شهرستان دزفول، پیشینه باستانی ارزشمندی دارد. اولین سکونت گروهی انسان ها در این شهرستان در تپه های چغابنوت در میانه هزاره هشتم پیش از میلاد آغاز شده است. تپه های چغامیش با قدمت پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح و اولین و بزرگترین مرکز آموزش پزشکی، فلسفه و نجوم جهان نیز در دزفول قرار داشته اند.

شهرستان دزفول در تمامی این سال ها با اختصاص لقب هایی همچون شهر آب و آجر، مهد فرهنگ و تمدن، شهری از سپیده دم تاریخ، سرزمین موج های خروشان، کوه های برافراشته و آبشارهای با شکوه، آرامگاه امامزادگان، زاده نخبگان، سرداران شهید، فرهیختگان، عالمان و هنرمندان، شهر گل های رز و مریم، دشت های سبز، مزارع حاصلخیز، شهر معماری غنی، شهر اصالت ها و تاریخی کهن، شهر پارک های ساحلی و مساجد تاریخی و موزه آجری ایران ظرفیت عظیم و کم نظیر خود در حوزه های مختلف برای جذب گردشگر را ثابت کرده است. دزفولی که فرهنگی غنی و چندین هزار ساله را در گاهواره خود دارد و در جای جای تاریخ خود همواره کانون سرافرازی مردمی سخت کوش، مقاوم و فرهنگ دوست بوده است که مقاومت های جانانه مردمان این شهر در ایام دفاع مقدس، وجود قدیمی ترین دانشگاه جهان، عالمان و فرهیختگان در آن گواه این مدعا است.

شهرستان دزفول با جمعیتی بالغ بر ۴۲۰ هزار نفر در قسمت جلگه ای شمال خوزستان با مساحتی در حدود چهار هزار و ۷۶۲ کیلومترمربع واقع شده است. زمین های این شهرستان از لحاظ توپوگرافی به سه دسته ناحیه کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای تقسیم می شوند. فاصله دزفول تا تهران ۷۲۱ کیلومتر و تا اهواز که مرکز خوزستان بوده ۱۵۵ کیلومتر است. دسترسی مناسب به کانون های ارزشمند گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی، اقامتگاه های مناسب، رستوران های متنوع، مراکز خرید سوغات سنتی و صنایع دستی منحصر به فرد، برخوردار از فرودگاه، نزدیکی به راه آهن، ترمینال و شهرهایی همچون اندیمشک، شوش و شوشتر دزفول را تبدیل به کانون گردشگری شمال خوزستان کرده است.

در میان آثارمتعدد تاریخی، فرهنگی و مذهبی و گردشگری دزفول برخی از روستاهای این شهرستان با برخورداری از طبیعتی بکر و بی نظیر که در درون خود از جاذبه های متعددی برخوردار هستند نیز میان مردم و به ویژه گردشگران اهمیت و محبوبیت زیادی دارند. روستاهایی که هر چند در برخی مواقع حضور در آنها نیازمند پیمودن مسیرهایی سخت و کوهستانی و مدت زمان طولانی است اما از چنان ارزش گردشگری برخوردار هستند که حیف است کسی دزفول را مقصد گردشگری خود انتخاب کند اما به دیدن این روستاها نرود.

شاهکاری سنگی از دل تاریخ

روستای لیوس: این روستا در ۷۳ کیلومتری شمال دزفول قرار دارد، این روستا از شمال غربی به لنگر کوه و از غرب به دره کول محدود می‌ شود و دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.
روستا که تمام بافت و بنای آن از سنگ ساخته شده سابقه ‌ای بیش از ۷۰۰ سال دارد و با این وجود همچنان بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ کرده است. نحوه معیشت، فرهنگ و سنن، گویش، آداب و رسوم و برپایی آیین ‌های مذهبی نیز به شکل سنتی در این روستا برگزار می‌ شود.

روستای لیوس علاوه بر بافت زیبای تاریخی خانه‌ ها، دارای جاذبه‌ های گردشگری طبیعی و بکر از جمله مناطق کوهستانی، مراتع زیبا، باغ میوه از جمله درختان انار، رودخانه، سنگواره برد کژدم (فسیل چند میلیون ساله) و آبشار است که در فصول بهار، پاییز و زمستان با آب و هوای مناسب می ‌تواند پذیرای گردشگران از سراسر کشور باشد.

بافت کنونی روستای لیوس همانطور که در بالا ذکر شد سابقه‌ ای بیش از ۷۰۰ سال دارد و وجود آسیاب‌ هایی با قدمت دوره ساسانی پیشینه این منطقه به دوره جنگ ایران و روم باز می‌ گردد.

به استناد تحقیقات گروه محقق ایتالیایی، «لیوس» قسمتی از نام یک سردار رومی است که نامگذاری روستای همجوار آن به اسم سزار نیز با این موضوع همخوانی دارد.

این روستا دارای یک سبک خاص معماری است که از تمام بخش‌های موجود در یک ساختمان استفاده بهینه شده است به طور مثال از ستونهای ساختمان به عنوان انبار گندم استفاده شده است یا طراحی و جنس مصالح ساختمان به گونه ای بوده که در فضاهای مختلف دمای مورد نیاز برای نگهداری اجناس و مواد مورد نظر را داشته باشد.

بقایای آسیاب‌های آبی از دیگر بناهای تاریخی روستای لیوس متعلق به دوره ساسانیان است. کپو، قالی، سیاه چادر و حصیر از مهم ‌ترین صنایع دستی مردم این روستا است. به رغم گذشت سالیان زیاد از عمر این روستای تاریخی، در بافت کهن آن، هنوز هم شاهد نحوه معیشت، فرهنگ و سنن، گویش، آداب و رسوم و برپایی مراسم مختلف به شیوه کاملا سنتی هستیم. معابر عمومی آن دارای ویژگی خاصی است و به گونه ای طراحی شده که سرعت و سلامت برای عابر در رسیدن به محل فعالیت در اطراف روستا یا برگشت به منزل فراهم باشد. چنار و چشمه جاری در کنار آن یکی از چشم اندازهای زیبای این روستا است. از ابنیه تاریخی و مذهبی آن مقبره سید ولی الدین گوشه بوده که جد سادات گوشه و کاظمینی در دزفول است. این روستا در فصول بهار و پاییز و زمستان به علت آب و هوای مناسب می تواند پذیرای گردشگران زیادی از سراسر جهان باشد.

  نورآباد، سرزمین چشمه و چمن

روستای نورآباد دزفول: این روستا یکی از جذاب ترین مناطق دیدنی شمال خوزستان است. این روستا در بخش شهیون دزفول واقع شده و برای رفتن به آن بعد از قرار گرفتن در مسیر جاده شهیون در شمال شهر دزفول بایستی از روستاهای بیشه بزان، بازارگه، باغچه بان، ماشکار، آذنگ در جاده شهیون گذشت و روبروی روستای صالح آباد به سمت چپ جاده منحرف شد و پس از طی مسیر کوتاهی به صورت جاده خاکی، به این روستا رسید.

این روستا با داشتن باغ های زیبای انار، آبشاری با ارتفاع حدودا ۲۰ متری، چشمه سارهای زیبا و منظره چشم نواز کوه های لنگر در شمال خود، در هر فصل از سال جلوه هایی زیبا از طبیعت را به نمایش می گذارد. علاوه بر طبیعت زیبا، روستای نورآباد دزفول دارای بقایایی سنگی از معماری بافت تاریخی متناسب با مصالح منطقه و قدمگاهی موسوم به قدمگاه امام رضا علیه السلام است که دیدنی های آن را به حد کمال می رساند. این روستا در بهمن ماه دارای دشت گل های نرگس و در فروردین ماه مملو از گل های بابونه است و مناظر باشکوه و دلنشینی از طبیعت در آن خلق می شود.

این روستا از اوایل فصل زمستان تا فروردین ماه می تواند یکی از انتخاب های مناسب برای طبیعت گردی باشد.

برای رفتن به آبشار اطراف این روستا بهتر است از راهنماهای محلی روستا کمک گرفته شود. البته تورهای طبیعت گردی توسط گروه های کوهنوردی و آژانس های گردشگری دزفول برای رفتن به این روستا در ایام مناسب برگزار می شود.

بوالحسن، جلوه گاه تاریخ و طبیعت 

روستای ابوالحسن (بوالحسن): این روستا یکی از روستاهای گردشگری است که در شمال شهرستان دزفول و در بخش سردشت واقع شده است. برای رسیدن به این روستا لازم است که گردشگران از شهر دزفول ۴۰ کیلومتری، مسیر جاده سردشت را تا روستای توت علیا (گوروی ) طی کرده و پس از طی این مسافت، حدودا ۲۰ کیلومتری به سمت مسیر احمد فداله (سمت چپ جاده) تغییر مسیر دهند تا پس از گذر از روستای لب سفید به روستای بوالحسن برسند. به جز طبیعت زیبای اطراف این روستا و چشم اندازهای بی نظیر کوه هفت تنان و جویبارها و چشمه های اطراف آن، دژ محمد علی خان به همراه آبشار آن، علاقه مندان را به سوی خود فرا می خوانند و گردشی دلچسب را نوید می دهد.

بهترین زمان سفر به این منطقه از آذرماه تا اواخر فروردین ماه است. کوه اصحاب کهف و زیارتگاه ابوالحسن از دیگر مناطق دیدنی هفت تنان در نزدیکی این روستاست که جنگل های زیبایی از بلوط، کلخونگ، بنک و بادام دارد. با وجود اینکه این روستا ظرفیت های بسیاری برای توسعه گردشگری دارد و به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری برگزیده شده است اما در خود روستا زیرساخت گردشگری وجود نداشته و بیشتر طبیعت بکر اطراف آن است که سبب شده گروه های کوهنوردی برای برنامه های گلگشتی به اطراف آن سفر نمایند. برای سفر به این روستا بهترین روش همراهی با تورهای طبیعت گردی است که در زمان های مناسب سفر به منطقه از سوی گروه های مختلف کوهنوردی شهرستان دزفول و یا آژانس های گردشگری دزفول برگزار می شود.

روستایی با طبیعت بکر و زیبا 

روستای چنبره دزفول: بخش سردشت در شمال شهرستان دزفول، روستاهای زیادی دارد که هر یک دیدنی های طبیعی بکر و دلنشینی در اطراف خود جای داده اند. روستای چنبره در ۴۰ کیلومتری شهر دزفول و بعد از پل تنگه سرا و روستای گاومیر بخش سردشت واقع شده است. جمعیت این روستا در حدود ۵۲ خانوار و در اطراف این روستا چشمه های آب زلالی روان است و تپه های اطراف آن با ارتفاع کم و شیب مناسب فرصت خوبی را برای لذت بردن از طبیعت فراهم می آورد. همچنین در قبرستان اطراف روستا دو شیر سنگی با شکوه خاصی قرار دارند که لذت بهره بردن از طبیعت منطقه را کامل می کنند.

پامنار، صدفی درکنار دریاچه دز 

روستای پامنار: جزو بخش شهیون از توابع سردشت در فاصله هوایی ۲۵ کیلومتری و فاصله جاده‌ای ۴۲ کیلومتری شهر دزفول و در موقعیت جغرافیایی ۲۵ و ۴۵ تاَ ۲۹ و ۴۸ طول شرقی و َ۳۷ و ْ۳۲ تا َ ۳۸ و ْ۳۲ عرض شمالی به وسعت ۵۷ هکتار در میان دامنه‌ های رشته کوه‌ های زاگرس و مشرف به دریاچه سد دز در شمال این شهرستان واقع شده است.
روستای پامنار به واسطه چشم‌ا ندازهای بسیار متنوع طبیعی ـ فرهنگی و به دلیل هم‌ جواری با دریاچه دز، وجود قلعه طبیعی شاداب، درخت‌ های سدر، دره ‌ها و چشمه ‌ها دارای طبیعتی جذاب و خاص است که همه ساله گردشگران فراوانی را به ویژه درایام بهار به خود جذب می‌کند.

از جمله تفریح‌ های موجود در منطقه می‌ توان به قایقرانی در دریاچه دز، اسکی روی آب، شنا، گذران اوقات فراقت در جزایر دریاچه و سواحل آن، استفاده از هوای مطبوع، مشاهده حیات ‌وحش منطقه به ویژه پازن و تیهو، ماهی‌ گیری ورزشی در دریاچه، مشاهده و آشنایی با زندگی عشایری مردم بومی و فضای زیبای معماری سنتی منطقه، آشنایی و مشاهده صنایع کوهنوردی و مشاهده دره ‌های عمیق کول‌ خرسان و دره رودخانه دز نام برد.

فضای روستا با بوی خانه‌ های کاهگلی، شما را مهمان سفر به سال ‌ها پیش می‌ کند. از گیاهان و پوشش‌های منطقه می‌ توان به رملیک، کنار، بنه، بادام، جاز، انجیر، بلوط و نخل اشاره کرد. از دیگر جاذبه‌ های این منطقه می ‌توان از هنر کپوبافی یاد کرد که از صنایع دستی رایج بومیان منطقه است. هنر کپوبافی برای مردم این منطقه نه تنها هنر و ذوق به شمار می‌ رود بلکه زندگی است و محل مناسبی برای امرار معاش زنان زحمت کشی محسوب می‌ شود که ‌در کنار کار طاقت فرسای روزانه به تهیه آن می‌پردازند و همواره به عنوان یک میراث آن را حفظ کرده ‌اند.

روستای پامنار در گذشته در کنار سرچشمه‌ های رود دز قرار داشته و با داشتن نخلستان ‌های زیاد مرکز مهمی برای تهیه مواد اولیه آن به شمار می ‌رفته است اما با آب ‌گیری سد دز در سال ‪۱۳۴۲ نخلستان‌ های این منطقه به زیر آب رفت و خود روستا نیز به محل فعلی آن یعنی کنار دریاچه منتقل شد. در حاشیه دریاچه سد دز برخی نخل‌ ها از آب بیرون زده شده که نشان از وجود بخشی از نخلستان ‌های آن زمان است

مسابقه و نمایشگاه کپوبافی نیز تاکنون در روستای پامنار با هدف ارائه توانمندی‌های زنان و دختران این منطقه در امر کپوبافی و بافته ‌های حصیری برگزار شده که مورد توجه گردشگران زیادی واقع شده است. محصولات تولیدی کپو این روستا و روستاهای شهرستان دزفول به سایر نقاط کشور به ویژه تهران و شهرهای شمالی ‌ارسال می‌ شود.

روستای پامنار در سال‌های اخیر با توجه به پتانسیل‌های بالای گردشگری به عنوان یکی از روستاهای نمونه گردشگری استان خوزستان برگزیده شده و به تازگی اقداماتی نظیر تسطیح تپه‌ها برای احداث رستوران، کمپ و پارکینگ و تعریض جاده دسترسی در این منطقه صورت گرفته است. شغل عمده ساکنان منطقه دامداری است که در کنار دامداری کشاورزی به صورت کشت دیم و بیشتر کشت دیم گندم و جو وجود دارد. هممچنین عده زیادی از ساکنان روستاهای پاقلعه و پامنار به شغل صیادی در دریاچه سد دز مشغولند. زبان مردم محلی گویش لری بختیاری است و سنت‌ ها و آیین‌ های اصیل بختیاری در آداب ساکنان به چشم می ‌خورد.

رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال، شکوفایی و توسعه صنعت و خدمات گردشگری از اهداف احداث منطقه گردشگری روستای پامنار در شهرستان دزفول به شمار می ‌رود زیرا این روستا یکی از مناطقی است که از نظر پتانسیل گردشگری نه تنها در سطح خوزستان بلکه در سطح کشور می‌ تواند از جایگاه خاصی برخوردار شود اما مهمترین عاملی توجه گردشگران به روستای پامنار همجواری آن با دریاچه‌ شهیون است.

این دریاچه یکی از زیباترین دریاچه‌های ایران و جهان در شمال غربی دزفول و پشت دوکوه شاداب و تنگوان شکل گرفته که چهره زیبایی به این منطقه داده است به گونه ‌ای که جزیره بزرگ وسط دریاچه با مساحت بالغ بر ۶۰ هزار متر مربع چشم ‌انداز زیبایی را به وجود آورده است. در این جزیره درختان کنار (صدر)، بادام کوهی، کلخنگ، بید و همچنین جانوران کوچکی مانند روباه و خرگوش در کنار پرندگان زیبایی مثل تیهو، کبک و پرندگان دریایی حیات وحش بی نظیری را شکل داده است.

لازم به ذکر است که این جزیره به دلیل موقعیت جغرافیایی خوب و مسطح بودن زمین آن شرایط مناسبی را برای احداث مراکز تفریحی و اقامتی و جذب هر چه بیشتر گردشگران به منطقه فراهم آورده است. به دلیل زمینه مساعدی که این دریاچه دارد در آن انواع آبزیان پرورش داده می ‌شوند. به همین خاطر در فصولی از سال محل مناسبی برای صید ماهی محسوب می ‌شود. در کنار روستای پامنار و به فاصله‌ کمی از آن روستای زیبای دیگری به نام  پا قلعه وجود دارد که ورودی و دسترسی اصلی قلعه شاداب در آن قرار گرفته و برخی به دلیل شهرت روستای پامنار و همجواری این دو روستا را یکی می ‌دانند. با توجه به پتانسیل‌های بالای طبیعی و تاریخی منطقه در سال‌ های اخیر تلاش‌ هایی از سوی اداره میراث فرهنگی برای ثبت ملی برخی از آثار و توسعه گردشگری منطقه و نیز پیگیری ‌هایی به منظور حفاظت از محیط طبیعی آن توسط اداره حفاظت محیط زیست دزفول صورت گرفته است. در فصل زمستان و اوایل بهار و نوروز بهترین زمان برای سفر به این روستا و منطقه است. این در حالی است که گردشگران و کوهنوردان زیادی برای استفاده از جاذبه‌ های طبیعت زیبای منطقه به آن سفر می‌ کنند.

روستایی در دامنه کوه سگریون 

روستای دیونی: یکی از زیباترین مناطق شمال دزفول در فصول زمستان و بهار منطقه گردشگری دیونی است. روستای دیونی که در فاصله هوایی حدود ۴۰ کیلومتری و جاده ای شصت کیلومتری شهر دزفول در دامنه کوه سگریون قرار دارد به دلیل دارا بودن طبیعتی بکر و مردمانی با صفا همواره پذیرای گردشگران، کوهنوردان و علاقمندان به طبیعت زیادی از این شهرستان و مناطق همجوار است. جدای از طبیعت زیبا مانند بیشه زارها و رودهای کوچک روان، این منطقه دارای اماکن متبرکه و آثار باستانی زیادی است که برای گردشگران کمتر شناخته شده هستند. از اماکن متبرکه این روستا می توان پیر فزک، پیرور، پیر قاضی، دادا زیوه و قلندرون را نام برد که هر یک از این اماکن احترام خاصی نزد اهالی این روستا و مناطق همجوار دارند. همچنین از آثار باستانی این منطقه می توان به چندین آسیاب قدیمی، پل جگینه و ده گه اشاره کرد.

روستایی دیدنی در بخش سردشت

روستای گاومیر: یکی از مناطق دیدنی شمال شهرستان دزفول طبیعت زیبای اطراف روستای گاومیر است.

روستای گاومیر بعد از منطقه تنگه سرا اولین روستای بخش سردشت دزفول با حدود ۱۸۰ خانوار است.

فاصله این روستا تا شهر دزفول در حدود ۳۵ کیلومتر بوده و در اطراف این روستا چند دیدنی وجود دارد که مهمترین آنها آرامگاه شهیدان زید یا پیر جک است. برای رسیدن به آرامگاه پیر جک بایستی حدود یک ساعت و نیم بعد از گذر از روستا پیاده روی و کوهپیمایی کرد و فرصت خوبی برای علاقمندان به این ورزش مفرح است. در کنار این پیر، نهری کوچک و زیبا جاری است و درختان جغ نیز اطراف آن قرار دارند.

همچنین قبل از رسیدن به آن، تخته سنگ زیبایی به شکل نقشه ایران و تپه قلعه مانندی با نام قلعه زید در کنار نهر و نخل های برافراشته ای قرار دارد که بر زیبایی و تنوع منطقه می افزاید. پیر جک به دلیل نزدیکی به شهر و طبیعت بکر خود از اواخر پاییز تا اوایل بهار به ویژه ایام نوروز فرصتی خوبی برای گردش آخر هفته است. 

صوفی احمد، فرصت میهمانی متفاوت در دامان طبیعت

روستای صوفی احمد: این روستا یکی از مناطق دیدنی طبیعی و زیبای شمال شهرستان دزفول است که در بخش شهیون واقع شده است. برای رفتن به این منطقه از سمت جاده فرعی روستای حسن آقا در جاده اصلی شهیون، از روستاهای حسن آقا، دارک عبور کرده و به سمت منطقه پرچوک در روستای دارک وارد جاده فرعی خاکی می شویم و در پایین روستای تتوری در دره ای که در منطقه به نام بوسونک مشهور است، به آرامگاه صوفی احمد که در دل درختان و کوه قرار گرفته می رسیم.

 در میان این بهشت زیبا بقعه متبرکه حضرت صوفی احمد که به عنوان سفیر امام رضا و مامور به امر به معروف و نهی از منکر اهالی منطقه پای به این سرزمین گذاشته و همانجا به رحمت ایزد منان رفته مثل مرواریدی می درخشد.

این بقعه ارادتمندان بسیاری داشته و مردم منطقه به قصد زیارت به این بقعه متبرکه می آیند. منطقه صوفی احمد را به جرات می توان یکی از زیباترین مناطق طبیعی کشور دانست که هر بیننده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. بهترین زمان برای رفتن به این منطقه نیمه دوم بهمن ماه تا اواخر فروردین ماه است.

صوفی احمد یکی از مناطقی است که به دلیل موقعیت قرارگیری خاص خود به صورت بکر و ناشناخته باقی مانده با این همه نزدیکی به سرشاخه های رود دز، درختان اطراف بقعه، همجواری با روستاهای پرچوک، دارک و حسن آقا در بخش شهیون شهرستان دزفول فرصت بسیار مناسبی را برای علاقمندان به طبیعت و کوهنوردی فراهم می آورد. 

صوفی احمد بدون تردید در نوع خود، یکی از ناب ترین مناطق کوهستانی خوزستان محسوب می شود و همه ساله می تواند میزبان زائران، باشگاه های کوهنوردی، برای صعود به ارتفاعات این منطقه و گردشگران بسیاری به خاطر استفاده از مناظر کمیاب و دست نخورده این منطقه باشد. همچنین مجاورت با رود دز فرصت شنا ، ماهیگیری و قایق سواری را نیز به وجود می آورد.

از پوشش گیاهی منطقه نیز می توان به گزنه، بابونه، نخل، پنیرک، گل گاوزبان، زیتون، سدر، کلخونگ، بادام و مریم گلی اشاره کرد.

روستای اسلام آباد: این روستا نیز با برخورداری از پل بند ساسانی، محوطه باستانی جندی شاپور و آرامگاه یعقوب لیث ازدیگرروستاهای نمونه گردشگری دزفول است که درایام نوروز می تواند گزینه مناسبی برای تفریح مسافران و گردشگران باشد. 

روستای اسلام آباد با بیش از پنج هزار نفرجمعیت در بخش چغامیش دزفول و در فاصله کمی از شهر واقع است.

 روستاهای گردشگری ناب و بکر دیگری نیز در شهرستان دزفول وجود دارد که شاید به دلیل نامساعد بودن مسیر و دشواری راه های منتهی به آنها، مناسب تفریح و گردش مسافران نوروزی نباشند.