داریوش بهمئی*:  چندی است رسانه های مختلف به مشکلات کشاورزی و کشاورزان استان پرداخته و متاسفانه مسئولان جهادکشاورزی استان که طبق وظایف ذاتی و عملکرد خود باید پاسخگوی معضلات و مشکلات عدیده این بخش باشند به صورت مکرر و پر از ابهام ناشی از کلی گویی بی ربط، تقصیرها را به گردن یک سازمان دولتی متولی منابع آب انداخته اند، گویی که تمام مشکلات کشاورزی و غیرو استان به متولیان آب مربوط بوده و گناهکار و مقصر اصلی می باشد! اما با نگاهی منصفانه به راحتی فرافکنی و فرار رو به جلوی برخی مسئولان جهادکشاورزی استان که متاسفانه باقیمانده و میراث دار مدیریت غیرکارشناسی دولت قبل می باشند آشکار می شود. ابتدا ضروری است جهت روشن شدن ذهن برخی از مدیران جهاد کشاورزی استان اشاره ای مختصر به ماموریت، وظایف و اختیارات  همکاران خدوم و زحمتکش مان به عنوان کارشناسان متولي آب هاي سطحي و زير زميني عهده دار برنامه ريزي منابع آب و حفاظت از اين منابع شود. برآورد ميزان منابع آب حوزه عمل و مسئولیت کارکنان بخش آب و اعلام به مصرف کننده های کشاورزی، صنایع و شرب به موازات تحقق قوانین و مقررات مدیریت منابع آب کشور جزو وظایف کارکنان این نهاد می باشد. در این راستا با تغییر مدیریتی صورت گرفته توسط دولت اعتدال در سازمان آب و برق خوزستان، شرایط به گونه ای رقم خورده که زمينه‌ تقويت مکانيسم‌هاي حفاظت از منابع آب با اتخاذ رويكرد ويژه در قبال منابع و مصارف آب با نگاه اقتصادي- اجتماعي و در نظرگرفتن ابعاد سياسي امنيتي توسط مدیریت جدید ایجاد گردید. مجموعه کارکنان بخش آب استان با وجود مشکلات و محدودیت های چندین ساله خشکسالی توانسته اند منابع آب لازم براي به زير كشت بردن حداكثر اراضي مستعد كشت استان به علاوه آب شرب و صنعت را تامين نمایند. اما این وظایف ذاتی نمی تواند نافی مسئوليت این نهاد در بخش های اجتماعي، توسعه پايدار، حفظ محيط زيست و منابع آب باشد. وقتی می‌دانیم که در منطقه‌ای خشک و کم آب زندگی می‌کنیم بدیهی است که مقصر عوارض به وجود آمده، منحصرا متولیان آب نمی باشد و وقتی با این شرایط برخی نهاد های مسئول که وظایف تعریف شده خود را نتوانسته اند انجام دهند تهاجم رسانه ای با هدف کارمندان مسئول بخش آب را مقصر اصلی جلوه دادن غیر از فرافکنی و عوامفریبی چه می تواند باشد؟!

جهاد کشاورزی استان به جای مقصر جلوه دادن بخش آب استان، پاسخ دهد در بخش زارعت و باغداری برنامه ها و طرح های جهاد کشاورزی در استان نسبت به سال های گذشته چه تحولی ایجاد کرده است؟ آقایان منافع چه کسانی به خطر می افتد که وضعیت تاسف بار تغییر کاربری اراضی کشاورزی در استان روز به روز بدتر می شود؟ هجوم و تخریب عرصه های منابع طبیعی، آلایندگی شیلات و نابودی گونه های آبزی در آب های استان و سواحل خلیج فارس، وضعیت نابسامان دام و دامپزشکی و استفاده بی رویه کود و سموم شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی و عاملیت در ایجاد سرطان معده، پاسخگویی مسئولان مربوطه را به جای پنهان شدن پشت کم آبی ضروری می نماید. بدیهی است مدیریت جهاد کشاورزی نقش غیرقابل انکاری در سلامت مردم دارد و تحول در بخش کشاورزی، تولید ، معیشت و تغذیه مردم نیز به عهده این مجموعه می باشد.  آیا سازمان جهاد کشاورزی استان در رابطه با آلایندگی آب ها بر اثر زه آب های برگشتی پاسخگوی بوده است؟! به مسئولان کشاورزی توصیه می شود به جای این که زحمات کارکنان صدیق و تلاشگر منابع آب استان را زیر سوال ببرند در انجام وظیفه عقب افتاده خود جهت آموزش کشاورزان در تطابق با خشکسالی همت نمایند. کارنامه شما در مسیر خوداتکايي به محصولات اساسي مورد نياز که چندین سال از ابلاغيه ها و قوانين بالادستي آن گذشته چیست؟! چرا به معضل چندسال اخیر تغییر کاربری اراضی کشاورزی خوزستان از کشاورزی به خدماتی و مسکن که بر اثر کاهش درآمد و سود بخش کشاورزی و افزایش هزینه‌ی تولید محصولات شدت یافته رسیدگی نمی کنید؟! آیا نظارتی می شود؟

عملکرد جهاد کشاورزی استان خوزستان تاکنون بارها مورد انتقاد نمایندگان، کارشناسان و مسئولان مربوطه به این حوزه بوده که ناکارآمدی را از دولت گذشته به ارث برده است که هنوز نتوانسته چالش‌های درون سازمانی خود را حل کرده و به مسائل حوزه خود با تامل بیشتری بپردازد.
در حالی که بیش از 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی، به مصرف می رسد جهاد کشاورزی استان چه راهکارهایی برای بحران آب و مقابله با کم آبی و چگونگی کشت با کمترین میزان مصرف آب اجرا کرده است؟ به جرات می توان گفت بهره وری پایین در کاشت گندم به ازای اختصاص منابع آب و خاک کافی در چند سال گذشته غیر از مشکل مدیریتی دلیل دیگری ندارد!

جهاد کشاورزی استان به تعهدات خود درباره تغییر الگوی کشت عمل نکرده است و بدلیل شرایط خشکسالی تغییر در الگوی کشت محصولات کشاورزی در استان به شتاب بیشتری نیاز دارد. اگر تغییر در کشت محصولات کشاورزی از زراعی به باغی در چند سال اخیر انجام می شد و مدیریت مصرف آب مورد توجه مدیریت بخش کشاورزی استان قرار می گرفت، هم اکنون نگرانی از بابت آب کشاورزی نبود. عقب ماندگی در مکانیزاسیون آبیاری تحت فشار در استان علیرغم برنامه ی تنظیم شده وزارت جهاد کشاورزی در این بخش مشهود است و ضروریست مدیران کشاورزی استان مقدار هکتار عقب افتاده نسبت به برنامه مذکور را اعلام کنند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان  ادعا می کند:" تا به امروز هنوز اراضی کشاورزی شادگان بدون آب است و این اقدام باعث شده که در سطح 200 هزار هکتار به نوعی تهیه زمین و به تبع آن کشت محصولات زراعی پاییزه به تعویق بیافتد." این در حالیست که در بالادست شادگان یعنی رامشیر مدیر جهاد کشاورزی رامشیرمی گوید:"900تن شلتوک از مزارع این شهرستان برداشت شد."

در جایی دیگر مدير جهاد كشاورزي اهواز می گوید: "‌امسال 10 هزار و 500 هكتار از اراضي استان زيركشت شلتوک رفته است كه اين ميزان 75 درصد افزايش رغبت كشاورزان نسبت به سهميه تخصيص يافته را نشان مي‌دهد. تاكنون 2 هزار هكتار از اراضي شلتوک شهرستان اهواز برداشت شده و پيش‌بيني مي‌شود 48 هزار تن شلتوك از كل سطح زيركشت برداشت شود." این در حالیست که وزیر جهاد کشاورزی صریح اعلام می نماید کشت برنج غیر از استان های شمالی اصلا به مصلحت کشور نيست!

دو مثال بالا تنها گوشه ای از تناقض موضع گیری مسئولان جهادکشاورزی می باشد. در حالی که طرح اصلاح الگوی آب سیستم های جدید و آبیاری نوین تحت فشار با حمایت وزارت جهاد کشاورزی ارائه شده، مسئولان کشاورزی استان توضیح دهند در راستای نیاز به اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی استان به منظور بهبود کشت محصولات کشاورزی استان چه کرده اند؟! در حالی که چندین استان برنامه و طرح های نوینی مطرح و پیاده کرده اند. طرح ترویج آموزش کشاورزان و بهره برداران آب، طرحی که که باید مبتنی بر تقسیم وظایف و کارکردها به مرحله اجرا در می آمد به ویژه تعریف نقش پر اهمیت کشاورزان در برنامه ریزی های جهاد کشاورزی، آیا پیگیری می شود؟! آیا طبق این طرح ، کشاورزان خوزستانی در برنامه ریزی و پیاده کردن طرح های کشاورزی نقش داشته و یا دارند؟!

در راستای حراست از اراضی ملی چه پیشرفتی داشته اید؟ برای همه روشن است که روش های سنتی مبارزه با زمین خواری که در خوزستان در حال انجام است تاکنون نتوانسته جلوی زمین خواری ها را بگیرد. در راستای مستند کردن وضعیت اراضی ملی کارنامه خود را ارائه دهید! صندوق توسعه کشاورزی استان چه کمک هایی به کشاورزان استان داشته است؟ کاش این نهاد دولتی و متولی بخش کشاورزی استان به جای متهم نمودن همکاران بخش آب ما از کارنامه عملکرد خود در زمینه های، درصد ارزش افزوده بخش کشاورزی، درصد ارتقا بهره وری عوامل تولید، درصد بهبود شاخص ضريب امنيت غذايي در محصولات اساسي، میزان ضریب تبديل آب به محصولات كشاورزي (زراعي و باغي) و... و نیز در راستای اهداف کلان وزارت جهاد کشاورزی و یا ترویجی بخش کشاورز چه فعالیت هایی را به سرانجام رسانیده است! جهاد کشاورزی استان روشن کند که در مسیرحفظ و گسترش فرصت‌هاي شغلي در بخش كشاورزي و ارتقاء سطح زندگي روستائيان و عشاير چه کاری از پیش برده؟ صدای  نمایندگان استان نیز از روند مدیریتی ضعیف بخش کشاورزی در آمده است و از این که طرح های ضروری در جهت رفاه کشاورزان اجرا نشده، انتقاد کرده اند به طوری که کمیسیون کشاورزی مجلس برای مساعد شدن شرایط، خواستار استیضاح وزیر جهاد کشاورزی شده است.

در حوزه محصولات کشاورزی جهادکشاورزی خوزستان با عملکرد ضعیف خود نشان داد که متاسفانه نقش موثری در کاشت، داشت و برداشت و بازاریابی محصولات کشاورزی نداشته است. کشاورزی استان در چند سال اخیر از عدم استفاده از متخصصان بخش کشاورزی ضربه جبران ناپذیری خورده و در حالی که 15 ماه از فعالیت دولت جدید گذشته تحولی در بخش های کشاورزی استان دیده نمی شود. در حالی که استان خوزستان ظرفیت بالایی در تولید محصولات کشاورزی دارد اما ضعف در زیرساخت ها و تولید محصولات کشاورزی، به این ظرفیت آسیب رسانده است. کشاورزی استان در سایه بی توجهی سازمان جهاد کشاورزی استان به سر می‌برد. و وضعیت مدیریتی کشاورزی استان در این چند ساله به گونه ای پر ابهام و ضعیف بوده که صدای بسیاری از کارشناسان و مدیران استان حتی استاندار هم جناح رئیس جهادکشاورزی استان در دولت قبل را درآورده بود.

آمارهای ارایه شده جهادکشاورزی استان پر از ابهام و تناقض می باشد و زنگ خطری جدی برای عملکرد کشاورزی استان می باشد. در حالی که رئیس جهادکشاورزی خوزستان وضعیت این استان را در تولید محصولات کشاورزی مطلوب و در رتبه های نخست این حوزه اعلام کرده، کارشناسان آمارهای کشاورزی استان را غیرواقعی و تولیدی می دانند. مشاور استاندار خوزستان در امور کشاورزی و منابع طبیعی که از اساتید حوزه کشاورزی می باشد، گفته است: "آمارهای کشاورزی هم تولیدی است." وی آمار افزایش تولیدات کشاورزی را غیرواقعی خواند و تصریح کرد: "به نظر می آید در دهه گذشته در تولید آمار کشاورزی اغراق شده است. این آمارها برای مسئولان رده بالا گمراه کننده است و باعث می شود در برنامه های راهبردی مشکل به وجود بیاید. بنابراین باید در آمارهای مبنایی تجدید نظر شود. هیچ گونه تطابقی میان برنامه های آموزش و پژوهشی (که در سال های گذشته پیشرفت کرده) و جهاد کشاورزی وجود نداشته است. به نظر می آید اتفاق دیگری در استان در حال رخ دادن است و آنهم کاهش عملکرد کشاورزی است. این آمارها جای تامل دارد و جهاد کشاورزی باید در آمارهای خود تجدیدنظر و آنها را واقعی کند."

استاندار پیشین خوزستان در نخستین نشست کارگروه توسعه کشاورزی خوزستان از اعزام کارگروهی به همه شهرهای استان به منظور راست آزمایی طرح های اجرا شده بخش کشاورزی خبر داده و گفته بود" باید مشخص شود این طرح ها تا چه حد موفق بوده اند و یا اصلا اجرا شده اند. باید شهرستان به شهرستان بروید تا مشکلات را لمس کنید ، من می گویم در این زمینه غلفت صورت گرفته است." جالب این است که نارضایتی از عملکرد جهاد کشاورزی استان شامل تشکل های مردمی نیز می شود. رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شادگان می گوید: در شهرستان شادگان مزارعی که بیش از 4 سال در اختیار پیمانکار موسسه جهاد نصر قرار داده شده و کشاورزان را از کشت و زرع محروم نموده و تاکنون به بهره برداری نرسید. تا به حال حاضر هیچ گونه دوره های اموزشی ترویجی جهت اشنایی کشاورزان از فواید پروژه صورت نگرفته که این امر باعث نگرانی مسئولین تشکل ها شده است.

در پایان به مدیریت جهاد کشاورزی استان توصیه می شود به جای فرافکنی، مشکل کم آبی را به متولیان آب و مشتریانش واگذارد که آنها بهتر از هر کسی تاکنون با هم کنار آمده اند. ضمنا به دنبال پرداخت خسارات خشکسالی به کشاورزان خوزستان هم باشید.

* دبیر انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان