نشست «بررسی تأثیر گردشگری بر فرهنگ و اقتصاد استان خوزستان» روز گذشته (18 آذر 93) در آمفی تئاتر دانشکده مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد.

افشین حیدری، مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خوزستان، در این نشست اظهار کرد: ما تقریبا یک سال و یک ماه است که فعالیت خودمان را در اداره میراث فرهنگی استان خوزستان آغاز کرده‌ایم. متاسفانه طی سال‌های گذشته در حوزه گردشگری استان خوزستان برنامه‌ریزی و چشم‌انداز مشخصی وجود نداشت و تعریف درستی برای این که ما چگونه می‌خواهیم از نعمت‌های خدادادی که در اختیار استان هست استفاده کنیم و چه برنامه‌ای برای رویدادهای فرهنگی‌مان داریم نبود. لذا ما با همکارن‌مان در این راستا یک سری برنامه‌ریزی‌ها انجام دادیم.

او خاطرنشان کرد: هر سیستم دولتی و هر دستگاهی که بخواهد خدماتی به مجموعه‌های بیرون ارايه دهد ابتدا باید مشکلات درون خودش را رفع کند تا با برنامه‌ریزی بتواند حرکت کند. متاسفانه این موضوع در میراث فرهنگی خوزستان وجود نداشته است. ما اگر بخواهیم مشکلات میراث فرهنگی خوزستان را بگوییم خیلی متعجب خواهید شد. ما حتی از امکانات ساده‌ای مثل وسایل حمل و نقل هم محروم بودیم. در قرن بيست و يكم میراث فرهنگی خوزستان حتی اتوماسیون اداری نداشت و خیلی مشکلات دیگری که مجال گفتن آنها نیست.

حيدري توضیح داد: در گذشته فکر می‌کردند اگر می‌خواستند مثلا گردشگری مال‌آقا را احیا کنند با احداث چند سرویس بهداشتی تمام شده است و وظیفه اداره میراث همین است و نقش خود را ایفا کرده است. در حالی که این گونه نیست و بایستی برنامه‌ریزی خوبي صورت می‌گرفت.

او افزود: ما با شناسایی نقاط ضعفی که وجود داشت و با استفاده از ظرفیت و کمک همه کسانی که صاحب ایده هستند توانستیم برنامه‌ریزی‌های خوبی را انجام دهیم.

وي بيان كرد: ما نمایشگاه‌های متعدد و رویدادهای فرهنگی متنوعی را برنامه‌ریزی کردیم و همچنین در بحث حفاظت که یکی از وظایف اداره میراث فرهنگی است و خیلی در آن عقب بودیم برنامه‌ریزی کردیم چراكه موضوع حفاظت به زیرساخت‌ها و امکانات بسیاری نیاز داشت.

مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خوزستان تصريح كرد: مهمترین بخش مغفول مانده کار میراث فرهنگی بخش معرفی بود. ما خوزستان را چه قدر می‌توانستیم معرفی کنیم؟ خیلی از خوزستانی‌ها هنوز بسیاری از مناطق گردشگری خوزستان را نمی‌شناسند.

او گفت: معرفی استان خوزستان از جمله وظایف مهمی بود که ما با تشکیل ستادی توانستیم برای بحث معرفی، ساماندهی و حفاظت برنامه‌ریزی‌هایی را انجام دهیم و به زودی نسل جدیدی از بروشورها را معرفی خواهیم کرد. همچنين هنوز یک کتاب مرجع خوب برای معرفی خوزستان نداریم و وقتی گردشگر وارد استان خوزستان می‌شود این ضعف به خوبي احساس می‌شود.

او بیان کرد: در بحث شوش نبود یک نگاه درست به این سایت تاریخی یک مشکل بزرگ بود که خوشبختانه در اداره میراث فرهنگی خوزستان برای این موضوع برنامه‌ریزی خوبی اتفاق افتاد و خیلی از مردم انتظار داشتند سال گذشته شوش ثبت جهانی شود غافل از این که خبر نداشتند در داخل آن چه می‌گذرد و اصلا چیزی به نام پایگاه میراث فرهنگی شوش وجود نداشت که توانستیم آن را تشکیل دهیم و با کارهای شبانه‌روزی که در آن جا انجام شد بعد از 70 سال در شوش (یعنی بعد از آخرین کاوش‌ها در شوش) کارهای قشنگی صورت گرفت.

حيدري توضیح داد: بسیاری از آثار تاریخی که بعد از سال‌ها کاوش به دست آمده بود در گوشه‌ای افتاده بودند و بد نگه‌داری می‌شدند اما الان یکی از بهترین مخازن امن ایران را در شوش داریم و پرفسور علی‌زاده کار بازخوانی و بازنویسی کتيبه‌ها را انجام می‌دهد. امیدواریم که شوش در آینده پژوهش‌کده باستان‌شناسی کشور شود.

او با اشاره به مشکلات بخش گردشگری خوزستان گفت: نحوه خدمات‌دهی از جمله مشکلات حوزه گردشگری بود. ارتقای سطح خدمات بسیار مهم است. در حال حاضر مجوز دانشگاه علمی ـ کاربردی میراث فرهنگی انجام شده است که بعد از بهمن ماه افتتاح خواهد شد و تمامی اماکن خدماتی استان را اجبار خواهیم کرد که در این مرکز دوره‌های آموزشی را سپری کنند.

مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان با بيان اين كه امسال اعتبار گرفتیم و با یک شرکت نظامی قرارداد بسته‌ام که پوشش حفاظتی سایت‌های تاریخی را انجام می‌دهد خاطرنشان كرد: در بحث حفاظت اولین کاری که باید انجام دهیم این است که باید مردم را نسبت به دارایی که دارند آگاه کنیم چون میراث فرهنگی هویت یک ملت است.

او بیان کرد: ما سامانه‌اي تحت عنوان «میراث‌بان» با شماره تلفن 1820 به منظور پیشگیری از تخریب‌ها و حفاری‌های غیرمجاز راه‌اندازی کرده‌ایم. اين سامانه براي دريافت پیشنهادات و انتقادات به صورت 24 ساعته فعال است.

حيدري درباره مرمت بناهای تاریخی و جلوگیری از تخریب آن‌ها گفت: یکی از مواردی که ما طی یک سال گذشته برنامه‌ریزی کرده‌ایم راه‌اندازی کارگروه گردشگری در هر شهرستان است. یعنی موضوعات را از مرکز استان به منطقه می‌بریم. مثلا در شهر آبادان کارگروه گردشگری با حضور مسؤولان و انجمن‌ها راه‌اندازی شده است. این کارگروه‌ها به منظور جلوگیری از تخریب‌ها بناها است.

وی با اشاره به اين كه در بحث مرمت‌ها دو ردیف اعتباری استانی و ملي وجود دارد تصريح كرد: هر چند که اعتبارات مرمتی ما محدود است اما خوشبختانه در دولت جدید پیشنهادات به مجلس ارايه شده است.

مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خوزستان با بيان اين كه بسیاری از بناهای تاریخی ما مالک خصوصی دارند گفت: دولت بايد تسهیلات و مشوق‌هايي را برای مالکان بناها ایجاد کند تا حفاظت و نگه‌داری از آن‌ها آسان‌تر شود. همچنين بسیاری از دستگاه‌های دولتی فکر می‌کنند مرمت فقط وظیفه میراث فرهنگی است. مثلا اوقاف نسبت به مرمت بقعه‌هاي تاریخی بی‌توجه استو در حالی که اوقاف موظف است با هماهنگی میراث فرهنگی کار مرمت را انجام دهد.

او ادامه داد: همچنین ما با شرکت نفت نیز هماهنگی‌های خوبی را انجام داده‌ایم و موزه نفت را در مسجدسلیمان، آبادان و اهواز به زودی راه‌اندازی خواهیم کرد.

حيدري بیان کرد: در مدت یک‌ سالی که در اداره میراث بوده‌ایم به لحاظ سخت‌افزاری کارهای بسیاری انجام دادیم و الان در حال رفتن به سمتي هستیم تا از نظر نرم‌افزاری نیز ارتقا پیدا کنیم.

او با اشاره به اين كه احداث جاده در تالاب شادگان شايعه است گفت: در حال حاضر وقتی وارد تالاب شادگان می‌شویم فقر را اطراف آن می‌بینیم. ما تاکنون جلسات متعددي برای آن برگزار کرده‌ایم و هفته آینده طرح تالاب شادگان نهایی می‌شود. طبق این طرح قبل از نوروز کارهای اجرایی آن از قبل سرویس بهداشتی، اسکله، بازارچه را آغاز می‌کنیم. همچنین ورودی تالاب را باز می‌کنیم.

وي همچنين خبر داد: از 21‌ تا 25 بهمن 93 اولین نمایشگاه بین‌المللی صنایع ‌دستی در اهواز برگزار خواهد شد و در کنار آن اقوام ایرانی دعوت شده‌اند که در سطح شهر به اجرای برنامه بپردازند. امیدواریم که فضای شادي را برای مردم اهواز ایجاد کنیم.

سپس دكتر سید مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، درباره این که چرا استان خوزستان با وجود همه پتانسیل‌های گردشگری هنوز جزو استان‌هایی با شاخص‌های محروم است گفت: از جمله پتانسیل‌های استان خوزستان می‌توان به جاذبه‌های توریستی و میراث باستانی استان اشاره كرد.

او توضيح داد: من فکر می‌کنم یکی از بدبیاری‌هایی که استان خوزستان آورده است حاکم بودن سایه سنگین نفت و سایر ‌فعالیت‌هاي ملی بر پتانسیل‌های استان است كه موجب کمرنگ شدن صنعت گردشگری شده است. بنابراین از این ثروت عظیم در سایه نفت استفاده نمی‌کنیم.

او تصريح كرد: كم توجهی موجب شده تا منافع نفت به خارج استان برود و ضررهایش بر استان به جای بماند. البته امروز فقط نفت به تنهایی موجب این مسأله نشده است بلکه چندین واحد ملی بزرگ در استان همچون پتروشیمی، صنایع فولاد و غیره نیز منافع‌شان فقط برای خارج از استان است. آن‌ها می‌توانستند برای استان نعمت باشند اما به دلیل بی‌تدبیری‌ها و ضعف‌های از گذشته تا به امروز و عدم اعتماد موجب شده تا نتوانیم از منافع این حجم وسیع منابع استفاده کنیم. لذا بر طبق این ساختار منافع به خارج از استان رفته است.

وي گفت: یکی از مشکلات ما در زمینه گردشگری این است که تعریف ما از ثروت اشتباه است. تصور من این است که در استان خوزستان باید تعریف ثروت را عوض کنیم. باید نفت را کنار بگذاریم و نگویم که این ثروت است.

استاد اقتصاد دانشگاه شهيد چمران اهواز توضیح داد: ثروت را باید همین جاذبه‌های گردشگری و میراث تاریخی و فرهنگی بدانیم. اگر چاه نفتی دچار مشکل شد همه مملکت را بسیج می‌کنیم تا خاموش شود اما تیشه‌ای که به یک آثار باستانی می‌زنیم خیلی‌هایمان نمی‌دانیم که چه بلایی بر سر خودمان می‌آوریم. یک مکان تاریخی را وقتی از بین می‌بریم در واقع یعنی دالان ارتباط خودمان را با تاریخ قطع می‌کنیم و منابع عظیم ثروت را از بین می‌بریم. نمی‌بینیم که همان گونه که نفت می‌سوزد و از بین می‌رود این بناهای تاریخی که ثروت نیز هستند در حال نابودی‌اند.

او تاكيد كرد: گردشگری یا توریسم یک کالای لوکس است. یعنی وقتی نیازهای اولیه و ثانویه رفع شد آن گاه سراغ گردشگری می‌رویم اما منافع ناشی از این کالای لوکس می‌تواند آثار توزیع درآمدی خوبی را در پی داشته باشد و موجب می‌شود فقر و نابرابری کم شود.

افقه بیان کرد: معمولا محروم‌ترین آدم‌ها در جاهایی مستقر هستند که جاذبه‌های تاریخی و طبیعی وجود دارند و آن جا بهترین مکان برای این است ما فعالیت‌های مربوط به گردشگری فقرزدا را دنبال کنیم.

اين استاد دانشگاه اظهار كرد: به عنوان مثال گردشگری مذهبی در مشهد وجود دارد یا گردشگری طبیعی در شمال کشور. در واقع ثروت در تهران جمع شده اما توزیع آن به شمال کشور می‌رود. به این گردشگری فقرزدا می‌گویند. در آفریقا روش گردشگری فقرزدا را انجام داده‌اند که بسیار هم موفق بوده و آثار توزیع درآمدی خوبی داشته است.

وی با تصريح اين كه به شدت مخالف سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌ها کور و تقلیدی است که متاسفانه در کل کشور نیز رایج است ادامه داد: گردشگری فقرزدا این نیست که ما به دنبال سرمایه‌گذار برای ساخت هتل و رستوران بگردیم چراکه اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم ما نیز تبدیل به همان شرکت نفتی که در استان بود و منافع آن فقط نابرابری را زیاد مي‌کرد می‌شویم.

او بیان کرد: اگر قرار است گردشگری فقرزدا را انجام بدهیم باید دولت نقش محور را داشته باشد اما نه هر دولتی بلکه دولتی کارا و توسعه‌خواه. در گردشگری فقرزدا دولت باید حضور فعال داشته باشد و نیروهای بومی باید تحت آموزش‌های متعدد نگرشی و تخصصی قرار بگیرند.

وی با اشاره به زمینه‌های گردشگری در استان خوزستان گفت: در استان خوزستان سدهای متفاوت، منابع طبیعی عظیم و بناهای تاریخی زمینه‌های گردشگری متنوعی را به وجود آورده است.

افقه اظهار كرد: اگر قرار است توزیع درآمدی صورت بگیرد نیروهای بومی باید فعال باشند وگرنه اگر بخواهیم سرمایه‌گذار ببریم و کارهای لوکس و شیک و پردرآمد را او انجام دهد و کارهای دسته دهم را به نیروهای بومی بدهند فایده ندارد. پس گردشگری فقرزدا باید حتما با محوریت دولت و هدایت شده باشد. آموزش‌های نیروهای بومی باید به گونه‌ای باشد که در سطوح مختلف آماده باشند. باید به مردم آموزش داده شود که از امکانات‌ فعلی‌شان چه گونه برای گردشگران استفاده کنند.

او بیان کرد: "تل زنگ" یکی از بدیع‌ترین مناظر ایران است که خوشبختانه هنوز کسی دسترسی به آن جا پیدا نکرده است زیرا هنوز ما آمادگی ارتباط با طبیعت را نداریم و هر جا رفتیم وحشیانه آن جا را از بین برده‌ایم.

عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز با بيان اين كه خوزستان می‌بایست قطب گردشگری می‌شد گفت: تاریخی که در خوزستان وجود دارد از همه کشور قدیمی‌تر است. اصفهان و یزد كه قدمت‌مشان نهایتا به دوران صفویه می‌رسد به قطب‌های گردشگری تبدیل شده‌اند اما آن چه ما در استان خوزستان داریم به اعماق تاریخ برمی‌گردد. زیگورات چغازنبیل مربوط به شش هزار سال پیش است اما نمی‌فهمیم که چه داریم!

او ادامه داد: در شهری مثل شوش گردشگری مذهبی را داریم و دانیال نبی (ع) که در انجیل است در شوش واقع شده است.

وي با اشاره به گردشگری تفریحی گفت: سواحل خلیج فارس ما رها شده است اما ساحل خزر به خاطر شلوغی آن قدر آلوده شد که دیگر كسي جرأت رفتن به آن جا را نمی‌کند. تنها علت رها شدن سواحل استان ما این است که این جا هوا گرم است مگر هوا در کشور دبی گرم نیست پس چرا به قطب گردشگری دنیا تبدیل شده است!؟ بهتر است بهانه نیاوریم.

او ادامه داد: سدهای چندگانه‌ای همچون سد شهید عباس‌پور، سد مارون، سد کرخه، سد گتوند و دریاچه‌های بسیار زیبا در استان خوزستان وجود دارد. به عنوان مثال دریاچه سد دز همیشه گردشگاه شاه بوده است.

افقه افزود: پشت سد شهيد عباس‌پور چند اقامتگاه ساخته‌اند که فقط برای کارکنان آب و برق است و ديگر استفاده‌اي از آن نمي‌شود. شما بروید سد کوچک کرج را ببینید. انواع و اقسام استفاده‌ها از آن صورت می‌گیرد.

وي بیان کرد: اسکی روی آب، شنا، قایقرانی و غیره از جمله تفریجات آبی است که می‌توان در این استان صورت بگیرد. زاگرس از دهدز تا سردشت پر از مناطق طبیعی و بکر است که امیدوارم تا زمانی که گردشگر ما تربیت نشده است بکر بماند.

استاد اقتصاد دانشگاه شهيد چمران اهواز تصريح كرد: گردشگری که در مناطق جنگی وجود دارد بد نیست اما اشکالات زیادی دارد چراکه دوستان سپاه وقتی به این سمت می‌آیند همه امکانات را با خودشان می‌آورند و تنها زباله آن برای ما می‌ماند.

او همچنين با اشاره به گردشگری سلامت گفت: این نوع گردشگری الان در استان‌هایي مثل فارس و اصفهان وجود دارد.

افقه گفت: برای رونق گردشگری با سپردن یک بودجه ناچیز به اداره میراث فرهنگی خوزستان که اداره‌اي منزوی شده است درست نمی‌شود.

او با اشاره به منطقه آزاد اروند گفت: ای کاش به جای منطقه آزاد اروند به آن منطقه آزاد گردشگری می‌گفتیم. مناطق آزاد از نظر من "اقتصادخوانده" یک طرح شکست‌خورده است و متاسفانه به تقلید از بعضی کشورهاي موفق داریم آن طرح شکست‌خورده را دنبال می‌کنیم. به عقيده من منطقه آزاد اروند نيز روزي دچار این سرنوشت خواهد شد.

وي خاطرنشان كرد: ما به هتل‌ها، راه‌ها و امکانات و زیرساخت‌های بسیاری برای توسعه گردشگری خود نیاز داریم. استفاده از نیروهای تحصیل‌کرده در این زمینه نیز بسیار لازم است. همچنين آموزش حفظ محیط زیست در گردشگری بسیار مهم است.

افقه يادآوری كرد: شرکت نفت از همان سال‌های تأسیس‌اش برای کارکنانش در شمال، آذربایجان، شهرکرد، و سایر مکان‌ها سرمایه‌گذاری کرده و هتل ساخته است اما شرکت نفتی که دود و دمش را به ما می‌دهد چرا در همین استان هتل نمی‌سازد؟ چرا کارکنانش را به مناطق گردشگری استان خودمان نمی‌برد؟ چرا وقتی ما شرکت نفت را داریم باید برویم دنبال سرمایه‌گذار از جاهای دیگر باشیم؟

اين استاد اقتصاد اظهار داشت: برای معرفی جاذبه‌های گردشگری دولت حتما باید به سمت آژانس‌های مسافرتی برود. اگر ما به آگاهی‌های تبلیغاتی آژانس‌های مسافرتی تهران نگاه کنیم می‌بینیم که هیچ کدام‌شان به سمت خوزستان نیست. وظیفه مسؤولان استان در راستای رونق گردشگری این است که با آژانس‌هاي مسافرتی قرارداد ببنند و آن‌ها را آموزش دهند. همچنین مدارس، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها اعتباراتی دارند که باید از آن‌ها استفاده شود.

او خاطرنشان كرد: همیشه می‌گویند در استان خوزستان گرما و شرجی است اما مگر کشورهای خارجی با این‌ گونه آب هوایی وجود ندارد. علاوه بر این در کشور خودمان جزیره کیش هم آب و هوای گرم دارد ولی آن جا به یک قطب گردشگری با تمام امکانات تبدیل شده است.

عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز گفت: از جمله مزایای رونق گردشگری می‌توان به اشتغال‌زایی، رونق اقتصادی و گسترش توازن فرهنگی و رونق فعالیت‌های بومی و بسیاري موارد دیگر اشاره كرد.