با نزدیک شدن به نخستین باران های پائیزی، شورای سلامت خوزستان هرس کردن درختان کونوکارپوس را برای پیشگیری از تنگی نفس شهروندان مصوب کرده است.

'کونوکارپوس' تا همین چهار سال پیش از محبوب ترین گیاهان وارداتی خوزستان بود تا جایی که شهرداری ها آن را معجزه فضای سبز جنوب نامیده بودند.

شهرداری اهواز در اوایل دهه 90 طرح کاشت ماهانه هشت هزار اصله از این درخت را در مقابل منازل شهروندان به اجرا درآورده بود اما این روزها ارّه ماموران شهرداری است که کونوکارپوس را در گوشه و کنار شهر قلع و قمع می کند.

کونوکارپوس حالا بعد از حدود یک دهه از ورودش به اهواز به عنوان متهم ردیف اول تنگی نفس های پائیزی شناخته شده است.

یک ماه مانده به باران های پائیزی و در حالی که هنوز علت واقعی تنگی نفس اهوازی ها در ابهام مانده، شورای سلامت خوزستان راهکار کوتاه مدت را هرس درختان کونوکارپوس اعلام کرده است.

گرده های ریز آلرژی زا

بروز مشکلات تنفسی خوزستانی ها همزمان با اولین باران های پائیزی از سال 92 آغاز شده است. در سه سال گذشته بیش از 60 هزار مراجعه به دلیل تنگی نفس در پائیز (بیشتر ماه های آبان و آذر) گزارش شده است. این مساله باعث شد که شورای سلامت استان مقابله با تنگی نفس احتمالی شهروندان را از تابستان آغاز کند؛ اگر چه امسال و پارسال تحقیقاتی نیز در دانشگاه علوم پزشکی اهواز، به عنوان نماینده وزارت بهداشت و مسئول علت یابی این عارضه، در جریان بوده است.

در سال های گذشته 18 گزینه به عنوان عوامل تنگی نفس مطرح شد که در نهایت چهار مورد از آنها شامل آلودگی فلرهای نفتی (دودکش)، سوزاندن مزارع نیشکر، سوزاندن لاستیک و زباله و گرده افشانی گیاهان در اولویت قرار گرفت. اما به گفته مسئولان، اطلاعات سال های گذشته درباره مراجعات بیماران، آلاینده های هوای استان و زمان وقوع تنگی نفس، نظریه گرده افشانی گونه های گیاهی خاص را قوت بخشیده است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این باره می گوید: بررسی های دقیقی روی علل تنگی نفس انجام شده و بیش از 10 پروژه تحقیقاتی صورت گرفته است جمع بندی پژوهشگران که به دولت و سازمان حفاظت محیط زیست هم گزارش شده، نشان می دهد که بحران تنفسی در حقیقت یک آسم پس از باران و مشخصا آلرژی فصلی است.

اسماعیل ایدنی با بیان اینکه عامل اصلی این عارضه، گرده های گیاهی شناخته شده است، می افزاید: در زمان بارندگی گرده های حساسیت زایی که از درختان جدا می شوند به ذرات ریزی تبدیل می شود، این ذرات در حالت عادی قابلیت ورود به ریه را ندارند اما در زمان بارندگی شرایط آن فراهم می شود.

وی با اشاره سهم 60 درصدی صنایع در آلودگی هوای اهواز تاکید می کند: به دلیل پدیده ریزگردها و آلودگی صنعتی و نفتی، شرایط محیطی برای بروز این آلرژی فراهم است و آلایندگی مزمن هوا شانس بروز آلرژی را افزایش داده است به این معنی که ساکنان مناطق آلوده، بیشتر با این عارضه مواجه هستند.

ایدنی همچنین درباره دلیل معرفی کونوکارپوس به عنوان عامل احتمالی بروز تنگی نفس می گوید: گیاهان بومی خوزستان اغلب در فصل بهار گرده افشانی می کنند ولی این گیاه 2 فصل ویژه گرده افشانی دارد که یکی از آنها آبان ماه است به همین دلیل توصیه ما که در شورای سلامت استان نیز مصوب شده مداخلات لازم توسط شهرداری و دستگاه ها و هرس کردن این درختان است.

وی تاکید می کند: اگر می خواهیم آلرژی را کم کنیم باید گرده افشانی این درختان را کاهش دهیم و راهکار آن هرس کردن درختان است.

این فوق تخصص بیماری های تنفسی همچنین خاطرنشان می کند: تجهیز مراکز درمانی، اطلاع رسانی مناسب، مداخلات درمانی پیشگیرانه برای مبتلایان و تدوین پروتکل درمانی برای پزشکان از دیگر اقدامات برای مقابله با مشکلات تنفسی است.

وقتی محیط زیست اشباع می شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز می گوید: تعیین تکلیف مشکلات تنفسی پائیزه به وزارت بهداشت و نماینده آن دانشگاه علوم پزشکی اهواز محول شده است.
احمدرضا لاهیجان زاده می افزاید: این دانشگاه در آخرین جلسه شورای سلامت رسما اعلام کرد که عامل اصلی مشکلات تنفسی گرده گیاهی است ولی عوامل آلاینده دیگر مانند فلرهای نفتی (مشعل ها)، یا خودروها و یا ریزگردها آن را تشدید می کند.

دبیر کارگروه مقابله با آلودگی هوای استان همچنین درباره نقش کونوکارپوس در بروز تنگی نفس اظهار می کند: یکی از گیاهانی که گرده زیادی تولید می کند و در اهواز به صورت انبوه کاشته شده کونوکارپوس است که زمان گل دهی آن آبان ماه و همزمان با اولین بارندگی هاست.

به گفته وی، این گونه بیش از 10 سال پیش وارد اهواز شده و در سطح وسیعی کشت شده و بخش اعظمی از آنها ظرف پنج سال پیش به گل دهی رسیده است.

لاهیجان زاده با تاکید بر اهمیت تراکم در مباحث زیست محیطی می گوید: شاید اگر کونوکارپوس 50 درصد سطح فعلی کشت می شد، این اتفاق نمی افتاد اما باید توجه داشت که توان پذیرش محیط بسیار اهمیت دارد و اگر تراکم زیاد شود محیط به حالت اشباع می رسد.

وی اظهار می کند: قرار بود به عنوان اولین اقدام، شهرداری ها در شهریور ماه این گیاهان را هرس کنند و بر همین اساس الگو و دستورالعمل هرس کردن آن نیز توسط دانشگاه شهید چمران اهواز تهیه و ابلاغ شده است.

اتهام را نمی پذیریم

کونوکارپوس درختی همیشه سبز، خاص مناطق گرمسیری، با توانمندی های فراوان در برابر تنش های محیطی مانند شوری آب، آلودگی هوا، خاک فشرده و فقیر است که رشد خوبی می کند و نقش موثری در توسعه فضای سبز شهری دارد.

این توجیه مدیران شهری در خوزستان در سال های اخیر برای توسعه بی رویه کونوکارپوس بوده است. اگرچه پیش از این نیز گزارش هایی از آلرژی زا بودن این گیاه در دنیا گزارش شده بود.

گزارش های رسمی از نقش کونوکارپوس در بروز تنگی نفس اما مدیران شهری را قانع نکرده است چنانکه معاون شهردار اهواز می گوید: شهرداری هنوز نپذیرفته که گیاه کونوکارپوس عامل مشکلات تنفسی است.

علیرضا حلاج تصریح می کند: با توجه به وجود صنایع آلاینده بسیار در اطراف اهواز به ویژه تاسیسات نفتی این مساله قابل قبول نیست که این گیاه عامل مشکلات تنفسی در مردم باشد.

وی اظهار می کند: هرس کردن درختان کونوکارپوس براساس مصوبه شورای سلامت استان آغاز شده و امیدواریم تا دهم مهر ماه و مهلت تعیین شده، این کار به اتمام برسد.
حلاج می گوید: شهرداری اهواز بر اساس دستورالعمل دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران هرس درختان را انجام می دهد، به صورتی که امکان گل دهی را از کونوکارپوس بگیرد.

مستندات کافی نیست

رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز تاکید می کند: تحقیقات فعلی نقش کونوکارپوس را در بروز مشکلات تنفسی ثابت نمی کند و اظهارنظر قطعی در این باره نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

نورالله معلمی می گوید: گزارش دانشگاه علوم پزشکی اهواز به استناد تحقیقات یکی از اساتید دانشگاه تهران (در اسفند 1394) اما باید به این نکته توجه شود که در این تحقیقات گرده های گیاهان به عنوان یکی از عواملی که می تواند باعث تنگی نفس شود معرفی شده اند.

وی با بیان اینکه گرده افشانی فقط مختص کونوکارپوس نیست و شامل همه گیاهان می شود، می افزاید: قرار است که مشکلات و مسائل دیگری که باعث مشکلات تنگی نفس می شوند مانند صنایع نفتی، کربن بلک، نیشکر و... نیز پرداخته و ارزیابی شود.

این استاد گروه باغبانی دانشگاه چمران تاکید می کند: این دانشگاه اعلام کرده که منشاءیابی باید بر اساس بررسی و مستندات علمی باشد این در حالیست که هنوز نتوانسته ایم به این نتیجه برسیم که کونوکارپوس 100 درصد عامل تنگی نفس است به همین دلیل است که دانشگاه چمران اهواز امسال مطالعه درباره کونوکارپوس را در چهار بخش آغاز کرده تا پاسخ این سوال روشن شود که آیا کونوکارپوس عامل اصلی مشکلات تنفسی در خوزستان است؟

وی همچنین تاکید می کند: از روز اول مخالف گسترش بی رویه کونوکارپوس یا هر گیاه دیگر در فضای سبز یا به عبارتی تک گونه شدن فضای سبز شهری بودیم زیرا با هر اتفاق ممکن است همه فضای سبز شهر را از دست بدهیم.

معلمی می افزاید: اکنون 60 درصد فضای سبز اهواز را کونوکارپوس تشکیل می دهد بنابراین کاملا واضح است که حذف ناگهانی این گیاه از فضای سبز چه فاجعه ای به بار می آورد.

وی اضافه می کند: با توجه به مصوبه شورای سلامت استان، امسال به عنوان راهکار کوتاه مدت هرس درختان کونوکارپوس را پیشنهاد کرده و دستورالعمل آن را تهیه و به شهرداری ها ابلاغ کردیم تا زمانی که نقش کونوکارپوس در تنگی نفس ثابت شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز درباره اعتراض شهروندان به نحوه هرس کردن درختان می گوید: طرحی که ابلاغ شده هرس سنگین این درختان است تا امکان گل دهی را از بین ببرد به این معنی که درختان کونوکارپوس تقریبا تا کمر بریده می شوند.
وی اظهار می کند: درصورت اثبات نقش کونوکارپوس در بیماری های تنفسی، حذف تدریجی آن طی یک برنامه پنج ساله اجرا خواهد شد.

وقت تنگ است

اگر چه شورای سلامت خوزستان یک ماه پیش هرس کردن درختان کونوکارپوس را مصوب کرده اما اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان از شهریور ماه پارسال از شهرداری اهواز خواسته بود که هرس این درختان را انجام دهد که البته با بی توجهی شهرداری روبه رو شده بود.

حالا حدود 2 هفته تا پایان مهلت شورای سلامت استان وقت باقیست. سطح وسیعی که کونوکارپوس در فضای سبز اشغال کرده و محدودیت های شهرداری اهواز اما مانع از پیشروی مطلوب هرس کاری درختان شده است.

از سوی دیگر در یک سال اخیر شهرداری اهواز درگیر مسائل درونی و بیرونی زیادی بوده است. نمونه آن انتخاب هیات رئیسه شورای شهر اهواز که بیش از یک ماه است مجموعه شهرداری را مختل کرده و امور اصلی آن را به حاشیه رانده است.

آیا در این آشفته بازار، شهرداری اهواز می تواند نقش خود را در جلوگیری از تنگی نفس شهروندان ایفا کند؟