وام‌هایی که دولت در راستای حمایت از کشاورزان خوزستانی خسارت دیده از خشکسالی، ‌در اختیار بانک‌ها قرار داده است کامشان را تلخ‌تر از گذشته کرده است، آری امسال هم خوزستان برای چندمین سال متوالی در زمره مناطقی قرار گرفت که با پدیده خشکسالی مواجه شده‌اند.

خوزستان به علت شرایط اقلیمی مناسب امکان کشت در چهار فصل سال را داراست و سالانه بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار از زمین‌های استان زیر کشت محصولات کشاورزی می‌رود که 12 میلیون تن محصول از این زمین‌ها برداشت می‌شود.
گندم، جو، کلزا، نیشکر و ذرت مهم‌ترین محصولات کشاورزی خوزستان است. به دلیل خشکسالی‌های پیاپی در نشست شورای برنامه‌ریزی خوزستان در مهر ماه ۸۸ مصوب شد به کشاورزان، نخل‌داران و دامداران خسارت دیده از خشکسالی پنج میلیون تومان وام کم‌بهره با بازپرداخت سه ساله پرداخت شود. کشاورزانی که بیشترین خسارت را دیدند، نخل‌دارانی که به دلیل شوری آب اروند به شدت آسیب دیده بودند و دامدارانی که به دلیل خشکسالی دام‌های خود را فروختند در اولویت پرداخت این وام قرار داشتند و این تسهیلات به منظور تامین سرمایه اولیه برای کار دوباره کشاورزان، باغداران و دامداران تعیین شده بود.
به منظور امیدبخشی و افزایش توان پاهای فرسوده کشاورزان، پس از اختصاص اعتبار 20 میلیارد تومانی به سه بانک ملی، صادرات و سپه در خوزستان به منظور اعطای وام کم بهره به کشاورزان خسارت دیده، هر کشاورز خوزستانی می‌توانست پنج میلیون تومان وام از این بانک‌ها دریافت کند. اما برخی بانک‌ها با شرایط سختی که در راه دریافت این وام برای کشاورزان قرار دادند، سبب شدند که کشاورزان خسارت دیده موفق به دریافت آن نشوند.
برخی بانک‌ها معرفی دو یا حتی سه ضامن رسمی که حقوق خود را از آن بانک دریافت می‌کنند را از جمله شرایط دادن وام عنوان کرده‌اند و عملا با سیاست‌های دولت مقابله می‌کنند. با این کار کمتر از نیمی از جمعیت 16هزار نفری کشاورزان خوزستانی موفق به دریافت وام شدند که این میزان در کلانشهر اهواز، پنج درصد جمیعیت کشاورزان را تشکیل می‌دهد.
 
بانک‌های خوزستان؛ ناکام در حمایت از کشاورز

 رئیس نظام صنفی کشاورزی اهواز می‌گوید: متاسفانه برخی بانک‌ها با سنگ اندازی‌های خود، عملا با سیاست‌های دولت مقابله می‌کنند و در حمایت از بخش کشاورزی ناکام بوده‌اند.
مسعود اسدی کشاورزان را قشری تلاشگر توصیف می‌کند که می‌توانند بخشی از شعار «جهاد اقتصادی» را تحقق بخشند و می‌گوید: اما بخش عمده‌ای از این تحقق مربوط به حمایت سیستم بانکی است. برخی بانک‌ها در راستای حمایت از بخش کشاورزی کارنامه ناموفقی دارند و در این زمینه ناکام بوده‌اند.
او می‌گوید: دولت در راستای حمایت از کشاورزان خسارت دیده از خشکسالی تسهیلات کم بهره‌ای را در اختیار بانک‌ها قرار داده است. متاسفانه بانک‌های عامل در تضاد با سیاست‌های دولت حرکت می‌کنند و با اعمال شروط سخت برای کشاورز عملا از دادن وام خود داری می‌کنند.
رئیس نظام صنفی کشاورزی اهواز می‌گوید: هم اکنون به برکت قانون نظام صنفی، زمینه برای حل این مشکل فراهم شده و کشاورز می‌تواند با ارائه پروانه کشاورزی به بانک از تسهیلات بهره‌مند شود اما همچنان بانک‌ها همکاری نمی‌کنند.
 
ضمانت زنجیره‌ای به کمک کشاورزان می‌آید

استاندار خوزستان در این باره می‌گوید: بیشتر کشاورزان استان به دلیل تسهیلات دریافتی از بانک‌ها، بدهی بانکی دارند و این امر سبب شده تا بانک‌ها توانایی دادن وام و تسهیلات دیگر به کشاورزان را نداشته باشند. از طرفی بسیاری از کشاوزان به ویژه مردم روستا‌ها نیز با خساراتی که از خشکسالی متحمل شده‌اند، توانایی حل مشکلات مالی خود را ندارند.
سید جعفر حجازی می‌گوید: با این وجود، کشاورزان خوزستانی خسارت‌های زیادی را از پدیده خشکسالی متحمل شده‌اند و نیازمند حمایت هستند. دولت نیز در راستای حمایت از بخش کشاورزی اعتباری را به بانک‌های استان برای اختصاص وام به کشاورزان اختصاص داده است.
او می‌گوید: به هرحال بانک‌ها نیز برای اعطای وام و تسهیلات شرایط خاص خود را دارند. اما به منظور حمایت از کشاورزان خسارت دیده و تسهیل در این بخش، طرح ضمانت زنجیره‌ای مصوب شد که با اجرای آن در استان دیگر مشکل ضامن برای دریافت این وام حل خواهد شد.
حجازی می‌افزاید: در طرح ضمانت زنجیره‌ای، دیگر نیازی به معرفی سه ضامن نیست و هر ضامن می‌تواند دیگری را تضمین کند.
او می‌گوید: به زودی این طرح به بانک‌های معرفی شده ابلاغ می‌شود، همچنین زمان دریافت این وام تمدید خواهد شد تا همه کشاورزان قادر به دریافت آن شوند.
استاندار خوزستان با اشاره به کهنه و فرسوده بودن ماشین آلات کشاورزی در استان، می‌گوید: این ماشین آلات مصرف سوخت بالایی دارند و طی بررسی جهاد کشاورزی این ماشین آلات نیاز به نوسازی دارند. به این منظور اختصاص پنج میلیارد تومان تسهیلات برای نوسازی و اصلاح ماشین‌آلات کشاورزی استان در شورای برنامه‌ریزی خوزستان به تصویب رسید.
حجازی ادامه می‌دهد: فرآیند نوسازی ماشین‌آلات کشاورزی در سال 90 و 91 انجام می‌گیرد، تا کاهش مصرف سوخت و استفاده بهینه را به دنبال داشته باشد که امیدواریم کشاورزان از این فرصت برای تعویض ماشین‌آلات کشاورزی استفاده کنند.
 
اعطای ۳۵ درصد تسهیلات خشکسالی

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در این باره می‌گوید: پس از گذشت دو سال تنها حدود 35 درصد از تسهیلات بانکی خشکسالی به کشاورزان این استان اعطا شده است.
کیخسرو چنگلوایی ادامه می‌دهد: از تسهیلات بانکی که به منظور جبران خسارت خشکسالی به کشاورزان اختصاص یافته تاکنون تنها ۳۵ درصد جذب شده است.
او می‌افزاید: دو سال پیش اعطای تسهیلات پنج میلیون تومانی به کشاورزان به تصویب رسید، اما به دلیل عدم همکاری بانک‌ها در این مدت کشاورزان نتوانسته‌اند از حدود ۶۵ درصد این تسهیلات استفاده کنند.
چنگلوایی با اشاره به اینکه منابع اعتباری موتور محرکه تمام بخش‌ها و از جمله بخش کشاورزی است، می‌گوید: با توجه به اینکه اعتبارات دولتی محدود است و کشاورزان آورده‌ای ندارند، تنها منبع تامین اعتبارات، تسهیلات بانکی است که می‌تواند به توسعه این بخش و جبران خسارت‌ها کمک کند.
عضو ستاد خشکسالی خوزستان، وسعت اراضی زیر کشت دیم استان را حدود ۳۵۰ هزار هکتار عنوان می‌کند و می‌افزاید: در سال زراعی گذشته ۲۰۰ هزار هکتار زیر کشت دیم رفت که خشکسالی موجب خسارت ۱۰۰ درصدی به آن شد. بانک جبران این خسارت‌ها را پذیرفته و قرار است به کشاورزان غرامت پرداخت شود.
چنگلوایی اعتبارات خشکسالی امسال را ۳۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: این اعتبارات به امور زیربنایی در بخش آب، خاک، شبکه‌های فرعی، طرح‌های تامین آب و بهسازی انهار عمومی اختصاص می‌یابد اما با توجه به مشکلات خشکسالی‌های متوالی برای کشاورزان، خرید علوفه و تامین آب شرب دام‌ها نیز در دستور کار است.
رئیس جهاد کشاورزی خوزستان می‌گوید: در سال گذشته نیز شش میلیارد و ۸۸۰ میلیون تومان اعتبار به منظور جبران خشکسالی به استان اختصاص یافت. او عمده مشکل کشاورزان را ناتوانایی در تامین ضمانت نامه‌های درخواست شده از سوی بانک‌ها می‌داند و اظهار امیدواری می‌کند که بانک‌ها برای اعطای این تسهیلات به کشاورزان همکاری بیشتری با جهاد کشاورزی خوزستان داشته باشند.
چنگلوایی همچنین از استمهال وام‌های کشاورزان تا پنج سال خبر می‌دهد و می‌گوید: قانون بودجه به بانک‌ها مجوز داده تا بدهی‌های گذشته کشاورزان را تمهیل کنند که بر این اساس استمهال وام‌ها آغاز شده است.
 
کشاورزی خوزستان و فرصت‌های سوخته

استان خوزستان نقش بسزایی در تولید انواع محصولات باغی و زراعی کشور دارد. این منطقه یکی از قطب‌های مهم کشاورزی کشور محسوب می‌شود. محصولات باغی آن شامل انواع مرکبات که شهرت جهانی دارد و نیز گل و گیاه آن در کنار تولید انواع محصولات زراعی نظیر گندم، ذرت، نیشکر و برنج نقش اساسی در چرخه اقتصادی کشور ایفا می‌کند. به‌نحوی که کشاورزی منبع درآمد خوزستان به‌شمار می‌رود، اگر چه به‌ دلیل حرکت در مسیر سنتی نتوانسته است جایگاه واقعی خود را به‌رغم داشتن ظرفیت‌های ارزشمند از جمله آب و خاک حاصلخیز به‌دست آورد.
آنچه در حال حاضر مشکلات بخش کشاورزی را بیشتر کرده است، فروش نرفتن محصولات، اشباع بازار مصرف، اجرا نشدن خرید تضمینی از سوی دولت، نبود صنایع تبدیلی و کاهش شدید قیمت‌هاست، تا جایی که امکان و انگیزه‌ای برای برداشت محصولات به‌رغم چند ماه تلاش و صرف هزینه‌های مختلف باقی نمی‌ماند. در وضعیت کنونی، در بیشتر نقاط استان خوزستان شاهد کاهش شدید نرخ خرید در میادین میوه و تره‌بار و بدهی بانکی بابت تسهیلات دریافتی از بانک‌ها هستیم که سبب شده کشاورزمحصولات خود را با قیمت‌های پایین‌تر از هزینه‌های تولید عرضه ‌کنند.
مشکلات نخلداران خوزستان و کشاورزان استان در حال حاضر به حد بحرانی رسیده و وضعیت زندگی این قشر زحمتکش جامعه را با دشواری مواجه کرده است.
از مسئولان و متولیان کشاورزی انتظار می‌رود با نگاه ملی به مشکلات کشاورزان خوزستانی رسیدگی کنند تا با حمایت از این قشر زحمتکش از طریق خرید تضمینی محصولات کشاورزی، کنترل بازار به‌وسیله ذخیره‌سازی محصولات، جلوگیری از اشباع بازار از طریق هدایت محصول به بازارهای دیگر و صادرات، بسترسازی لازم را برای خودکفایی و استقلال کشور در زمینه کشاورزی و صنایع وابسته به آن فراهم آورند. همچنین از سوی دیگر باید با حرکت از کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی مکانیزه و به‌کارگیری شیوه‌های نوین، ضمن کاهش هزینه‌ها، امکان ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی را برای هدایت بخشی از محصولات به این قبیل کارخانه‌ها فراهم ساخت تا ضمن تثبیت قیمت‌ها و جلوگیری از متضرر شدن کشاورزان، بازار کار برای اشتغال پویا، کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب با نیاز جامعه به‌وجود آید که به‌طور قطع، حرکت در این مسیر، سبب توسعه پایدار کشاورزی در کشور می‌شود.

ایناس عبدالخانی / فارس