اعضای هیأت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در جلسه بررسی مشکلات تنفسی ناشی از اولین بارندگی پاییزی، با اعلام نتایج آخرین بررسی‌ها و دیدگاه‌های خود پیرامون علل این مسأله و ادعاهای محیط‌زیست، فرضیه آلرژن‌زایی دانه گرده کنوکارپوس را مردود دانسته و مقاله کراچی را که مبنای اظهارنظر مسئولان محیط‌زیست قرار گرفته، در فهرست نشریات نامعتبر پژوهشی (Black list Journals) عنوان کردند.

 دکتر نورالله معلمی رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، در این جلسه که سوم آبان‌ماه در سالن جلسات حوزه ریاست دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، با بیان این‌که مخالف محیط‌زیست نیستیم بلکه می‌خواهیم به کمک هم این مشکل را حل کنیم، با اشاره به استناد مسئولان محیط‌زیست به مقاله کراچی، گفت: وقتی قرار است که نویسنده یک مقاله درباره موضوعی نتیجه‌گیری کند، نتایج خود را بر اساس مجموعه‌ای از آزمایش‌ها ارائه می‌دهد در حالی‌که این مقاله به نظر مشاور یکی از سازمان‌های این کشور استناد کرده است نه به تحقیقاتی که یک شخص حقیقی انجام داده باشد.

وی با ابراز گلایه از این‌که چرا اسمی از تحقیقات دکتر مجد برده نمی‌شود که تحقیقات خوبی در این زمینه انجام داده است، تصریح کرد: چرا از دکتر جاویدان نامی برده نمی‌شود و چرا پروپوزالی که وی برای انجام کارهای تکمیلی در این خصوص به محیط ز‌یست ارائه کرده، مورد تأیید قرار نمی‌گیرد؟

نباید موضوع آلودگی هوا را منتفی کنیم
 
معلمی با بیان این‌که کنوکارپوس نمی‌تواند تنها عامل ایجاد تنگی نفس باشد بلکه ممکن است عامل آلودگی به کمک دانه گرده موجب بروز این مشکل شود، تأکید کرد: نباید موضوع آلودگی هوا را منتفی کنیم. اکنون هرس گسترده‌ای در سطح شهر انجام شده و از سوی دیگر دانه گرده بسیار کمی نیز تولید می شود. امیدواریم به کمک هم بتوانیم این مشکل را حل کنیم.

وی با تأکید بر لزوم همکاری همه نهادهای تصمیم‌گیر و دخیل در این امر، گفت: انتظار داشتیم که دانشگاه علوم پزشکی اهواز نیز در این جلسه حضور داشته باشد و در حالی‌که گفته می‌شود 2 میلیارد تومان اعتبار برای بررسی این موضوع به دانشگاه علوم پزشکی اختصاص داده شده، اعلام کنند تاکنون چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اند که حداقل پس از سه سال تکلیف مشخص شود.

همچنین در این جلسه دکتر مهرانگیز چهرازی عضو هیأت‌علمی گروه باغبانی دانشگاه شهید چمران اهواز، با بیان این‌که همه فرضیات و گمانه‌های منفی در خصوص کنوکارپوس به دانه گرده آن ارتباط داده می‌شود، گفت: در حال حاضر با توجه به برنامه دانشگاه قرار است که پروژه مفصلی روی دانه گرده کنوکارپوس انجام شود که این موضوع را بررسی کنیم کهآیا کنوکارپوس این قابلیت را دارد که گرده آن در هوا منتشر شود یا خیر.

آیا گرده کنوکارپوس می‌تواند در هوا منتشر شود؟

وی تصریح کرد: اگر دانه گرده از حدی سبک‌تر باشد، قابلیت انتشار در هوا را دارد؛ به‌طور مثال دانه‌های گرده درختان کهور و برهان به‌راحتی در هوا معلق می‌شوند، اما در مورد کنوکارپوس با توجه به این‌که بساک آن یک حالت آبدار دارد هر چه آن را فشار دهید دانه گرده به دست شما نمی‌چسبد. از سوی دیگر وزن دانه گرده آن در حدی سنگین است که در اثر جاذبه به زمین می‌‌افتد.

عضو هیأت‌علمی گروه باغبانی دانشگاه شهید چمران اهواز همچنین با اشاره به مطالب مطرح‌شده در مقاله کراچی، خاطرنشان کرد: این مقاله به‌طور کلی درباره تأثیر دانه‌های گرده در آلرژی‌زایی صحبت می‌کند و فقط کنوکارپوس را مورد بررسی قرار نداده است؛ از سوی دیگر در جدولی که دانه‌های گرده آزمایش‌شده در آن ذکر شده‌اند، نامی از کنوکارپوس وجود ندارد، بلکه مجموعه‌ای از دانه‌های گرده است.

چهرازی ادامه داد: دانه‌های گرده حساسیت‌زا هستند و در هر خانواده‌ای ممکن است یک یا 2 نفر نسبت به برخی فاکتورها در هوای محیط حساس باشند و این پدیده جدیدی نیست. دانه‌های گرده نیز با تغییر فصل در هوا پخش شده و ایجاد حساسیت می‌کنند، اما این مسأله در مورد همه گیاهان صادق است؛ در حالی‌که در این مقاله کنوکارپوس به‌عنوان یکی از 20 گونه گیاهی مورد بررسی قرار گرفته و شاید اصلاً در میان آن‌ها مطرح نباشد.

نتایج یک نمونه‌برداری از آب باران اهواز در سال گذشته

همچنین در این جلسه دکتر حجتی عضو هیأت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، با بیان این‌که سال گذشته در جریان یکی از پروژه‌های دانشجویان کارشناسی ارشد وی در فصل پاییز از اولین بارندگی در اهواز نمونه‌برداری انجام شد، گفت: در هیچ‌کدام از 30 منطقه اهواز که نمونه‌گیری صورت گرفت،PH  آب باران در محدوده 7 یا بالای 7 نبود، بلکهPH  همه نمونه‌ها 6 یا پایین‌تر بود و حتی در محدوده خیابان نادری نیز PH،5.6  تا 5.7 را نشان دادند.

وی با بیان این‌که نمی‌دانم که استناد به اظهارات دکتر ایدنی در این خصوص درست است یا خیر، گفت: اگر ایشان بر اساس تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی این مسأله را مطرح می‌کنند، بهتر است که نتایج خود را ارائه کنند که ما نیز بدانیم چنین تحقیقاتی انجام شده است. البته لازم است یک احتمال دیگر نیز به این فرضیات اضافه کنیم.

حجتی ادامه داد: در همین تابستان 2، سه مورد پدیده گردوغبار اتفاق افتاد و می‌دانیم بسیاری از ذرات گردوغبار در اندازه میکرون بوده و در هوا معلق می‌مانند؛ شاید یکی از علل بروز این پدیده وجود این ذرات باشد که در نتیجه بارندگی به لایه‌های پایین جو و سطح زمین می‌رسند تا آن‌که بخواهیم تنها دانه گرده کنوکارپوس را مقصر جلوه دهیم.

همچنین در این جلسه دکتر پیمان حسیبی عضو هیأت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، با بیان این‌که در خصوص گیاه کنوکارپوس حرف و حدیث‌های زیادی مطرح بوده که دانشکده کشاورزی هم قبل از توسعه آن، موافق کشت گسترده این گیاه با این شدت و وسعت نبوده است، گفت: به دلیل بافت متراکم کنوکارپوس که دید را هنگام رانندگی مختل می‌کند و همچنین رشد ریشه‌های آن که می‌توانست سیستم فاضلاب شهری را دچار اختلال کند، موافق توسعه این گیاه نبودیم.

امکان توزیع مجدد آلاینده‌ها به‌دلیل رسوب در فضای سبز

وی در عین حال تصریح کرد: با این وجود اکنون که این گیاه در سطح شهر توسعه یافته، نمی‌توانیم اهواز را یک روز بدون کنوکارپوس تصور کنیم زیرا عمده فضای سبز اهواز را کنوکارپوس تشکیل می‌دهد که در تمام طول سال سبز است.

این عضو هیأت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به 2 مرتبه گل‌دهی کنوکارپوس در طول سال افزود: میزان دانه گرده این گیاه در بهار بسیار بیشتر از پاییز است، با این وجود اگر بخواهیم علت تنگی‌نفس را به گرده کنوکارپوس نسبت دهیم، چرا این پدیده در فصل بهار رخ نمی‌دهد و چگونه ممکن است که علت بروز این مشکلات باشد؟

وی با بیان این‌که یک هکتار فضای سبز شهری 67 تن گردوغبار را در خود رسوب می‌دهد و از این نظر می‌تواند به خاطر توزیع مجدد یک منبع آلودگی ثانویه باشد، توصیه کرد که مسئولان شهرداری حتما شست‌وشوی درختان و معابر را در برنامه خود قرار دهند و گفت: اگر این موضوع را به‌خصوص در برخی از فصول سال جدی بگیریم، این توزیع مجدد بر اثر وزش بادهای پاییزی ناشی از تغییر فصل اتفاق نمی‌افتد و گیاه کنوکارپوس قربانی وضعیتی نمی‌شود که صنایعی مانند نفت ایجاد کرده‌اند، در حالی‌که این گیاه مظلومانه هوا را تمیز کرده است.

همچنین دکتر الهام رستگارزاده عضو هیأت‌علمی گروه شمیی تجزیه دانشگاه شهید چمران اهواز، نیز با بیان این‌که PH ملاک خوبی برای تشخیص آلودگی هوا نیست، گفت: شاید لازم باشد گرده‌های گیاه یا وجود آلاینده‌های نفتی در اولین باران‌های پاییزی بررسی و آنالیز شوند. آیا محیط‌زیست این کار را در آزمایشگاه خود انجام داده و آیا اثراتی از گرده‌ها در آب‌ باران مشاهده شده است؟ به نظر می‌رسد که لازم است آنالیزها فراتر از سنجش معمول 6 آلاینده شاخص انجام شود.

همچنین  در این جلسه دکتر کوتی عضو هیأت‌علمی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز، با اشاره به اظهارات رئیس اداره پایش محیط‌زیست استان که PH آب باران در زمان بروز مشکلات تنفسی بالای 7 اندازه‌گیری شده بود، گفت: آب باران به‌طور طبیعی با توجه به این‌که درصدی از گاز CO2 جو را در خود حل می‌کند، مقداری اسیدی است و PH آن به زیر 7 می‌رسد.

وی افزود: از سوی دیگر معمولاً گرده‌های گیاهی در شرایط هوای خشک می‌توانند منتشر شوند و در هوای مرطوب و زمان بارندگی که هوا تلطیف می‌شود، نمی‌توانند پراکنده شوند؛ بنابراین فرضیه کنوکارپوس باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.

اثر سینرژیک پدیده‌ها و تشدید آلودگی SO2

کوتی با بیان این‌که انواع و اقسام صنایع در اهواز فعالیت می‌کنند، گفت: صنایع فولاد، سنگ معدن آهن را حرارت داده و از آن آهن استخراج می‌کنند؛ در حالی‌که سنگ معدن آهن دارای ناخالصی گوگرد است و این گوگرد سپس به‌صورت گاز SO2 به محیط وارد می‌شود. همچنین سوزاندن لاستیک‌ها، دود اتومبیل‌ها و ... همه گاز SO2 تولید می‌کنند که این پدیده‌ها به اصطلاح سینرژیک بوده و همدیگر را تشدید می‌کنند.

وی افزود: میزان SO2 در هوای اهواز بالا است. ریزگردهایی نیز به‌طور طبیعی و همچنین به‌صورت مصنوعی ناشی از سوزاندن نیشکر در هوا وجود دارد که ریزگردهای ناشی از نیشکر حتی به علت داشتن مواد آروماتیک، مواد آلی فرار و دوده کربن، اثرات بسیار سویی دارند؛ SO2 روی ذرات گردوغبار می‌نشیند و می‌تواند در هوا برای مدت‌ها معلق بماند. اگر این ذرات تنفس شوند، SO2  به‌صورت اسید در ریه‌ها آزاد شده و در نتیجه افراد عکس‌العمل‌های تنفسی نشان می‌دهند.

عضو هیأت‌علمی دانشکده علوم دانشکده شهید چمران اهواز با بیان این‌که در اولین بارش‌ها مقادیر SO2 در هوا بالاتر است، گفت: وقتی که باران به سطح زمین می‌رسد، مقداری از این اسیدها که در اثر ترکیب با گازهای آلاینده تشکیل شده، به‌صورت گاز آزاد می‌شود. از سوی دیگر SO2 در اثر بعضی واکنش‌های فتوشیمیایی به SO3 تبدیل و بنابراین بخاری که از خاک بلند می‌شود، خاصیت اسیدی دارد و تنفس را مشکل می‌کند. این پدیده‌ها با هم ارتباط دارند و فکر می‌کنم موضوع اصلی در بروز این پدیده صنایع نفت، فولاد، نیشکر و کربن هستند.

مقاله کراچی در یک نشریه نامعتبر چاپ شده است

همچنین در این جلسه دکتر احمد لندی عضو هیأت‌علمی گروه خاک‌شناسی دانشکده شهید چمران اهواز، با اشاره به عکس‌العمل‌هایی که نسبت به گیاه کنوکارپوس به‌خاطر اعلام مقصر بودن این گیاه صورت گرفت، گفت: مقاله‌ای که محیط‌زیست به آن استناد می‌کند و به‌عنوان مبنا قرار گرفته است، در ژورنالی به چاپ رسیده که جزوBlack list Journals  (نشریات نامعتبر پژوهشی) است.

وی افزود: مقاله دیگر در این خصوص نیز مقاله‌ای است که نویسنده همین مقاله به ژورنالی در دانشگاه تهران ارائه کرده است و در همین مقاله گفته شده که در زمان بارندگی گل‌دهی کنوکارپوس و میزان دانه گرده آن به حداقل می‌رسد؛ همین استدلال دخیل بودن کنوکارپوس در آلرژن‌زایی پس از باران را مردود می‌کند.

همچنین در این جلسه دکتر محمدرضا سیاهپوش عضو هیأت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز، با اشاره به گزارش دانشگاه علوم پزشکی از افرادی که با داشتن علائم مشکلات تنفسی به بیمارستان‌ها مراجعه کردند، گفت: از این افراد 53 درصد در خارج از منزل، 43 درصد در منزل با پنجره‌های باز و 6 درصد نیز در منزل، هنگام بارندگی‌ها دچار مشکلات تنفسی شده بودند؛ همچنین 65 درصد این افراد بیماری زمینه‌ای آلرژی را داشتند.

وی ادامه داد: دکتر ایدنی در این گزارش عنوان کرد که عامل این پدیده ویروس و میکروارگانیسم نیست زیرا گستردگی ندارد؛ همچنین عامل آن منشأ آبی نداشته و یک عامل هوایی است که می‌تواند یک عامل بیولوژیک باشد، اما به هیچ عنوان گفته نشد که کنوکارپوس موجب بروز این مشکلات شده است.

آیا این پدیده یک حادثه غیرمترقبه محسوب می‌شود؟

این عضو هیأت‌علمی گروه کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به افزایش تعداد مراجعه‌کنندگان طی سالهای 92 تا 94 از 17 هزار نفر به 25 هزار نفر، گفت: اولین موضوعی که باید مشخص کنیم، این است که آیا این مسأله یک حادثه غیرمترقبه محسوب می‌شود؟ معیار و مقیاس فاجعه چقدر است؟

سیاهپوش گفت: در مجموع طی سه سال گذشته حدود 50 هزار نفر درگیر این مسأله بوده‌اند. اولین سؤال که یک بحث اساسی است، این‌که شاید این افراد تکراری و اشخاصی هستند که دارای آلرژی بوده و بیماری آن‌ها در اولین بارندگی عود می‌کند. زیرا مشخص شده است که این مشکلات در اثر یک عامل دوم ایجاد می‌شود، یعنی عامل اول آن زمینه‌ای است. بنابراین شاید بتوان آن را پیش‌بینی کرد، به جای این‌که آن را به‌عنوان یک بحران تلقی کنیم چون تنها 6 درصد افرادی که در خانه بودند، دچار مشکلات تنفسی شدند.

نقش واحد جفیر؛ از بزرگترین آلوده‌کننده‌های خوزستان

وی همچنین با بیان این‌که در خصوص ابعاد دانه گرده باید بررسی‌هایی انجام شود، توضیح داد: می‌دانیم ذرات  PM2.5و PM10 می‌توانند به‌صورت مستقیم ایجاد آلرژی کند. بررسی که در آزمانیشگاه انجام دادیم نشان داد که اندازه دانه گرده کنوکارپوس 15 میکرون است، بنابراین نمی‌تواند به‌طور مستقیم آلرژی ایجاد کند. اگر هم بگوییم که این دانه سپس شکافته و به ابعاد کوچکتر تقسیم می‌شود، نشان می‌دهد که تنها عامل این پدیده کنوکارپوس نیست و مجموعه پوشش گیاهی استان که تولید گرده می‌کند، می‌تواند در آن دخیل باشد.

عضو هیأت‌علمی گروه کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: از سوی دیگر باید آلاینده‌های نفتی نیز بررسی شوند. در حال حاضر آلوده‌کننده‌های واحد جفیر از بزرگترین آلوده‌کننده‌های استان هستند که قرار بود آلایندگی آن‌ها رفع شود و نمی‌دانم که آیا رفع شده است؟ همچنین زباله‌سوزها و منابع آلاینده دیگری وجود دارد که باید در بررسی‌ها به آن‌ها توجه کرد. به‌طور مثال گیاه باقلا حتی تلفات جانی می‌دهد و در فصل برداشت آن تعداد مراجعات به بیمارستان‌ها افزایش پیدا می‌کند اما آیا این گیاه را جمع کردیم.

مواد شیمیایی Fake در اثر تحریم وارد استان شده است

سیاهپوش تصریح کرد: باید این مسأله را کنترل و از آن پیشگیری کنیم. از محیط زیست درخواست دارم که علاوه بر آلاینده‌های متعارف، آلاینده‌های نامتعارف را نیز آنالیز کند. اکنون پروژه‌ای روی دانه‌های گرده فلور تعریف کرده‌ایم که برای اجرای آن به دستگاه جمع‌آوری پولن نیاز است تحقیقات ما تکمیل شود؛ همچنین لازم است که برخی از گیاهان هرس نشوند تا بتوانیم آن‌ها رابررسی کنیم.

وی با بیان این‌که در اوج تحریم، همه اجناس کشورهای پیشرفته با نمونه‌های جعلی و حاوی موارد جانبی جایگزین و وارد استان شده است، گفت: مگر محیط‌زیست چند نوع آلاینده را بررسی می‌کند؟ این امر درست است که میزان تولید نفت پایین آمده اما در اثر تحریم تمام مواد شیمیایی جعلی و حاوی موارد جانبی وارد استان شده است.

چه‌طور انتظار داشتیم که برای تنگی نفس پروژه‌ای تعریف کنیم؟!

همچنین در این نشست نعمانی کارشناس پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز که به‌عنوان نماینده این دانشگاه در جلسه حضور داشت، با اشاره به این‌که این پدیده طی سه سال به یک بحران تبدیل شده است در خصوص تحقیقات انجام‌شده گفت: بحث اصلی در برنامه پژوهش، رجیستری بسیار خوب است. وقتی حتی امکان آن را نداشتیم که یک رجیستری از مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌ها انجام شود، چه‌طور انتظار داشتیم که برای آن پروژه‌ای تعریف کنیم؟!

وی افزود: فرضیه‌ها و عوامل مختلفی مطرح شده اما با توجه به وضعیت پوشش گیاهی و شهرهایی که بیشترین مراجعات را داشته‌اند، تابلوی مراجعان آسم و علت آن مولتی‌فاکتوریل یعنی ناشی از ژنتیک، عوامل محیطی و آلاینده‌ها است.

نعمانی با اشاره به تنظیم سند ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر در کشور، تصریح کرد: در این سند کشور به سازمان‌های جهانی و مردم متعهد شده است که به اهداف آن دست یابد؛ این سند توسط مجموعه هیأت‌دولت به امضا رسیده و اسفند سال گذشته نیز از سوی شورای سلامت به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است.

وی افزود: در راستای تنظیم این سند و در بحث خودمراقبتی سازمان‌های مختلف مکلف به انجام وظایفی شده‌اند و همچنین باید یافته‌ها، داده‌ها و اطلاعات خود را در این زمینه در سامانه بهداشت محیط کشور وارد کنند که بتوان به یک جمع‌بندی نهایی دست یافت و یکی از موارد مطرح کنوکارپوس است.