پدر علم کویر شناسی ایران با ذکر اینکه استفاده از مالچ نفتی برای مقابله با ریزگردها خیانت است گفت: باید بجای مالچ نفتی از ریگ پاشی استفاده شود.

از اوایل دهه 80 که پدیده ریزگردها و گردو غبار خوزستان را دچار کرد، تاکنون چندین راهکار برای مقابله با این پدیده مطرح شده است. مالچ پاشی و نهال کاری کانون های شکل گیری گرد و غبار و آبگیری تالاب های خوزستان مهمترین این راهکارها بوده است. راه حل ها اگر چه در این یک دهه بارها از سوی مدیران و محققان تکرار شده اما تاکنون جامه عمل نپوشیده اند.

پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی اما حدود چهار سال پیش نظریه جدیدی برای مقابله با ریزگردها مطرح کرد: ریگ پاشی به جای مالچ پاشی. نظریه ای که اگر چه این جغرافیدان برجسته کشور بر عملی بودن آن اصرار دارد اما مدیران هنوز هم به اجرایی کردن آن قانع نشده اند.

مالچ پاشی استفاده از مواد نفت مخصوص برای تثبیت شن های روان است.

این چهره ماندگار کشور که پیش از این نیز نظریه های دیگری ارایه کرده است، روز جمعه به دعوت جمعیت هلال احمر شهرستان کارون در همایش علمی- آموزشی راه های مقابله با ریزگردها، در مصلای کوت عبداله مرکز این شهرستان حاضر شد.

پروفسور پرویز کردوانی در این همایش باز هم نظریه خود را به مدیران خوزستان پیشنهاد کرد و تجدیدنظر در روش های قدیمی را خواستار شد.

وی، استفاده از مالچ نفتی برای مقابله با ریزگردها را خیانت دانست و تاکید کرد: روش های جدید مقابله با بیابان زایی، باید جایگزین روش های قدیمی و ریگ پاشی جایگزین مالچ پاشی شود.

کردوانی خوزستان را مهمترین منطقه در کشور از لحاظ تثبیت ریزگرد و بیابان عنوان کرد و افزود: منشاء ریزگردهایی که تا 23 استان کشور را فرا می گیرد کانون های خارجی است که در عراق، اردن، عربستان و آفریقا قرار دارد اماریزگردهایی که درپنج سال گذشته رخ می دهد دلیل متفاوت دارند که علاوه بر خوزستان در اصفهان، کرمان و سمنان دیده می شود.

وی اضافه کرد: تالاب ها و جنگل های خشکیده، اراضی کشت نشده و دشت هایی که به دلیل چاه های بی شمار خشک شده اند، منشاء این ریزگردها هستند.

چهره ماندگار کشور با انتقاد از بی توجهی مسوولان نسبت به نظریه های محققان داخلی گفت: مدیران تصور می کنند که همه چیز باید وارداتی باشد تا کاربردی شود در حالی که بسیاری از نظریه های محققان ما از جمله همین نظریه مقابله با ریزگرد می تواند به عنوان الگو و ملاک عمل برای تمام کشورهای دنیا قرار گیرد.

*مالچ نفتی، ممنوع

کردوانی با اشاره به تاریخچه استفاده از مالچ نفتی برای مقابله با بیابان زایی در ایران اظهار کرد: این نوع مالچ در سال 1342 برای نخستین بار از کشور لیبی برای تثبیت ماسه زارها وارد شد و در جنوب قزوین مورد استفاده قرار گرفت.

وی با بیان اینکه هر روشی که مورد استفاده قرار می گیرد باید ارزان، زود بازده و دایمی باشد و محیط زیست را آلوده نکند گفت: این در حالیست که مالچ نفتی گران و باارزش است، زمین را سیاه می کند، بدبوست و حرارت منطقه را بالا می برد که باعث می شود بادهای آن منطقه گرم و بدبو باشند، ضمن اینکه باعث نابودی موجودات و گیاهان می شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، افزود: مالچ نفتی که روی تپه ها و ماسه زارها پاشیده می شود باعث نفوذناپذیری منطقه در مقابل باران می شود وپس از گذشت چهار پنج سال به دوده سرطان زا تبدیل می شود.

وی تاکید کرد:با این حال، پس از بحران های تنفسی و گرد و غبار در خوزستان وزارت نفت با وجود مخالفت، مجبور شده که 10 هزار تن مالچ نفتی را به سازمان محیط زیست و منابع طبیعی اختصاص دهد.

*ریگ پاشی به جای مالچ پاشی

پدر کویرشناسی کشور، بهترین راه مقابله با ریزگردها را پاشیدن ریگ دانست و گفت: ریگ راهکاری ارزان، ساده و دایمی است و به اندازه کافی در کشور وجود دارد.

وی پیشنهاد کرد: می توان به عنوان نمونه یک منطقه پنج هکتاری را با ریگ پوشاند و اثرات آن را با یک منطقه پنج هکتاری که با مالچ نفتی پوشانده شده مقایسه کرد.

کردوانی اضافه کرد: می توان در بعضی از نقاط از ریگ های رنگی استفاده و نقش و نگارهایی ایجاد کرد که آن منطقه مناسب گردشگری هم باشد.

*ریگ برای تالاب های خشک

وی درباره شیوه عمل در تالاب های خشک شده خوزستان که به منشاء ریزگردها تبدیل شده اند گفت: تالاب های خشک شده را نیز می توان با ریگ پوشاند و این مساله آسیبی وارد نمی کند و تا زمان آبگیری تالاب می تواند مورد استفاده باشد.

به گفته وی، برخی اراضی کشاورزی که کانون گرد و غبار شده اند را نیز تا زمان تامین آب می توان ریگ پاشید و در موقع لزوم می توان آن را شخم زد که مشکلی هم پیش نمی آورد.

*پوشش گیاهی برای ماسه های خوزستان

این محقق با بیان اینکه راه های مقابله با بیابان و مقابله با ریزگرد با یکدیگر متفاوت است، اظهار کرد: برای تثبیت ماسه نیز باید مالچ رسی جایگزین مالچ نفتی شود.

وی گفت: البته در خوزستان مالچ رسی نیز برای تثبیت ماسه زارها مناسب نیست و تنها گزینه مناسب پوشش گیاهی است زیرا پاشیدن بذر گیاه در ماسه زارها بسیار کم هزینه است و آب زیادی هم نمی خواهد.

کردوانی همچنین استفاده از مالچ زیستی را نیز رد کرد و افزود: این نوع مالچ آب زیادی مصرف می کند که با شرایط کم آبی کشور و خوزستان به صرفه نیست علاوه بر این برای تولید این نوع مالچ باید زراعت و کارخانه هایی ایجاد شود که هزینه آن را بسیار بالا می برد.

وی در ادامه با انتقاد از ترویج کشت گیاه سالیکورنیا در کشور برای مقابله با بیابان زایی اظهار کرد: این گیاه شورپسند برای مناطقی مناسب است که خاکشان غیرقابل استفاده باشد نه در خوزستان که خاک حاصلخیز دارد و اراضی به دلیل بی آبی زیر کشت نمی روند.

*دبیرخانه دایمی برای ریزگرد

مدیرکل جمعیت هلال احمر خوزستان نیز در این همایش از تشکیل دبیرخانه تخصصی مقابله با ریزگردها در هلال احمر خبر داد.

علی خدادادی با اشاره به وقوع 24 حادثه طبیعی در خوزستان از میان 31 حادثه طبیعی گفت: در سال های اخیر ریزگردها نیز به این بلایای طبیعی اضافه شده به همین دلیل دبیرخانه دایمی هلال احمر برای مقابله، آموزش همگانی و خودمراقبتی تشکیل شده است.

وی اضافه کرد: هلال احمر می تواند به عنوان حلقه اتصال بین توانمندان و نیازمندان این حوزه عمل کند تا شرایطی برای مقابله با آسیب جدی فراهم شود.

خدادادی وجود دو میلیون و 800 هزار جوان در خوزستان را ظرفیتی برای توسعه آموزش و مقابله با آسیب های اجتماعی دانست.

وی با بیان اینکه خوزستان پس از استان خراسان دومین استان از نظر حاشیه نشینی است، اظهار کرد: هلال احمر بر آن شده است تا قدم هایی برای محرومیت زدایی در این استان بردارد و شرایطی برای بهینه کردن خدمات درمانی و آموزشی در مناطق حاشیه به ویژه شهرستان کارون فراهم کند.