در روزهای گذشته یک صفحه اینستاگرامی اهوازی، عکسی ترکیبی منتشر کرد از عکس‌هایی که مخاطبانش برای این صفحه ارسال کرده بودند؛ دمای هوای اهواز در بعد از ظهر پنجشنبه به روایت دماسنج ماشین‌های اهوازی‌ها.


دماسنج‌ها رقم‌هایی را نشان می‌داد که حتی تصورش هم مشکل است؛ در ساعت 12:49 ظهر 56 درجه، ساعت 15 بعد از ظهر 59 درجه، ساعت 15:44 بعد از ظهر 63 درجه، 17:29 بعد از ظهر 59 درجه... چند درجه کم یا زیاد، هوای اهواز در روزهای گذشته به طرز طاقت‌فرسایی، بسیار گرم بود.

هر چند سازمان هواشناسی اعلام کرد که دمای هوای اهواز 51 درجه سانتی‌گراد بوده ولی تصاویر منتشرشده از دماسنج‌های خودروها ارقامی به مراتب بالاتر را نشان می‌داد؛ امری که موجب شد برخی کاربران اعتقاد داشته باشند که میزان گرمای واقعی هوا در اهواز اعلام نمی‌شود.

موج گرما از روزهای آخر هفته گذشته کشور را فرا گرفت و اوج گرما در اهواز بود. پیش‌بینی‌های هواشناسی حاکی از آن بود که دمای هوا اهواز در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه به 51 درجه برسد. شدت گرما به حدی بود که بیمارستان‌های استان در حالت آماده‌باش قرار گرفتند و در خصوص صرفه‌جویی در مصرف آب و حامل‌های ‌انرژی نیز هشدار داده شد.

کوروش بهادری، مدیرکل هواشناسی خوزستان، در خصوص تصاویر منتشر شده از دماسنج‌های برخی ماشین‌ها گفت: عددهای این دماسنج ها در تصاویر دقیق نیست؛ دما سنجی در هواشناسی بر اساس استانداردهای جهانی و به صورت دقیق انجام می‌شود. این میزان دما به دستگاه‌های مختلف از جمله فرودگاه‌ها ارائه می‌شود و به همین دلیل میزان خطا بسیار اندک است.

وی ادامه داد: تصاویر منتشرشده از اندازه‌گیری دما توسط دماسنج‌های مختلف صحت ندارد زیرا ممکن است در همین دماسنج‌ها اگر حائلی بین آن‌ها و نور خورشید ایجاد شود، چند درجه اختلاف با میزان اعلام شده، نمایان شود زیرا دماسنجی این دستگاه‌ها اصولی و بر اساس معیارها نیست.

مدیرکل هواشناسی خوزستان عنوان کرد: البته دما و گرم و مقوله جدا از هم هستند. گرما میزان انرژی است که به یک جسم وارد و موجب افزایش حرارت آن می‌شود ولی دما بر اساس نور خورشید محاسبه می‌شود. آنچه بیشتر مطرح می‌شود میزان گرما و احساس گرما است.

بهادری در خصوص این‌ ادعا که میزان واقعی دما اعلام نمی‌شود، گفت: چنین چیزی صحت ندارد. زمانی که دمای هوا از 50 درجه گذشت، اعلام کردیم و در این خصوص مخفی‌کاری نمی‌شود. از سوی دیگر پیش‌بینی‌ها در سازمان هواشناسی بالای 95 درصد صحت دارد و از نیروهای متخصص و تجهیزات استاندارد استفاده می‌شود.

به نظر می‌رسد که سال به سال بر گرم شدن جلگه خوزستان افزوده می‌شود و این امر زندگی را برای خوزستانی‌ها دشوار کرده است. پدیده افزایش دما از برخی عوامل متاثر است، عواملی که با تخریب محیط‌ زیست، مشکلات این منطقه را برای سکونت افزایش می‌دهد.

گرچه روند افزایش حرارت در تمام جهان در حال وقوع است ولی شتاب این روند در خوزستان به وضوح نمایان است.

دکتر ناصر کرمی، اقلیم‌شناس و مدرس دانشگاه برگن نروژ در همایش "بررسی پیامدهای انتقال آب کارون" که بهار امسال در اهواز برگزار شد، نسبت به گرم شدن هوا در خوزستان هشدار داد و گفت: "اگرچه بر اساس پیش‌بینی‌های جهانی در سال 2070 شاهد گرم شدن 2 درجه‌ای کره زمین خواهیم بود ولی اکنون در برخی شهرهای استان این پدیده قابل مشاهده است. بنابراین اگر گفته می‌شود که دمای زمین 3 درجه افزایش پیدا می‌کند، باید بدانیم که منطقه ما 5 درجه گرم‌تر خواهد شد."

وی که انتقال آب کارون و دیگر رودخانه‌های استان، تخریب محیط‌زیست استان و تأثیر صنایع موجود را از عوامل بروز این وضعیت دانسته است با ابراز نگرانی عنوان کرده بود: "نگرانیم با تداوم این وضعیت، خوزستان دیگر جایی دلچسب برای زندگی کردن نباشد."

البته باید در نظر گرفت که میزان دمای هوا و میزان گرما دو مقوله جدا هستند. در سال گذشته بندرماهشهر از سوی یک سایت جهانی هواشناسی با 67 درجه سانتی‌گراد به عنوان گرم‌ترین شهر جهان شناخته شد این درحالی است که دمای آن در حدود 43 درجه سانتی‌گراد بود. البته آنچه که موجب افزایش میزان گرما یا به تعبیری دیگر احساس گرمی شده بود بالای میزان رطوبت هوا و وجود صنایع مختلف در این شهرستان است.

در خوزستان علاوه بر این‌که اقداماتی در خصوص مقابله با تغییر اقلیم وجود ندارد، حتی برنامه‌ریزی کوتاه مدت در خصوص مواجه با افزایش دما و حفظ سلامت شهروندان در این شرایط وجود ندارد. در سال گذشته چندین موج گرما را در خوزستان شاهد بودیم و با آن‌که در آن سوی مرزها و در استان همجوار بصره عراق که شرایط آب‌و‌هوای و میزان گرما در در آن تاحدود زیادی مشابه خوزستان است، چند روز تعطیل اعلام شد اما هیچ تعطیلی در خوزستان را شاهد نبودیم.

در خصوص تعطیلی در هوای با دمای بیش از حد طبیعی بحث‌های مختلفی وجود دارد و دستورالعمل مشخصی در این زمینه وجود ندارد البته طبق ماده هفت قانون جلوگیری از آلودگی هوا می‌توان در برخی شرایط آب‌وهوایی تعطیلی را اعلام کرد.

در ماده هفت این قانون آمده "در مواقع اضطراری که به علت کیفیت خاص جوی، آلودگی هوای شهرها به حدی برسد که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی سلامت انسان و محیط زیست را شدیداً به مخاطره بیاندازد، سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری وزارت کشور (شهرداری‌ها و نیروی‌انتظامی جمهوری اسلامی ایران) ممنوعیت‌ها یا محدودیت‌های موقت زمانی، مکانی و نوعی را برای منابع آلوده‌کننده برقرار نموده و بلافاصله مراتب‌ را از طریق رسانه‌های همگانی به اطلاع عموم خواهد رسانید."

همچنین استاندار این اختیارات را دارد که اگر شرایط جوی سلامت شهروندان را در معرض تهدید قرار دهد تعطیلی را اعلام کند.

از سوی دیگر نبود امکانات و زیرساخت‌های لازم از دیگر عواملی است که تبعات افزایش میزان گرما در استان را بیشتر می‌کند. در این شرایط دشوار استان از چرخه حمل‌ونقل عمومی با کیفیتی برخوردار نیست. پروژه قطار شهر در اهواز چندین سال است که به دلیل مشکلاتی نیمه تمام است.

اتوبوس‌ها نیز اغلب فرسوده و بدون هیچ امکاناتی هستند. همچنین ایستگاه‌های اتوبوس در این روزهای گرم غیرقابل تحمل هستند به جرأت می‌توان گفت که در اهواز نمی‌توان حتی یک ایستگاه اتوبوس با استانداردهای لازم را پیدا کرد. تمام این عوامل دشواری‌های این تابستان گرم را در اهواز افزایش ‌می‌دهند.

همین امر بیانگر این است که باید نگاه ویژه‌ای به خوزستان در خصوص روند افزایش دما وجود داشته باشد و بر اساس شرایط موجود تصمیم گیری شود و البته دولت نیز موظف است تا امکانات و خدماتی در این شرایط فراهم کند، چیزی که تاکنون در خوزستان حاصل نشده است.

مدیرکل مدیریت بحران خوزستان، در خصوص کمبود امکانات لازم جهت مقابله با افزایش دما و کاستن از دشواری شهروندان معتقد است که می‌توان با توجه به روند افزایش میزان گرما در استان به دنبال این بود که دولت امتیازات و امکانات ویژه‌ای به خوزستان ارایه دهد.

هاشم بالدی در خصوص تصاویر منتشر شده از دماسنج‌های ماشین‌ها و برنامه‌ریزی درخصوص مقابله با روند افزایش میزان گرما در استان می‌گوید: این تصاویر و دمای اعلام شده برای ما پذیرفته شده نیست. ما برای دماسنجی مرجع قانونی داریم و آن سازمان هواشناسی است. هواشناسی گزارش‌های خود را به نهادهای مختلف از جمله ریاست جمهوری اعلام می‌کند و این گونه نیست که بخواهد چیزی را مخفی کند.

وی ادامه می دهد: از هفته گذشته پیش‌بینی افزایش گرما را داشتیم و تمهیدات لازم نیز اتخاذ شد و تمام بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان جهت امداد رسانی در آمادگی کامل بودند البته در  روز گذشته تنها دمای اهواز و آبادان به 51 درجه سانتی گراد رسید و دیگر نقاط استان دمای کمتر از 50 داشتند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان معتقد است که عدم اعلام تعطیلی به دلیل آن است که معمولا اوج افزایش گرما پس از پایان تایم اداری است.

او در این باره می‌گوید: باید در نظر گرفت که دمای هوا معمولا از ساعت 2 بعد از ظهر به بعد به 50 درجه سانتی‌گراد می‌رسد و تایم اداری نیز تا ساعت 14:30 به پایان می‌رسد، ولی در خصوص مشاغل سخت و زیان‌آور در بخش خصوصی، بنگاه‌های کوچک و متوسط و بزرگ این موضوع به اداره‌کار بازمی‌گردد.

بالدی عنوان می‌کند: در این زمینه طی یک نامه به اداره‌ کار اعلام کردیم که این موارد رعایت شود و بازدیدهای میدانی و بررسی‌هایی انجام و اقدامات لازم جهت جلوگیری از تهدید سلامت افراد اتخاذ شود.

وی با اشاره کمبود امکانات لازم جهت مقابله شهروندان با افزایش دما اظهار می‌کند: می‌توان با توجه به روند افزایش میزان گرما در استان به دنبال این بود که دولت امتیازات و امکانات ویژه‌ای به خوزستان ارایه دهد.

وی ادامه می‌دهد: در خصوص برنامه‌ریزی برای مقابله با گرمای هوا، مکاتبات بسیاری با نهادهای مختلف داشتیم. اکنون استفاده از شیشه‌های دو جداره در فضاهای عمومی، بیمارستان‌ها، مدارس و حتی منازل شخصی در دستور کار است و با هماهنگی انجام شده با سازمان نظام مهندسی، استفاده از شیشه‌های دوجداره از مقررات ملی ساختمان محسوب می‌شود و اگر از این نوع شیشه‌ها استفاده نشود، شهرداری مجوز پایان کار نمی‌دهد.

مدیرکل مدیریت بحران خوزستان اضافه می‌کند: از سوی دیگر بهبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی و دیگر امکانات شهری و عمومی در دستور کار است و به دنبال تامین اعتبارات هستیم. البته در مورد زیر‌ساخت‌ها باید در نظر گرفت که هر دستگاه در حوزه کاری خود باید پیگیری و استعلام کند و مدیریت بحران تنها در شرایط بحرانی می‌تواند ورود کند.

بالدی در پاسخ به این که آیا در استان برنامه‌ای در خصوص تغییرات اقلیم و افزایش دما وجود دارد، می‌گوید: در خصوص تغییرات اقلیم که مهم‌ترین آن افزایش دما است که یک برنامه ملی وجود دارد و مطالعات در سطح ملی انجام می‌شود. قرار است که متناسب با این برنامه ملی، مطالعات جداگانه در خصوص هر استان نیز انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: برخی مطالعات نشان می‌دهد که دمای استان در چند سال گذشته حداقل 1.5 تا 1.6 درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کرده است و پیش‌بینی می‌شود که این روند ادامه داشته باشد به همین جهت باید مطالعات و برنامه ریزی در استان در خصوص گرم شدن هوا وجود داشته باشد.

مدیرکل مدیریت بحران خوزستان در مطالعات باید برنامه ریزی شود که قرار است که چه کاری جهت مقابله با این پدیده انجام شود و اقداماتی اجرایی در این خصوص انجام شود. تمام این موارد نیاز به اعتبارات و حمایت ویژه دارند.

بدون شک گرما بر سلامت افراد تأثیرگذار است و بیشترین آسیب از این عارضه به کارگران  می‌رسد. خوزستان یک استان صنعتی و در عین حال کم‌برخوردار است که معمولا بدون در نظر گرفتن شرایط آب‌وهوای و نبود زیرساخت‌های لازم توجهی به سلامت شهروندان نمی‌شود.

دکتر شکرالله سلمان‌زاده، رییس مرکز بهداشت خوزستان، در خصوص تأثیر شرایط آب‌وهوای بر سلامت افراد گفته بود: هر چند دستورالعمل خاصی برای شرایط بد آب و هوایی و تعیین میزان دمایی که به تعطیلی کار اشاره کند، نداریم ولی به طور کلی کار کردن در یک محیط با دمای بالای 50 درجه می‌تواند آسیب‌رسان باشد.

وی ادامه داد: گرمازدگی از خطراتی است که افراد در محیط کار و در شرایط دمای بالای هوا به آن دچار می‌شوند؛ فرد در این شرایط با کم‌آبی شدید بدن مواجه می‌شود که علائم خود را به شکل ضعف و بی‌حالی و گرفتگی عضلات نشان می‌دهد.کم‌آبی شدید بدن حتی در مواردی موجب کاهش سطح هوشیاری، بروز علائم عصبی و تشنج می‌شود که این علائم با بالا رفتن شدید حرارت بدن همراه است. به این دلایل کار کردن در محیط کاری در این شرایط آب و هوایی باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد.

سلمان‌زاده اظهار کرد: در محل کار حتما باید جریان هوا به خوبی برقرار باشد تا تهویه هوا به طور مناسب صورت بگیرد. همچنین آب و املاح به اندازه کافی برای مصرف افراد وجود داشته باشد.

وی افزود: اگر دمای محیط از میزانی بالاتر رود، سلامت افراد در معرض خطر قرار می‌گیرد بنابراین افراد نباید در محیطی که درجه حرارت از یک میزان استاندارد بالاتر است، کار کنند. مجموعه وزارت کار که از حقوق کارگر و کارفرما حمایت می‌کند، باید به دنبال مشخص کردن دستورالعملی در زمینه شرایط ادامه یا تعطیلی کار در هوای گرم باشد.

با توجه به روند تغییرات اقلیمی در حال وقوع در جهان که بر اساس نظر کارشناسان یکی از نقاط اصلی آن خوزستان است که گرمای شدید را به دنبال دارد و همچنین گردوغبار و دیگر عوارض زیست‌محیطی و از سوی دیگر نبود امکانات و زیرساخت لازم و عدم‌ ارایه خدمات مطلوب در استان، شرایط زیستن را برای شهروندان جلگه تمدن‌خیز خوزستان دشوار کرده است.

در این حالت منطق حکم می‌کند که اگر نمی‌توان با عوامل اصلی این پدیده مقابله کرد، حداقل آن است که باید برای کاهش اثرات این پدیده تلاش کرد. پدیده‌ای که بر اثر تصمیم‌گیری‌های نادرست و تخریب‌های که به محیط ‌زیست وارد شد، پدید آمد.

بر همین اساس باید نگاه ویژه‌ای به خوزستان در خصوص روند افزایش دما وجود داشته باشد و بر اساس شرایط موجود تصمیم‌گیری شود و البته دولت نیز باید امکانات و خدماتی در این شرایط فراهم کند تا شرایط زندگی در این وضعیت کمی قابل تحمل باشد، چیزی که تاکنون در خوزستان حاصل نشده است.