مدیر‌کل زمین‌شناسی منطقه جنوب‌باختری (مرکز اهواز) می‌گوید: ممانعت جدی از انتقال آب از سر‌شاخه‌های رودخانه‌ها به استان‌های دیگر و احیای عرصه‌های طبیعی تخریب‌شده مانند تالاب‌ها، مناطق مرطوب و مراتع  مهم‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای مهار کانون‌های داخلی ریزگرد است و نباید همواره از نهال‌کاری و مالچ‌پاشی برای مهار کانون‌های ریزگرد صحبت شود.

84 درصد ریزگردها در ایستگاه اهواز با منشأ داخلی

علی اژدری اظهار می‌کند: بر اساس بررسی‌های انجام‌شده روی اطلاعات هواشناسی ایستگاه اهواز مشخص  شد که در بازه زمانی سال 2005 تا 2014‌، 84 درصد طوفان‌های ریزگرد دارای منشأ خارجی‌، 6 درصد منشأ مشترک و 9 درصد با منشأ داخلی است.

وی خاطرنشان کرد: البته باید در نظر گرفت که این آمار تنها مختص به ایستگاه اهواز و برای دوره زمانی یاد‌شده است و سهم دقیق منشأهای (داخلی- خارجی) طوفان‌های گردوغبار برای ایستگاه‌های دیگر و در نهایت تمام استان به‌دست نیامده است. همچنین باید به این نکته توجه داشت که با توسعه کانون‌های داخلی در دو سال اخیر، سهم این کانون‌ها در وقوع طوفان‌های غبار به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است.


تبدیل 350 هزارهکتار از اراضی خوزستان به کانون‌های ریزگرد

اژدری با تأکید بر این‌که نباید میزان درصد داخلی یا خارجی بودن کانون‌ها مسأله بزرگ ما باشد، می‌گوید: با مطالعات انجام‌شده در زمینه شناسایی منشأهای داخلی (محلی) طوفان­های گردوغبار در این سازمان، حدود 350 هزار هکتار از زمین­های دشت خوزستان به عنوان منشاء گردوغبار در هفت محدوده مختلف شناسایی شده است که از این زمین‌ها، مراتع، اراضی کشاورزی دیم و تالاب­های خشک‌شده بیشترین تبدیل کاربری به منشأهای گردوغبار را دارند.

مدیر‌کل زمین‌شناسی منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز) ادامه می‌دهد: مسأله بسیار مهم‌ آن است که اکنون 350 هزار هکتار از اراضی مرغوب و حاصل‌خیز دشت خوزستان در نتیجه عوامل طبیعی نظیر تغییر اقلیم از یک‌سو و  اثرات سوء برخی طرح­های عمرانی و سوء‌مدیریت منابع آب‌ سطحی از سوی دیگر،  به کانون‌های  منشأ ریزگرد تبدیل شده­اند که این مسأله خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی کلانی را در سطح استان و به‌ویژه در مناطق مجاور کانون‌ها به دنبال دارد.

به گفته اژدری اگرچه سهم کانون‌های داخلی کمتر از کانون‌های خارجی است، اما با توجه به تخریب شدید سرزمین و شکل‌گیری بیابان‌های وسیع در این کانون‌ها، باید توجه و تلاش‌ جدی  برای مهار آن‌ها صورت گیرد.

نقش مهم مهار کانون‌های داخلی در کاهش رخدادهای گردوغبار

وی عنوان می‌کند: مطمئناً مهار کانون­های داخلی نقش مهمی در کاهش رخداد طوفان‌های گردوغبار و خسارت‌های ناشی از آن دارد و در کاهش رنج مردم استان بسیار اثرگذار خواهد بود. مهار کانون‌های تولید غبار در استان خوزستان یک شروع و یک آزمون جدی برای مقابله با پدیده گرد‌و‌غبار بوده و در صورت موفقیت می­تواند به‌عنوان یک تجربه موفق، در حل این معضل در استان‌های دیگر و حتی کشورهای همجوار استفاده شود.

این پژوهشگر اظهار می‌کند: مطالعاتی که در این مرکز با هماهنگی و مساعدت ستاد استانی مقابله با ریزگردها انجام شد، منجر به  شناسایی کانون‌های داخلی تولید ریزگرد و نوع کاربری اراضی در این کانون‌ها شده است که نقش به‌سزایی در برنامه‌ریزی جهت عملیات مهار دارد. نقشه پراکنش کانون‌های تولید گردوغبار تهیه‌شده برای استان خوزستان در سایت www.dust-khuz.ir بارگذاری شده است. این مطالعات با هدف اولویت‌بندی کانون‌های تولید ریزگرد همچنان ادامه دارد.

نباید همواره از نهال‌کاری و مالچ‌پاشی برای مهار  کانون‌ها صحبت شود!

مدیر‌کل زمین‌شناسی منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز) با بیان این‌که نباید همواره از نهال‌کاری و مالچ‌پاشی برای مهار کانون‌های ریزگرد صحبت شود، می‌گوید: با توجه به این‌که بخش قابل توجهی از کانون‌ها در اراضی دیم و آبی رها‌شده، شکل گرفته‌اند، بهبود بهره‌وری آب در بخش کشاورزی و افزایش سطح زیر‌کشت آبی می‌تواند نقش مؤثری در مهار این کانون‌ها داشته باشد.

اژدری اضافه می‌کند: همچنین با اختصاص حق‌‌آبه عرصه‌های طبیعی نظیر تالاب‌ها، مناطق مرطوب و احیای بخش‌های خشک‌شده  می‌توان برخاستن گردوغبار از این قبیل کانون‌ها را مهار کرد. بازنگری در کارکرد برخی طرح‌های عمرانی مانند خطوط انتقال نفت و گاز، جاده‌ها، سد‌ها و سیل‌بند‌ها و کاهش اثرات سوء آن‌ها می‌تواند بخش قابل توجهی از مراتع تخریب‌شده را احیاء و از تبدیل آن‌ها به کانون تولید ریز‌گرد جلوگیری کند.

وی ادامه می‌دهد: مهار بیش از حد آب‌های سطحی از بیم زیان سیلاب‌ها سبب خشک‌شدن تدریجی و از بین رفتن پوشش گیاهی در برخی از عرصه‌های سیل‌گیر شده است که با هدایت مجدد سیلاب‌های طبیعی در این عرصه‌ها می‌توان در مهار کانون‌هایی از این دست اقدام نمود.

مهم‌ترین و مؤثرترترین راهکار؛ ممانعت جدی از انتقال آب

مدیر‌کل زمین‌شناسی منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)اظهار می‌دارد: در هر راهکاری که برای مهار کانون‌های تولید غبار اندیشیده می‌شود باید ملاحظات اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی در نظر گرفته شود و از پتانسیل‌های موجود در این جوامع برای پیشبرد برنامه‌های مهار ریزگردها، نهایت بهره‌برداری به عمل آید.

وی با اشاره به خشک‌سالی‌های پیاپی و کاهش آورد رودخانه‌ها در سال‌های اخیر، بیان می‌کند: مهم‌ترین و مؤثرترین راهکارها در زمینه مهار کانون‌های داخلی، ممانعت جدی از انتقال آب از سر‌شاخه‌های رودخانه‌ها به استان‌های دیگر، مدیریت آب‌های سطحی و  احیای عرصه‌های طبیعی تخریب‌شده مانند تالاب‌ها، مناطق مرطوب و مراتع  است . این امر خود نیازمند بازنگری اساسی در برخی طرح‌های عمرانی مانند طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای، سدها، بندها، سیل‌بندها، خطوط انتقال گاز و نفت، جاده­ها و ... است.