خوزنیوز: 106 سال از زمانی که برای نخستین بار نفت ایران در عمق 338 متری سطح زمین از چاه شماره یک مسجد سلیمان در منطقه نفتون فوران کرد و نقطه عطفی شد برای تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران می گذرد.


به دنبال واگذاری امتیاز استخراج و بهره‌برداری از نفت به "ویلیام ناکس دارسی" ‌انگلیسی و پس از پنج سال جستجو، کشورمان و البته خاورمیانه در پنجم خرداد 1287 خورشیدی مصادف با 26 مي 1901 ميلادي گرمی طلای سیاه را لمس کرد.
ماده ي سياه رنگي كه لقب طلاي سياه را به خود گرفت با گذشت ساليان سال و عبور از مراحل گذار تاريخي و تحولاتي كه بر ايران زمين و منطقه ي خاورمانه گذشت هرگز ذره اي از ارزش خود را از دست نداد و تاثيرش بر تحولات جوامع درگير كاسته نشد  و  بلكه به نوبه ي خود قطار توسعه و پيشرفت ايران را كه سالياني چند در خواب عميقي فرور فته بود بسرعت به حركت درآورد و بار ديگر بر همگان اثبات شد كه ايران و بخصوص جنوب مهد تولد و بارور شدن اولين ها در جهان و خاورميانه است.
اكتشاف نفت در مسجدسليمان اين شهر را به اولين شهر نفتي ايران و پايتخت نفت در سرزمين كهن و باستاني ايران زمين و خاورميانه بدل كرد تا اين مهم، فصلي جديد و درخشان در جنوب و در راستاي پيشرفت ايران باشد.
نگاهي به تاريخچه اكتشاف نفت در ايران اين اصل را به ذهن هر خواننده اي متبادر مي سازد كه ايران و به خصوص جنوب آن همواره مهد تحول و پيشرفت بوده و لقب " اولين " ها به حق برازنده ي آن است.
نگاهي گذرا به تاريخچه اكتشاف نفت در پايتخت نفتي ايران افق جديدي از نقش اين ماده با ارزش و تاثيرگذار را در پيش چشمان ما باز مي كند كه در زير گزيده اي از آن را از نظر مي گذرانيم:

در تاریخ ۲۸ ماه مه سال ۱۹۰۱ میلادی، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت در مناطق نفت خیز سوماترا داشت، برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رینولدز در پایان سال ۱۹۰۲ میلادی عملیات حفاری اولین چاه در چاه سرخ واقع در قصر شیرین و همچنین شاردین‌رامهرمز را آغاز کرد و همزمان مقدمات حفاری در منطقه نفتون مسجد سلیمان را مهیا ساخت.

پس از دو سال حفاری در شاردین گروه رینولدز به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمی‌توانند به نفت برسند. اما علائم موجود و وجود آتشگاه و نیز حوضچه‌ای که خود به خود قیر از آن می‌جوشید و یادداشت‌های مورخین و باستان شناسان که تصریح کرده بودند در ناحیه نفتون نفت فراوان به دست می‌آید، سرمهندس رینولدز را که از مدتی پیش در آنجا به کار حفاری مشغول بود، امیدوار کرد و به همین علت وسائل و تجهیزات را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل کردند و در پایان ماه ژانویه سال ۱۹۰۸ میلادی حفاری چاه شماره یک این شهر آغاز شد.
سرمایه شرکت که در انگلیس تشکیل شده بود تا در ایران به نفت دست یابد، به علت طولانی شدن دوره حفاری به پایان خود می‌رسید و ویلیام ناکس دارسی که از پیدا شدن نفت در این سرزمین قطع امید کرده بود طی تلگرافی از رینولدز خواست تا حفاری را تعطیل کند. گفته می‌شود تلگراف به دست رینولدز رسیده بود اما چندان به مسجد سلیمان اعتماد داشت که ترجیح داد بدان اعتنایی نکرده به کار خود ادامه دهد. سرانجام در حالیکه اعضای گروه در اوج نا امیدی به سر می‌بردند، در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربت خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد و کارگران را در خود غرقه ساخت. بدین ترتیب فصل جدیدی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز جهان پیوست. این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار می‌رفت، حیات اقتصادی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد، چنانکه از این چاه روزانه ۳۶۰۰۰ لیتر (معادل ۸۰۰۰ گالن) نفت استخراج می‌شد و بعدها در این شهر حداقل ۳۰۰ چاه نفت حفر شد. این شهرک باستانی به یک شهر مدرن و پر رونق بدل شد. جمعیت آن افزایش یافته، خانه‌ها و محله‌های جدید برای کارکنان شرکت نفت از مدیران ارشد گرفته تا کارگران ساخته شد. شرکت نفت ابتدا اقدام به ایجاد یک دستگاه آب شیرین کن نموده و سپس برای انتقال آب رود کارون به شهر، لوله کشی منازل را به انجام رساند. همچنین خط آهنی توسط این شرکت تاسیس شد که تا دارخزینه، روستایی در نزدیکی شوشتر، امتداد می‌یافت. بدین ترتیب مسجد سلیمان از یک قصبه به شهری بزرگ بدل شد و مردم از اطراف و اکناف برای کار به این شهر مهاجرت کردند. شبکه آب و برق تکمیل گردید و سیستم فاضلاب شهر به وجود آمد، حمل و نقل زباله مرتب شد و سیستم اتوبوس رانی به کار افتاد. همچنین ورزشگاه بزرگی ساخته شد و مسجد سلیمان چهره یک شهر تازه و متفاوت از سایر شهرها را به خود گرفت.


امتیاز استخراج، بهره‌برداری و لوله‌کشی نفت و قیر در سراسر ایران (به جز پنج استان آذربایجان‌، گیلان‌، مازندران‌، گرگان و خراسان‌) به مدت 60 سال در سال 1280 میلادی و در دوره حکومت مظفرالدین شاه قاجار به دارسی داده و متعهد شده بود که از عواید حاصله 16 درصد به عنوان حق‌الامتیاز و 20 هزار لیره نیز به صورت نقد به عنوان سهم ایران، به دولت بپردازد.
از سال‏ های اولیه تولید نفت ایران، چشم طمع بیگانگان به دنبال استثمار منابع زیرزمینی کشور بوده و آنان در هر فرصتی به گرفتن امتیازهای گوناگون نفتی اقدام می‏ کردند. پس از لغو امتیاز نفتی دارسی بین ایران و انگلستان، قرارداد الحاقی گس - گلشاییان به منظور کشف و استخراج نفت از سوی شرکت‌‌های نفتی انگلیسی منعقد شد. قراردادی که در مرحله ارائه به مجلس برای تصویب با مقاومت عده‏ای از نمایندگان و علما به ویژه آیت‏اللَّه کاشانی روبه رو و در نهایت پس از فراز و فرودهایی منجر به ملی شدن صنعت نفت ایران در 29 اسفند 1329 شد.
اكنون با گذشت بيش از يك قرن هنوز چشمه هاي نفتي مسجدسليمان پايتخت نفت ايران و خاورميانه مي جوشند و مي خروشند،  و به همت و تلاش متخصصان متعد اين مرز و بوم  پرچم سه رنگ ايران اسلامي همواره بر قله هاي بلند پيشرفت برافراشته است و قطار توسعه كشورمان با سرعتي ستودني بر ريل پيشرفت و استقلال حركت مي كند .


تاريخچه اكتشاف نفت
مناطق نفت خيز جنوب به عنوان زادگاه صنعت نفت ايران، پس از فوران نفت از اولين چاه نفتي خاورميانه در مسجدسليمان تاكنون، كانون تحول و توسعه فناوري‌هاي جديد به منظور استخراج و توليد نفت و گاز بوده است.  بهره‌برداري از چاه شماره يك مسجد سليمان با توليد 500 بشكه در روز عملاً از سال 1290 خورشيدي آغاز شد كه سرآغاز فعاليت صنعت نفت ايران محسوب مي‌شود. پس از پيدايش نفت در مسجدسليمان، عمليات كاوش براي كشف مخازن ديگر ادامه يافت و درپي آن حوزه‌هاي نفتخيز هفتکل (1306)، آغاجاري(1315)، اهواز(1337)، بينك (1328)، بي‌بي‌حكيمه (1340)، مارون و كرنج (1342) و پازسي و رگ‌سفيد (1343) كشف و مورد بهره‌برداري قرار گرفت. مجموعه اين ميدانها با تمامي تاسيسات، كارخانجات و خطوطه لوله مورد نياز توليد، فرآورش و انتقال نفت به پالايشگاههاي داخلي و پايانه‌هاي صادراتي نفت خام، هم اكنون بخش عمده‌اي از مناطق نفتخيز جنوب از تشكيل مي‌دهد. تا قبل از دهه 50 فعاليت‌هاي مربوط به اكتشاف و توليد در شركت سهامي اكتشاف و استخراج متمركز بود و مركز عمليات اين شركت كه مسئوليت برنامه‌ريزي، تهيه منابع مالي، نحوه برداشت از مخازن و همچنين توسعه ميدان‌ها و تاسيسات فني را به عهده داشت، در مسجدسليمان مستقر بود.
در آغاز دهه 50 به دليل شتاب گرفتن روند فعاليت‌هاي توليد نفت و گاز و عمليات اكتشاف و حفاري، "شركت خاص خدمات نفت ايران"(اسكو) به عنوان شركت پيمانكار طرف قرارداد شركت ملي نفت ايران، تشكيل و انجام تمامي فعاليت‌هاي اكتشافي، برنامه‌ريزي و اجراي عمليات حفاري، نصب و راه‌اندازي تاسيسات و خطوط لوله، مطالعه ميدان‌ها و تهيه طرح پيشنهادي برنامه‌هاي توسعه و ازدياد ظرفيت برداشت و نيز برآورد بودجه‌هاي ارزي و ريالي را به عهده گرفت. در كنار اين شركت، شركت عمليات غير صنعتي نيز تمامي فعاليت‌هاي غير صنعتي را از وظايف اصلي توليد در مراحل مختلف تفكيك ، عهده‌دار شد. با پيروزي انقلاب اسلامي و خلع يد از پيمانكاران خارجي مجموعه عمليات اكتشاف، حفاري و بهره‌برداري به كاركنان و مديران ايران محول شد. همچنين مراكز راهبردي فعاليت‌هاي پشتيباني نيز كه اين زمان در آبادان مستقربود، به اهواز منتقل گرديد. پس از انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی مدیریت مناطق نفت خیز در شرکت ملی نفت ایران تشکیل شد و راهبری عملیات تولید از این مناطق را بر عهده گرفت.


این مدیریت پس از جنگ به مدیریت تولید مناطق خشکی تغییر نام داد و حوزه فعالیت آن کل کشور را در بر گرفت. سرانجام در سال ١٣٧٩ با توجه به سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت نفت مبنی بر ایجاد تغییر و تحول در نحوه اداره فعالیت‌ها ساختار سازمانی مناطق نفت خیز جنوب بررسی و شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب شامل یک ستاد مرکزی و ٩ شرکت فرعی شکل گرفت.  این شرکت با بیش از ٥٠ میدان هیدروکربوری بزرگ و کوچک در محدوده‌ای به وسعت افزون بر ٤٠٠ هزار کیلومتر مربع از استان بوشهر تا شمال استان خوزستان  بیش از ٨٠  درصد نفت خام کشور را تولید می‌کند. در این قلمرو وسیع نفتی میدان های بزرگی همچون اهواز آسماری، گچساران، مارون، کرنج و پارسی قرار دارند.
در سال های اخیر با تغییر رویکرد وزارت نفت بار دیگر شاهد به کارگیری دانش و تخصص کارشناسان مناطق نفت خیز جنوب در زمینه مطالعه و توسعه میدان ها و مخازن نفت و گاز هستیم.
مدیریت یکپارچه منابع هیدروکربوری که از اولویت های برنامه های مناطق نفت‌خیز جنوب است، با هدف تولید صیانتی نفت و گاز، افزایش بازیافت نهایی، تولید نکردن گاز از کلاهک مخازن نفتی، رعایت تناسب تولید از بخش های مختلف یک مخزن و تولید متعادل و همزمان از مخازنی که شبکه آبده مشترکی دارند، اجرا می شود، اکنون به طور عمده با اجرای طرح های تزریق گاز غیر امتزاجی به دست می آید، ولی بزرگ‌ترین پروژه تزریق امتزاجی گاز در رامشیر از نظر تئوریک دورنمای بهتری را در این زمینه ارائه می دهد.
پروژه های تحقیقاتی برای به کارگیری روش های جدید مطابق با فناوری روزآمد از جمله روش های نوین حفاری، تزریق دی اکسید کربن و استفاده از نانوتکنولوژی و بهینه سازی پروژه های موجود نیز در دست بررسی است که در صورت کسب نتیجه مطلوب، کاربردی خواهند شد.
شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب به عنوان بزرگ ترين شركت توليدكننده نفت خام كشور، جايگاه ويژه اي در تامين انرژي و گردش اقتصاد كشور دارد. وجود بيش از 800 پروژه فعال در اين شركت علاوه بر ايجاد فرصت هاي كسب و كار و رونق اقتصادي استان هاي حوزه نفتخيز واقع در حوزه فعاليت، نقش مهمي در تحقق اهداف عالي نظام در زمينه پيشرفت و تعالي كشور و دستيابي به اهداف برنامه
پنجم توسعه دارد.


مناطق نفتخيز جنوب اندكي زماني پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با وقوع جنگ تحميلي، قدم به ميدان آزموني بزرگ نهاد، وجود تاسيساتي پراكنده و بي‌دفاع كه براي فعاليت در زمان صلح طراحي و ساخته شده بودند، واقع شدن تاسيسات و مبادي صادراتي درميانه يا خطوط مقدم جنگ و يا حداكثر در فاصله كمي از جبهه‌ها، بزودي تاسيسات و بندرگاههاي نفتي اين شركت را به عنوان اهدافي بزرگ و استراتژيك براي حمله هوايي و زميني دشمن مبدل ساخت كه دراين راه حماسه 8 سال جنگ تاسيسات و استمرار توليد و صادرات نفت در زير بمباران وحشيانه دشمن، نام مناطق نفتخيز جنوب ايران را جاودانه ساخته است.
نگاهي گذرا به افزايش واحدهاي بهره‌برداري، كارخانه‌هاي گاز و گاز مايع، كارخانه‌هاي نمك‌زدايي ، پالايشگاههاي گاز مايع و بويژه واحدهاي جمع‌آوري، تقويت و تزريق گاز به عنوان پروژه‌هاي تازه و بدون سابقه قبلي و در راس آنها ميدانهاي نفتي و چاه‌هاي توليدي، خاص مقايسه نسبت چاه‌هاي در مدار راس توليد به كل چاه‌ها در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب ، اين حقيقت را نشان مي‌هد كه مناطق نفتخيز جنوب نه تنها قادر به اجراي برنامه‌هاي فني/تخصصي مي‌باشد بلكه در امر تصحيح و توسعه اين برنامه‌ها نيز با نگرشي ارزشي و متناسب با افزايش نيازهاي مملكتي در مقطع بعد از انقلاب، بسيار موفق بوده است.
مناطق نفت خيز جنوب هم اكنون با بیش از 45 میدان هیدروکربوری بزرگ و کوچک در محدوده‌ای به وسعت افزون بر ٤٠٠ هزار کیلومتر مربع از استان بوشهر تا شمال استان خوزستان  بیش از ٨٠  درصد نفت خام کشور را تولید می‌کند.