگی مشترکی که با اجبار آغاز شده قطعا محکوم به شکست است ، اشتباهی بزرگ می باشد ، زیرا که همه افراد دارای نقاط مثبت و مشترکی هستند که با تقویت آن می توانند زندگی مشترک خوبی برای خود فراهم کنند . مشاور خانواده به این زوجین پیشنهاد می کند تا درباره خود و راه های بهبود زندگی مشترک شان با یکدیگر به گفتگو بپردازند و سعی کنند در این گفتگو ها نقاط مشترک بین خود را یافته و آن را تقویت کنند . بروز علاقه در بین افرادی که با یکدیگر به اجبار ازدواج کرده اند غیر ممکن نیست . این افراد می توانند با صرف زمان بیشتر در کنار هم و در نظر گرفتن علایق یکدیگر در زمینه ایجاد علاقه و آرامش در زندگی خود بکوشند.

زوجین به جای آن که به این مسئله فکر کنند که طلاق تنها راه نجات آنها می باشد می توانند جدایی را به عنوان آخرین راه حل مد نظر قرار داده و پس از کنار آمدن با شرایط ، احساسات خوب را جایگرین حس های منفی کنند . ارزش قائل شدن برای یکدیگر ، تعهد به رابطه زناشویی ، ایجاد اعتماد ، احترام و دوری از خود خواهی ، درک طرف مقابل ، شناخت یکدیگر و عدم قضاوت در دلیل ازدواج ، می تواند بهترین عملکردی باشد که زوجین در یک ازدواج اجباری از آن پیروی می کنند تا زندگی همراه با آرامش و امنیت ایجاد نمود و از شکست روانی خود و فرزندانی که در آینده خواهند داشت جلوگیری نمایند.